نەبەز گۆران: سەردەمی وەلیعەهدەكان.
مۆدێلێك لە حوكومڕانی لەبەردەمماندایە، ئەم مۆدێلە لە باوكەوە بۆ كوڕ جێماوە. هیچ كام لەو كوڕانە_وەلیعەهدەكان_ بە شێوازی سروشتی خۆیان نەگەیشتوونەتە سەردەسەڵات و، لەبری ئەوە ئیشكردنی باوك و بوونی باوك لە دەسەڵاتدا، دەبێتە میراسێك بۆ نەوەكانی پاش خۆیان. لێرەدا پرسیار دەكەین، دەسەڵاتی باوكەكان چ جۆرە دەسەڵاتێك بوو؟ دەسەڵاتی نەوەكانییان_وەلیعەهدەكان_ چ جۆرە دەسەڵاتێك دەبێت؟ چاوەڕواندەكرێت ئەو میراسە خراپەی باوكەكان لە دەسەڵاتدا جێیانهێشت _وەلیعەهدەكان_ چاكی بكەن؟ یان بە پێچەوانەكەیەوە مۆدێلێكی مەترسیدارتر لەوەی باوك دروستدەبێت؟
مێژووی حوكومڕانی باوكەكان لەم باشووری كوردستان، مێژووێكبوو جێگای شانازی نییە، نە بۆ هاوڵاتیانی ئەم هەرێمە، نە بۆ ئەوانەی حەقیقەتی حوكومڕانییەكە دەناسن. مێژووێك بوو پڕ لە ناكۆكی حیزبی، شەڕی براكوژی، دروستكردنی حوكومڕانییەكی _پیسخۆر_ هەوڵی یەكتر سڕینەوە، تیرۆركردنی كەسایەتی و جەستەیی ئەویتری دەرەوەی حیزب، كۆنترۆڵكردن و لێدان لە فراوانبوونی فەزای ئازادی و دیموكراسی و، مافی هاوڵاتی، بە سەتحیكردنەوی شتەكان و خاڵیكردنەوەیان لە مانا. دروستكردنی جیاوازی چینایەتی و خزمەتكردن بۆ ئەوی بێگانە لەبەر مانەوەی دەسەڵات. دواهەنگاویش گواستنەوەی دەسەڵات لە باوكەوە بۆ نەوەكان _وەلیعەهدەكان_.
چاوەڕوانناكرێت لەو مۆدێلەی دێتە پێش، بەرهەمەكەی لە هی باوكەكان باشتربێت. ئەشێت وەك فۆڕم، یان وەك نمایشێكی كاتی كۆمەڵێك جوڵەی پێچەوانە بكرێت، بەڵام كۆی جوڵەكان بۆ دروستكردنی سیستەمێكی تەندروست نییە، هێندەی بۆ _تەسفیە_كردنی یەكدییە. ئەو توندییەی _وەلیعەهدەكان_ بەرامبەر بە یەكتری هەیانە، بۆ نەچوونە ژێرباری یەكتری، زۆر فراوانترە لەو توندییەی باوەكانییان بۆ یەكتر هەیانبوو. ئایدیای دروستكردنی سیستەمی حوكومڕانی لە بنەرەتدا ئایدیایەكی كۆنترۆڵكەرانە و وێرانكەری سیستەم بووە. باوكەكان هەمیشە كاریان بۆ _بەكاریزما بوونی خود_ كردووە و بوونی كاریزماش، واتە نەبوونی سیستەم. هەمیشە لەو شوێنەی كاریزمایەكی حیزبی، یان شۆرشگێڕ، یان حوكومڕان بوونی هەبێت، لەو شوێنەدا سیستەم بوونی نییە.(لێرەدا سیستەم مەبەست لە دروستكردنی دامەزراوەی تەندروستە.) سیستەم پرۆژەیەك و ئادیدیایەكە گەورەترە لە كاریزما و، دەسەڵاتەكان جیادەكاتەوە و كۆی دەسەڵاتەكان نابەستێتەوە بەیەك كەسەوە. حیزبی كوردیی لەم هەرێمە، لەبری دروستكردنی سیستەم، كاریزمای حیزبی بەرهەم هێناوە و، ئەم كاریزمایەش باوكەكانی _وەلیعەهدەكان_ بوون. تەواوی گوتار و دونیابینیشیان بۆ حوكومڕانی بەو ئاراستەیەدا رۆیشتووە، هەمیشە هەڕەمێك هەیە و كەسێك لە لوتكەی هەڕەمەكەدایە و كۆی دەسەڵاتەكان لای ئەو كۆدەبنەوە. كاتێك ئەمە ئایدیای باوكەكان بێت بۆ دروستكردنی حوكومڕانی، بێگومان نەوەكانییان _وەلیعەهدەكان_ دونیایەكی باشتر بەرهەم ناهێنن و چاوەروانناكرێت(ئۆدیب) دروستبێت.*
ئەم نەوەیەی دێتە سەر حوكومڕانی، بەر لەهەمووشتێك لە حەوشەی حیزبەوە دێت. لەوەش مەترسیدارتر، ئەو تایپانەیان حوكومڕانییەكە دەگرنە دەست، پەروەردەكراوی دەزگا سیخورییەكانی حیزبن. پەروەردەی ئەو دەزگایانە پەروەردەیەكی گوماناوی، پەروەدەیەكی ئەویتر قبوڵنەكردن، دژ بە دیموكراسی، بۆچوونی جیاواز، هاوسۆزی بۆ كۆنترۆڵكردن و خۆكردن بە پاڵەوانی بەرێوەبردن، بنەوانی ئەم پەروەردەیەیە. لەناو ئەو دەزگا سیخوریانەی حیزبی كورییدا پەروەردەیەك بوونی هەیە، هەموو ئەوێكی تری دەرەوەی حیزب، وێنەی دوژمنی هەیە. پاشان مەكینەیەكی گەورەی راگەیاندنی _ئاوەژوكەر_ لەپشت ئەم دەزگایانەوەیە، لە رێگەی ئەم مەكینەیەوە هەوڵدەدەن بۆ تیرۆركردنی كەسایەتی و نەهێشتنی دیدگای جیاوازیی ئەویتری دەرەوەی حیزب. (هەڵبەتە هەموو ئەو حیزبە بچوك و تازە هەڵتۆقیوانەی ناو شاشەكان، كە ئابوورییەكەیان هی حیزبە دەسەڵاتدارەكانە، بەهەمان زمان و ئاستی سەتحی بوونی ئەو راگەیاندنانەوە قسە لەسەر ئەویتری دەرەوەی خۆیان دەكەن، كە ئەم دەزگا مەترسیدارانە پێویستییان پێەیەتی. كۆی ئەو تۆمەت و سوكایەتیانەی لەلایەن حیزبی بێئەسڵ و فەسڵی شاشەیی دژی ئەویتری دەرەوەی خۆی دروستیدەكان، خزمەتكردنە بە _وەلیعەهدەكان_ی دەسەڵات. حزمەتكردنە بەو ئایدیدیاییەی نابێت جیاوازی دیگا بوونی هەبێت و، كوشتنی هەموو جیاوازییەكی دیدگا، وزەیەكە بۆ درێژكردنەوەی دەسەڵاتی كۆنترۆڵكەر.)
هیچكات ناتوانین بەرگری لە دەسەڵاتی باوكەكان بكەین، وەك نمونەیەكی دروست وێنای بكەین. هەریەك لە ئێمە شاهیدی ئەو مۆدێلە زۆر خراپەی حوكومڕانی باوكەكان بوو، لە رابردوودا بینیمان. ئەما مۆدێلی حوكومڕانی نەوەكانییان_وەلیعەهدەكان_ زۆر لە مۆدێلی باوكەكان كۆنترۆڵكەرانەتر دەبێت. لەروی پەیوەندی و نزیكی لە كۆمەڵگە و تاكەكان، باوكەكان نزیكایەتییەك و پەیوەندییەكی پتەویان هەبوو، كە ئەم پەیوەندی و نزكیایەتییە رەگوڕیشەكەی لەناو مێژوودا بوو. بەڵام نەوەكانییان بەشێكی زۆریان لە رۆژئاوا ژیاون و سەر بە جیهانێكی دیكەن، ئەو جیهانە لەبری ئەوەیی تێگەیشتنیان بگۆڕێت، خەونی كۆنترۆڵكردنی دەسەڵاتی بۆ دروستكردون.(هەڵبەت بە داهاتی ئەم وڵاتە لە دەرەوە ژیاون.) بێباكانە و بێماندووبوون هاتوونەتە سەر حوكومڕانی. هیچ كام لەوانەی دێنە پێش، نە ئەهلی ناسینی كلتوورن، نە ئەهلی فەرهەنگ و، نە ئەهلی كاركردن لەناو كۆمەڵگەی مەدەنی و دونیابینی نوێدا. ئاستی گوتار و ئاستی جوڵەكانیشیان، دووبارە كردنەوەیەكی سەتحی ئاستی باوكەكانییانە لەرێگەی پەروەردەی دەزگای سیخوڕێی حیزبییەوە! لەوەش گرنتگرت جەوهەرەكەیان لە باوكەكانیان زۆر _بوخزاوی_ترە. بیركردنەوەی كۆنترۆڵكردنی حیزب و لەوێشەوە گواستنەوەی بۆ حوكومەت و حوكومڕانی، یەكەم پایەی ئەم وەلیعەهدانەیە. لە ئێستاوە هەریەكەیان سەرقاڵی دروستكردنی مەكینەیەكی راگەیاندنە، ئەم مەكینەی راگەیاندنە بۆ ئاوەژوكردنەوەی حەقیقەت و كۆنترۆڵكردنی دیدگای گشتییە. بۆ كوشتنی دیدگای گشتی و پارچەپارچەكردنی كۆمەڵگە، تا ئاستی _تۆ لەگەڵمی_ تۆ دژمی_ ئەم مەكینەی راگەیاندنانەی دروستیدەكەن زمانەكەی هەمان زمانی باوكەكانە، دونیابینیەكەش هەمان دونیابینینە ئایدۆلۆژییە حیزبی و خێزانییەكەی دەسەڵاتە. كەسیان نە خەمی فەرهەنگی هەیە، نە خەمی كلتووریی. لەبری ئەمە میدیا بووەتە شوێنێك تا لەوێوە وەك پاڵەوان و وەك سەركردە خۆیانی لێنمایش بكەن. دژەكانیشیان لەناو حیزبە پەراوێزخراوەكانی ئێستادا جگە لە كۆمەڵێك نمایشكاری دەمكراوە، هیچی كە نین. هەرچۆن باوكەكانییان میدیایەكی گەورە لە خزمەتیاندابوو، ئێستا _وەلیعەهدەكان_ بەو میدیایەی حیزب رازی نین و، لە تەنیشت ئەوەدا میدیای تایبەتی بە خۆیان دروستدەكەن. چونكە هەر یەكیان لە ئایدیای خۆیدا بیر لە شەڕەی ئایندەی خۆیدەكاتەوە و، دەیەوێت میدیایەكی هەبێت ئەم شەڕە تایبەتییەی بۆ بكات و كۆی میدیاكانیش لەسەر _داهاتی هەرێم_ بەرێوە دەبرێن.
لەم مۆدێلەی_وەلیعەهدەكان _پەڕلەمان_ وەك شوێنێكی پەراوێزخراو دەمێنێتەوە. ئەوەی دەسەڵاتی هەیە و چاودێرە بەسەر دەسەڵاتەوە، تەنها و تەنها _وەلیعەهدەكان_ خۆیان دەبن. ئەكرێت لەناوخۆی خۆیاندا وردە شەڕێكی میدیایی لە رێگەی میدیاكانی خۆیانەوە بكەن، ئەما بەرژەوەندییەكانییان لەوە گەورەترە ئەم شەڕە لە دونیای شاشەكانەوە بگوازنەوە بۆ ناو واقیع. بۆ ماوەیەكی دیاریكراویش، لەرێگەی كۆنترۆڵكردنی حوكومەتەوە، بێدەنگییەك دروستدەبێت. ئەم بێدەنگییە قۆناغێكە نووسەران و رۆشنبیران و خاوەن بۆچوونەكان، لەشوێنی خۆیانەوە دەوەستن بیر لەم مۆدێلە دەكەنەوە تا سیما راستەقینەكەی خۆی دەرخات. پاش ئەم قۆناغە، چاوەڕوانكراوە دەنگ هەڵبڕین و نارەزایەتی چینە پەراوێزخراوەكان دەچێتە ئاستێكی توند، كە ئەو ئاستە هەم بۆ _وەلیعەهدەكان_ جێگای نیگەرانییە، هەم بۆ حیزبە پەراوێزخراوەكان و ناچاركراوەكان بە ئۆپۆزسیۆن. دەسەڵاتی نەوەكان دەسەڵاتێكی نەرم نابێت، دەسەڵاتێك دەبێت بە زمانێكی شەعبی دور لە فیكر، مامەڵە لەگەڵ هەموو دەنگێكی جیاواز دەكات. حیزبە بچوكەكانی دیكە لەم مۆدێلە لە دەسەڵاتدا دەبنە دوو بەش، بەشێك پرۆژەی خۆگونجاندن لەگەڵ دەسەڵاتەكەدا دەبێتە بنەمای كاریان و، بەشی دووهەمیش دەچنە ناو دونیای شاشەكان و، بەهەمان زمانی لەشكری _وەلیعەهدەكان_ەوە، مامەڵە هەم لەگەڵ دەسەڵاتەكە دەكەن، هەم لەگەڵ ئەوانەی لەگەڵ ئەو ئاستە لاوازەی زماندا نین بۆ خوێندنەوەی ئەم مۆدێلە.
لێرەدا بۆ ئەم قۆناغە تا وێنەكە بەباشی رونبكاتەوە، پێویستم بە چیرۆكێكی (سادقی هیدایەت) هەیە. چیرۆكی (ئاوی ژیان) ئەم چیرۆكە وێنایەكی واقیعی قۆناغەكەمان بۆ دروستدەكان. (حەسەن پشتكۆم دەچێتە مەملەكەتێك، خەڵكەكەی هەموو كوێرن و زەویەكەیان زێڕە. حەسەن دەبێتە فەرمانرەوای ئەو مەملەكەتە پڕ زێڕە. بەڵام لە تەنیشت ئەو مەملەكەتەوە، مەملەكەتێك هەیە ئاوی ژیانی تیادەفرۆشرێت. هەركەس ئەو ئاوە بدات لە روخساری چاوی چاك دەبێتەوە و، ئەو نادادییە دەبینێت لە مەملەكەتەكەی خۆیان دروستبووە. بەڵام خەڵكەكە شەڕێكی گەورە دەكەن بۆ ئەوەی دەستیان نەگاتە ئەو ئاوە و، بە كوێری بمێننەوە و زێڕی خۆیان بفرۆشن و ژیانی خۆیان بەو جۆرە كوێرییە درێژە پێبدەن و حەسەن پشتكۆمیش فەرمانڕەوایان بێت. ئەم قۆناغە درێژە دەكێشێت تا شوێنێك و، لە شەڕێكی گەورەدا بەر ئەو ئاوی ژیانە دەكەون و چاویان دەكرێتەوە و دژی فەرمانڕەوا نادادەكەی خۆیان دەكەونە بەرگرییەوە. لە كتێبی زیندە بەگۆڕ.)*
هەمان دیمەنی چیرۆكەكە، لەم قۆناغەدا دووبارە دەبێتەوە. ئەهلی بەرگریكار لە حوكومڕانی _وەلیعەهدەكان_ توندتر و زبرتردەبن لە ئەهلی بەرگریكاری باوكەكان. ئەو لەشكرەی لە رێگەی حیزبەوە كۆنترۆڵكراون و بوونەتە بخۆرێك بە شێوازێكی چێژبەخشانە دەكەونە بەرگریكردن لەو مۆدێڵە حوكومڕانییە و، نایانەوێت چاویان بكرێتەوە تا حەقیقەتەكان ببینن. غیابی ئۆپۆزسیۆنێكی راستەقینە دور لە دەنگە دەنگی شاشەكان، فەزایەك بۆ مۆدێلە نوێیەكە دروستدەكات، زیاتر كار لەسەر كۆنترۆڵكردنی كۆی دامەزراوە حوكومڕانییەكان بكرێت. ئەو حیزبە شاشەییانەش كە بە گوتارێكی سەتحی دەكەونە دەنگە دەنگەوە، ئەركەكەیان دروستكردنی وزەی نوێ و بیركردنەوەی نوێ نییە، بەڵكو لە گرێی پەراوێزخستندا شاشە دەكەنە شوێنی خۆ خاڵیكردنەوە و تاماوەیەك شەقام بەچۆڵی دەمێنێتەوە. دەكرێت بڵێین: وزەی بەرگریكردن و ئۆپۆزسیۆنی راستەقینەی سەر شەقام لەناو هیچ كام لە حیزبەكاندا بەدیناكرێت، كە دەرك بكەین ئایدیای دەستكاریكردنی ئەم دونیا چەقبەستووەیان هەیە كۆمەڵگەی كوردیی لەم باشوورە تێیكەوتووە. حیزب بووە بە كەرەستەیەك بۆ گەیشت بە دەسەڵات و تەواوی گوتاری حیزب _كلتوور، فەرهەنگ، هونەر، دونیابینی نوێ_ فەرامۆشكردوە و، هەوڵدان بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، كۆی ئەو ئایدیایانەیە حیزبی كوردی پێیەوە سەرقاڵە و لە جەوهەردا جیاوازییەك نابینی لەنێوانیاندا و، هەر یەكەشیان خۆی لە ئەویتر بە جیاواز دەزانێت! ئەما لەكۆتاییدا بەو زمانە سەتحییەی خۆیان و بەو نەبوونی فیكرە لە ماهییەتیاندا خزمەت بە هەمان ئەو دەسەڵاتە دەكەن، خۆیان شەڕی بۆ دەكەن پێی بگەن! ئەمەش پێی ناوترێت دونیابینی نوێ و پێی ناوترێت حیزبێك بیەوێت رادیكاڵانە لە كێشە بنەرەتییەكانەوە دەست پێبكات و دوربكەوێتەوە لە ئایدیای _حیزب یانی دەسەڵات_.
وەك _برتراند راسڵ_ دەڵێت: ” كە مێشكم لەكار كەوت، ئیتر سەرقاڵی سیاسەت بووم.”* ئەم جۆرە لە حیزب و لە سیاسیی، هەمان ئەو رستە هەم تراژیدی و هەم كۆمیدییەیە، _برتراند راسڵ_ بۆ وێناكردنی سیاسەت دەیخاتە روو. هەڵبەت ئەم جۆرە لە سیاسەت ئێمە رۆژانە بەریدەكەوین، نە هونەرێكی تێدایە، نە سیاسەتە بەو واتایەی فیكرێك و ئایدیایەكی گەورەی لەگەڵ خۆی هەڵگرتبێت. بەڵكو حیزب و بەرهەمەكەی بریتییە لە كۆمەڵێك گوتاری فاشیی سواوی دووبارە لە رێگەی شاشەكان و ئەهلی حیزبییەوە دەرژێت بەسەر كۆمەڵگەدا. رووداوەكانیش كە روودەدەن، گەر بەو ئاراستەیەدا رۆیشتن سەركەوتنی لەگەڵ خۆی هێنا، حیزب وێنای پاڵەوان بۆ خۆی دروستدەكات و گەر بە ئاراستەی پێچەوانەو شكستدا تێپەڕین، دوژمنێك دادەتاشرێت تا شكستەكانی پێداهەڵواسێت. لەرووی پەروەردە، زمان، تێگەیشتن بۆ دونیای سیاسەت و كێشەكانی كۆمەڵگە، جیاوازییەك لەنێوان كۆی حیزبەكاندا نییە. جیاوازییە بچوكەكان لەوەدان، ئەو بەشانەیان نەبوون بە دەسەڵات، لەو بەشانەیان ناچن لەناو دەسەڵاتدان، ئەما ئەوانەیان هێشتا نەبوون بە دەسەڵات و ببن بە دەسەڵات، بێگومان هەمان فەزا دووبارە دەكەنەوە، كە ئەوانەی پێشخۆیان ئەنجامیانداوە.
ئێستا لە قۆناغێكداین، حیزبەكانی نەوەی _وەلیعەهدەكان_ لە ئاستی بێمنەتییدان، بێمەنەتی بەرامبەر بە حیزبەكانی دیكە. جوڵەكانی پێشو بۆ پێكهێنانی حوكومەت، مانوڕگەلێك بوو هەردوو پارتەكەی دەسەڵات دژی یەكدی دەیانكرد و، مانۆڕەكەش بۆ ناچاركردنی یەكدی بوو، نەك بۆ گرنگیدان بە حیزبەكانی دیكە. كۆی ئەو حیزبانەی لە قۆناغی پێشودا لە دۆخی ئۆپۆزسیۆنبوون، یان لە نیوە دەسەڵات و نیوە شەقام خۆیان دەبینییەوە، بەو حیزبە نوێیەشەوە كە لە ئێستای هاوار هاواركردندایە، گەر ببنە ئۆپۆزسیۆنیش، ئۆپۆزسیۆنبوونیان ناچارییە. ناچاردەكرێن لە چوارچێوەی خۆیاندا لە ناو شاشەكاندا فەزایەكی قسەكردنی دووبارە دروستبكەن، كە ئەو فەزایە وزەی زیاتر بە دەسەڵاتی_وەلیعەهدەكان_ دەدات، چونكە فەزایەك نییە ترس بۆ دەسەڵاتەكەیان بخولقێنێت. ئەشێت خۆیان واوێنای بكەن دەبنە بەرگریكاری خەمی گشتی و چینە پەراوێزخراوەكان، ئەما لە راستیدا پەراوێزخراون لەلایەن دوو حیزبەكەی دەسەڵاتەوە و هیچ فەزایەك شكنابەن تا كاری تێدابكەن، ناچار دەچنە دۆخی قسەكردنی سەتحییەوە. باشتر بڵێن: لە فۆرمدا دەخولێنەوە نەك پرۆژەیەكی جەوهەریبێت و بیانەوێت مۆدێلێكی نوێ لە ئۆپۆزسیۆن دروستبكەن. گەر هەر دۆخێكیش دروستبێت هەندێك لەوحیزبە پەراوێزخراوانە ببن بە ئۆپۆزسیۆن، بێگومان ئۆپۆزسیۆنی شاشەیی دەبن و تەنها شاشەكان قەرەپاڵەغ دەكەن و توانای جوڵەیەكیان نییە، رایدیكاڵبێت و پەیوەندی بە دەستبردنبێت بۆ رەگوڕیشەی كێشە گەورەكانی كۆمەڵگە. كۆی گوتارەكەیان لە چوارچێوە دووبارەكردنەوەی پۆلۆلیسبوونی شاشەیی دەبێت لەسەر _پیسخۆری، قۆرغكاری، بە بنەماڵەیكردنی دەسەڵات_ وەك كۆی قسەكانی ساڵانی رابردوو، بەڵام بە ئاستێكی سەتحیتر.
ئەوەی لە قۆناغی ئایندەدا وزەیەكی نوێ، دونیابینییەكی نوێ دروستدەكات، ئەو قۆناغەیە كۆمەڵگە و كێشەكان و قەیرانەكان دەگەنە شوێنێك، هێزی رادیكاڵ دروستبێت. هێزێك بە زمانێكی قوڵ، بە تێگەیشتنێكی جیاواز، بە رادیكاڵبوونێك بتوانێت دەست بخاتە سەر كێشە جەوهەرییەكان، ئەو قۆناغە و دروستبوونی ئەو هێزە رادیكاڵە، وزەیەكی تەواو دەدات بە فەرهەنگ و كلتوور و پەروەردە و حوكومڕانی نوێ. بەبێ هاتنی ئەو هێزە نوێیە كە لە جەوهەری خۆیدا فیكرێكی هەڵگرتووە و تەنها خۆی نابەستێتەوە بە گەیشتن بە دەسەڵاتەو، تەنها خۆی نابەستێتەوە بە وتنەوەی شتەكانەوە، گۆڕانكاری نەوعی دروست نابێت و، كۆی گۆڕانكارییەكان لە چوارچێو فۆڕم و تۆمەت و پەلاماردانی زمانی سەتحیدا دەبن. دەسەڵاتی نەوەكان_وەلیعەهدەكان_ تا ئەو قۆناغە درێژە بە مانەوەی خۆیدەدات و، زۆر بێباكانە تەماشای كۆی ئەو حیزبانەی ئێستا دەكات، كە دەیانكات بە دووبەشەوە و، دەیانخاتە دۆخێكەوە هیچ مەترسییەك نەبن بۆ سەر دەسەڵاتە نوێیەكە.
پەراوێزەكان
_*(ئۆدیب) ئەفسانەیەكە باس لە كوشتی باوك دەكات. (فرۆید) لەرووی دەرونناسییەوە،بەشێوەیەكی چڕ قسە لەسەر ئەم چەمكە دەكات و، كوشتنی باوك، لەناو ئەدەب و فیكری نوێدا، چەندین خوێندنەوەی جیاوازی بۆ دەكرێت.
_* چیرۆكی (ئاوی ژیان) لە كتێبی كۆچیرۆكەكانی نووسەری ئێرانی (سادقی هیدایەت) لە لایەن بەرێز فەرشید شەریفی وەرگێڕاوەتە سەر زمانی كوردی و، ناوەندی ئەندێشە چاپی كردوە.
_* ئەم رستەیەی _برتراند راسڵ_ م وەك كۆمیدیاییەك بەكار هێنا بۆ كۆی ئەو سیاسییانەی لە غیابی فیكردا، سیاسەتیان لێبووە بەو جوڵە بێكەڵكانەی رۆژانە پیشانی خەڵكی دەدەن.
