دکتۆر محەمەدئەمین عەلی: بیدعەى ” مرۆڤى نموونەیى ” ـ کۆمەڵگاى کوردى بەنموونە. بەشى سێ یەم.
بەعەقڵیەتى دەسەڵاتدارەکانى (خێزان و بنەماڵە – پیاوى ئاینى – سیاسى تەقلیدى) کوردستان بیت، کە خۆیان بەسیمبوولى مرۆڤ و مرۆڤایەتى لەقەڵەم دەدەن، میللەت و کۆمەڵگاى کوردى خاوەنى گەلیک مرۆڤى نموونەیى یە! لەکاتیکدا سفرى دواى فاریزەى هیچ پرۆسەیەکى مرۆڤایەتى نین و خۆمان لێ بووە بەسارتەر – هیگل – ئەنیشتاین – بیلگەیت – ستیڤ جۆبز و… هتد.
ساڵانە لەکوردستان دامەزراوەکانى وەک (حکومەتى هەرێم – پارێزگا – دامەزاوەى کۆمەڵایەتى وئاینى – دەزگاى حیزب وڕێکخراوەکانى – ناوەندى ڕاگەیاندن و ڕۆشنبیرى) بەهەمان عەقڵیەتى تەقلیدى جاران وەبەبێ بوونى هیچ جۆرە بنەمایەکى زانستى مەعریفى، تەنیا لەسەر بنەماى جیاکارى (ڕەگەز – تەمەن – بیروبۆچوون – ئینتماى حیزبى – ئاینى – کۆمەڵایەتى و جیۆگرافى) هەڵدەستن بەڕێزلێنان و خەڵاتکردنى کۆمەڵیک کەسایەتى لەسەر ئاستى جیۆگرافى کوردستان و شارو شارۆچکەکانى لەژێرناوى “مرۆڤى کاریگەر” و “مرۆڤى نموونەیى .
ئەم جیاکارییە بۆ دەستنیشانکردنى “مرۆڤى نموونەیى” و “مرۆڤى کاریگەر” تەنیا لەسەر بنەماى جیاکارى (ڕەگەز – تەمەن – بیروڕا – ئینتماى حیزب -ئاین – کۆمەڵایەتى و جیۆگرافى) یە، هەر بۆیە شوناسى مرۆڤایەتى ئادەمیزادى کوردى خستۆتە ژێرپرسیارەوە.
ئەم پرۆسەیە بەجۆرێک لەجیاکارى ( تمییز ـDiscrimination ) دادەنرێت بەخودى مرۆڤ ومرڤایەتى ومافەکانى بەتایبەتى ئەگەر هیچ بنەمایەکى عەقڵى ـ زانستى ـ مەعریفى نەبێت.
ئەگەر ئەمە مانایەک ببەخشێت ماناى ئەوەیە لەکوردستان نەک تەنیا سیستم و یاسا بوونى نییە! بەڵکو بنەما زانستى و مەعریفیەکانیش بوونیان نییە!.
کاتێک ” سیستم و یاسا – زانست و مەعریفە ” بوونی نەبێت مێنتالیتى (عقڵیەتى) کۆمەڵگا لەپاشەکشێدا دەبێت. ئەمەش زەنگێکى ترسناکە بۆ داهاتووى میللەتێک کەسەرکردە و بەناو نوخبەکانى هەموو شتێک بەمەزەنەى عەقڵى دواکەوتووى خۆیان بەڕێوە دەبەن نەک بە زانست و مەعریفە و سیستم و یاسا.
بەشێکى تر لەزنجیرەى نەهیشتنى شوناسى مرۆڤى کورد بەمەبەستى سوککردن و شکاندنى شکۆى وەک مرۆڤێکى ئاسایی گواستنەوەى چەمکى ” مرۆڤى کاریگەرو نموونەیى ” یە بۆ ئاستێکى خواروتر لەئاستى دامەزراوەى بنەماڵەیى – حیزبى – وحکومى، واتا بۆ ناو گشت جومگەکانى ژیان و تاکەکەکانى کۆمەڵگا بەڕایەڵە جیاوازە هەمەجۆرەکانیەوە.
گواستنەوەى ئاستى چەمکى” مرۆڤى کاریگەرونموونەیى” بۆ ناو گشت جومگەکانى ژیان و ڕایەڵە هەمەجۆرەکانی جۆرێکە لە جیاکارى ( تمییز ـDiscrimination ) بەمافى مرۆڤى کورد و لەدەستدانى شوناسى مرۆڤایەتى. کاتێک مرۆڤەکان شوناس لەدەست دەدەن باوەڕو هیوایان بەمرۆڤایەتى و چەمکە جوانەکانى ژیان و ژین و ژنگە نامێنێت. تەنیا دەرچەى نەمانى شوناسى مرۆڤایەتى و پەرەسەندنى جەهل و گومان (کۆدەتاى عەقڵ) ە.
کودەتاى عەقڵ جۆرێکە لەکۆدەتا. بەماناى گۆڕانى خێراى چاوەڕوان نەکراو لەئاڕاستەى بیرو بۆچوونى مرۆڤ بۆ ئاڕاستەیەکى چاوەڕوان نەکراوى پێچەوانە.. بەدەستەواژەیەکى دى کۆدەتاى عەقڵ جۆڕێکە لە خۆ لەناوبردنى مێنتاڵیتى عەقڵانى و گەرانەوە بۆ ئەفسانەو خەیاڵ و باوەڕى پڕو و پوچ.
لە خۆ لە ناوبردنى مێنتالیتى عەقڵانى و گەرانەوە بۆ ئەفسانەو خەیاڵ و باوەڕى پڕووپوچ کۆمەڵگاو شارستانى بەرەودواوە دەروات، دواجار وەک ئەفسانە مرۆڤەدەسەڵاتدارو کۆیلەکانی وەک مرۆڤى نموونەی و کاریگەر وێنادەکات و سەرۆک و خێزانەکانى وەک نوێنەى خوداوەند لەسەر زەووى.
گەرانەوە بۆ مرۆڤى نموونەیى و کاریگەر بەبێ بوونى هیچ بنەمایەکى زانستى و مەعریفى لەنەبوونى یاساو سیستم جۆرێکە لەجیاکارى ( تمییز ـDiscrimination ) بەمافى مرۆڤى کورد و لەدەستدانى شوناسى مرۆڤایەتى گەڕانەوەیە بۆ ئەفسانەو خەیاڵ و بیروباوەڕى پڕووپوچ.
بەپێچەوانەوە شارستانى و حکومڕانى نوێى سەردەم لەم سەدەیە سەدەى گلۆبالیزم پێویستى بەمرۆڤى نموونەیى و کاریگەرى وەک ئەو مرۆڤە نموونەییانەى ئێمە نیی! کەشوناسى مرۆڤایەتیان لەدەستداوە و دەیانەوێ مێنتاڵیتى و هەڵسوکەوتى هەموو مرۆڤەکانى دى بکەنە کۆپى مینتاڵیتى دواکەوتو و هەڵسوکەوتى ناشرین و قێزەوەنى خۆیان.
شارستانى و حکومڕانى نوێى سەردەم پێویستى بەمرۆڤێکە پابەندبێت بەیاساو سیستم ـ مافەکانى مرۆڤ – ئازادى و دیموکراسى – پاراستنى ژینگە –
پێویستى بەمرۆڤێکى ڕاستگۆیە، مرۆڤێک خاوەنى شوناسى مرۆڤایەتى خۆى بێت و پابەند بێت بەیاساو سیستم.
