حەمە ئازاد بەرزنجی: وەرزی دروێنەی هەڵە گەورەکان بەڕێوەیە.
ئەگەر زۆر نەچینە ناو قوڵایی مێژو و زۆریش دورنەکەینەوە، لە کوردستانی باشوردا کۆمەڵە هەڵەیەکی یەک لەدوای یەک ڕویانداوە و هیچیشیان نەبونەتە پەندێ ، وانەیەک بۆ بکەران و شوێنکەوتوانیان و تەنانەت بۆ زۆر لەڕۆشنبیران و خەڵکە ئاساییەکەی ناو کۆمەڵگای کوردەواریش. زۆر لەوە سەیرتر بکەرەسەرەکییەکان، گەر نەڵێین زۆربەیان ئەوە هەندێکیان، تا ئێستا لە ژیانیاندا ماون و ئێستاش هەرلەڕیزی پێشەوەن و ئێستاش نەک خۆیان بەڵکو یەکی سەرەگوریسێکیشیان داوەتە دەست کورو کچەکانیان و لەوانیشەوە بۆ نەوەکانیان.
وای لێهاتوە، چۆن دەڵێی ڕوداوەکان بونەتە کۆپی یەکتر. هەرسەرەداوی ڕوداوێ، یان جوڵەیەکی سیاسی دەرکەوێ لە هەرێمدا، وەک ئەوە وایە بڵێی کاکە من ئەم فلیمەم بینیوە و ئەوە ئاڕاستە و ڕوداوەکانی ناو فلیمەکەو. ئەوەیش کۆتاییەکەی. ئەم هەڵانە گەر بەخۆمان بزانین هەڵەی بچوک و ئاسایی و سەرەمقەستی سیاسی و تاکتیک نین. هەڵەکان هەڵەی گەورەن و کورد وتەنی پیاو لەوە ئەترسێ خۆمان ئامادەکەین بۆ هەڵە گەورەکەو، گێچی هەمو خەبات وهەوڵ و شەونخونییەکانی پێشوترمان سفر بکەینەوە و بڵێین، ئەوا ( کۆستەڵەیە ) و بە ( قل و بەرد ) سەرلەنوێ لە سفرەوە وەک دەوترێ لە ( ئەی ڕەقیب ) ەوە، شانبدەینەوە ژێر ڕوداوەکان ودوبارە دەست پێبکەینەوە.
بەڕاستی ڕوداوەکانی جیهانی و ئقلیمی و ناوخۆی ئێراق، هێند بە خێرا گوزەر دەکەن، شایانی هەڵوێستەو دانوستان و کۆڕوکۆربەند و بڕیاری ئاوەزمەندی و جدیین. بەڵام ئەم برادەرانەی لای خۆمان، مێش میوانیان نییەو زۆر بەخەمساردی لامسەرلاییەکەوە، نەک ئاوڕ بەڵکو جارجارە نیگایەکیشی تێناگرن. هەربۆ فیز نەک وەک بنەمایەک، بەڵکو وەک سەرخانێکی زیادە، و هەربۆ جوانی سەیری بنەماکانی بەڕێوەبردنی وڵات ودیموکراسی دەکەن. جار جارەیەکیش لەبەرخۆیانەوە و وەک وڕێنەیەک شتێ دبێژن، ئای دیموکراسی و هەڵبژاردن و پێکەوەژیان و دەستاودەستکردنی دەسەسەڵات و جیاکردنەوەی ئیدارەو دەستی دەسەڵاتی حزبی، لەیەکدی و ئای تۆیش ڕیفۆرم، چەند وشەگەلێکی جوانن. وەخواش هەڵناگرێ و پیاو دەبێ جارجارە قسەیەکیش بۆ دز بکات، یەکی چەپکێکیان لەم وشەگەلە جوانانانە هەر بۆ جوانی و چاوونفوس لە ئینجانەی ژوری میوانەکانیاندا هەڵیانگرتون. ئەمان هەر بەدوای شەرعیەتی شۆڕشگێڕییەوەن، وەلێ دەبێ لەو بڕوایەشدا بن کەتا کۆتایی گەل مافی خۆی بۆخۆپەڕاندنی ئیوە ڕاناگرێت و، دەبێ ڕۆژێکیش بێت ، لە نێوان کۆیلایەتی و ئازادیدا، هەر ئازادی هەڵبژێرێت.
ئاشبەتاڵی ساڵی 1975 یش ( ئاشبەتاڵ لە وتەی زۆربەی خەڵکییەوە و نسکۆ بە وتەی پارتیەکان) یەکێ بوو لەو بارگرانیانەی کەکەوتە سەرشانی میللەتەکەمان و، بەجارێ ورەو وزەو نەفسی تاکی کوردی لەکاتی خۆیدا داروخاندو سەرکزو ماتو بێ پشتوپەنا خۆمان دەبینی. ئەو هەمو پێشمەرگە قارەمانانەمان دەبینی کە دوێنێ لە بەرەکانی جەنگو بەرەنگارییا وەک پۆڵا چەقیبون، ئەمڕۆ ناچارکرابوون ، سەرەبگرن لە تابوری دورودررێژدا، بەجەستەیەکی شەتەک بەڕویەکی مەلول، تفەنگەکانی سەرشانیانیان دادەماڵی و بەرامبەر بە مشتێ دینار تەسلیمیان دەکردنەوە بە جەیشی عێراقی. تەنانەت قاچاخچیانی سیلاحیش پەیدا بوبون، دێ، بەدێ ، بن بەرد بە بن بەرد دەگەڕان، بۆ دوو تفەنگە شڕی مەڵاسدراو تا ئەوانیش بدۆزنەوە و بەپەلە بیانگێڕنەوە بۆدام ودەزگا ئەمنیەکانی ئێراق.
دوبارەو سەرلەنوێ، شۆڕشی نوی سەری هەڵدایەو بە گوڕو تین وڕێبازێکی نوێ ، هەزاران شەهیدی نوێ، بە خوێنی سوریان مێژویەکی نوێتریان نوسییەوە . چەندان گوندو شاری دی وێرانکران، چەندانو چەندان خێزانی تر سەرگەردان و ماڵوێران کران، چەندان نەفی، چەندانی تر لە بەندیخانەکان ئاخنران. چەندانی تر نەیدەوێرا لە مالە وێران و کاولبوەکەی خۆیشیدا، شەو بەرێتە سەرو، شەوێ بە ئیسراحەت سەربکاتە سەر سەرین .
ئەنفال و کیمیاباران و سوتماکردنی خاک و تەبعیس و تەرحیل و تەعریبشمان بینی هەردەرسمان وەرنەگرت و هەڵەدوای هەڵەی گەورەتر دەکەین. لەکتێبو پەڕاوەکانیشدا، دەیاننوسینەوەو لێکۆڵینەوە ومناقەشەی گەرمو گوڕیشی لەسەر دەکەین و جاروبارلە گەنگەشەو منا‌قەشەکانیشدا خۆیشمان لەیەکدی سوردەکەینەوە. بەڵام لە پراکتیکدا، یەکێ ناچێ بەلای وتارو نوسینێکی بەسودو کتێبێکدا، هەرهەمویان لەسەر ڕەفەی تۆزلەسەرنیشتوی، نەخوێندراوەی ناو کتێبخانەکاندا دانراون و هەریەکە بە مەزەنەی عەقڵی سواوی کۆنی خۆی حساب بۆ ڕوداوەکان دەکات و دەرس و وانەیەک لەڕابردو وەرناگرین.
ڕاپەڕینمان کردو حکومەتی بەعسمان تا ئەودیو سنور ڕاونا. ئەو هەمو ناهەمواریەمان لەبیر چووە و جارێکی دی دەستمان خستەوە خوێنی یەکدی و دوو ئیدارە و دوو ناوچە و دوو هەرێممان دامەزراند. سنوری نێوەند دو هەرێمیان خستە ناو مێژووەو دێگەڵە بو بە ویردی سەرزمانمان. لە هەژاری و نەهامەتییەوە، بەرەو دەوڵەمەندی و فرەسەرچاوەی دارایی ڕۆیشتین، وەک دەوتراو بە شێعرو شانامەیش خەڵک دەیوتەوە ( لە پێیاندا نەبو جوتێ جزمە،، ئێستاکە بەسێ قات دەڵێن نزمە ). وە بیریان لەوە نەکردەوە ئەم سەرچاوە بێشومارە دارایییەی لە بەرستیاندایە، بەپێی هیچ نا هەر بەپێی ئەو پەندە کوردییە هەڵسوکەوتیان لەگەڵدا بکردایە کە دەڵێ ( پارەی سپی بۆ ڕۆژی ڕەش )، بیریکی لای ڕابردویان هەبوایەو، بیرێکیشیان لە داهاتو بکردایەتەوە.
ئەوی لە بیرییان بو تەنها بیری کوڕوکچ و نەوەی خۆیان بو. تا کار گەیشتە ئەوەی پارە مۆڵەکەیان لەدەستداو کەوتنە پەیڕەوکردنی ڕێسای سکهەڵگوشین. ئەمیش بۆ خۆیان نا، بەڵکو بەرنامەدانان بۆ سکهەڵگوشینی میللەت. زیادکردنی باج و خەراج و کەمکردنەوەی موچە بۆکەمتر و کەمترین. تائەوەی بگەیتە ئەو ئەنجامەی کە میللەت نازانی، گیرفان بۆ خۆی دروست بکات و پارەی پێهەڵناگیرێ، بەڵکوو دەبێ حکومەت پاشەکەوتی موچەی بۆ بکات و بۆی کۆکاتەوە بۆ ڕۆژی ڕەش.
ئەمانە هەڵەی گەورە نەبن، ئەی هەڵە گەورەکان چی بن و چۆنن؟ تا ئەوەندەیان خوارد، چاویان سوربو و بون بە گای هار، بە هەرچواردەوردا هەر لوشکەیان دەهات و، بە هیچ کلۆجێ تێریان نەدەخوارد و، وە هیچ حسابێکیشیان بۆ هیج کەسێ نەدەکردو، هەرچی بهاتایە بەردەمییان ڕایان دەماڵی. تاکار گەیشتە ئەوەی سەرە ڕێ بە سەرۆکی پەڕلەمانەکەشیان بگرن و ڕێگری لێبکەن بۆ چونە ناو بینایەی پەڕلەمان و چونە ناو پایتەخت. فەرمانی زیاتر دەوڵەمەند بون و زیاتر دەستبەسەراگرتنی موڵک و سەروەت و سامان و نەوتی کوردستانیان بۆ خۆیان و دەستوپێوەندەکانیان و نەوەکانیان دەرکرد . هەر بەوەشەوە نەوەستان فەرمانی ڕیفراندۆمێکیان بەسەر کوردستاندا ساخکردەوە، کەبوە ماڵوێرانیەکی وا کە بەمزوانە لەژێر ئەنجامە خراپەکانی دەرناچین وتا ئێستاش هەر باجی دەدەین.
جارێکی دی هەڵەیەکی زەبەلاحی دی ، گەڕانەوە بۆ خاڵی دەستپێکردن، جارێکی دی بۆ چۆڵکردنی نیوەی خاکی کوردستان، هەموناوچە جێناکۆکەکان، بە دڵ و قودسی کوردستانیشەوە، جارێکی دی خۆبەدەستەوەدان و خیانەتی نوێ و نوێتر. ئاشبەتاڵێکی تر بە مۆدێلێکی نوێتر لە شێوەی شانزەی ئۆکتۆبەردا. لەدوای ئەم هەمو نەهامەتییە ، لەباتی یەکبون و یەکڕیزی و بیرکردنەوە، گەر لە دواڕۆژی میللەتەکەیش نەبێ ، بیری لە دواڕۆژی پارەی مۆڵ و مەنسەبی چەور و، هێنەری پارەی مۆڵتر بۆ سەر قاسەی خۆیانی پڕ و پڕتر بکەنەوە. کەوتنەوە ململانێیەکی توندترو ملی یەکتربادانێکی بەئازارترو سوکتر کردنی یەکتری زیاتر لای نەیاران و پێشبڕکێ بۆ خزمەتی زیاتر لە بەغدای پایتەختی عەرەبیدا .
بۆ جارێکیش بێ سود لەهەڵەکانی مێژوی خۆتان وەرگرن، سەنگەری بەرگری پتەو ئامادە بکەن و ئاوریک لە میللەتەکەتان بدەنەوە و پشتیان پێببەستن. بابەرهەمی هەڵە گەورەکانی ئێوە کەلە پێشمانە، هەمو میللەت بەهۆی هەنگاوە سیاسیە هەلەکانی ئێوەوە نەیدروێتەوە و تامی نەچێژێ. چونکە کەشی ئێستای ناوچەکە و کوردستان بەرگەی هەڵەی تر ناگرێ و ئەمجارە چێژەکە زۆر تاڵە و زۆر بە درەنگ و درەنگتر هەڵدەسینەوە. کەشەکە هێند تەمومژاویە، ڕێگاکان هێند پڕ دڕکو داڵن تەماعی جیرانو نێو دەوڵەتیش هێند بەیەکدا چون و ئاڵۆزکاون، بەئاستەم تروسکایی پێشخۆت دەبینی.
گەر دوریش ناڕوانن سەیرێکی نزیک بکەن. بڕواننە ئەردۆگان بزانن چی بۆ وڵاتەکەی دەکات، بەهەر چوار پەل سەما دەکات. لەملا بۆ ئەولا. لەدەرگا دەری دەکەن لە پەنجەرە خۆی دەکاتەوە بە و ژورەی لێی دەرکراوە. لە پێناوی ئامانجەکانی خۆیاندا شەرم و شکۆی لێبراوە، دەزانێ گۆڕانکاریەک لە ناوچەکەدا ڕودەدات، دەیەوی هەرچۆنی بێ بەرهەمێکی دەستگیر بێ، بەرهەمیش نەبێ هەر پیلانێ دژی ئەو بیت تێکی بدات و هەڵیبوەشێنێتەو. یان سەیرێکی قاسم سولەیمانی ئێرانیش بکەن. لەوە دەچی ئەوەندەی ژیانی لەدەرەوەی ئێران و لە ناوچە مەترسیدارەکاندا بەسەر بردبێ، نیو ئەوەندە نەکەوتبێتە ناو ئێران بەو تەمەنە زۆرەیشیەوە، هەر هەموی لە پێناوی مەسڵەحەتی باڵای وڵاتەکەیدایە. چونکە لەو باوەڕەدابن، گەر خۆی بیەویت ئەوا خۆشترین خۆشگوزەرانی و باشترین شێوەی ژیانی بۆ دابیندەکەن لە هەر شوێنێ کە بیەوێت.
