عوسمان عومەر: تورک سیاسەتى بەتورک کردن لەڕێگەى پڕۆگرامى خوێندنەوە.
هەر ڕژێمێکى دیکتاتۆرى بەپێى بەرنامەو سیماو سروشتى هەژمونەکەى, بۆ پیادەکردنى سیاسەتەکانى هەنگاو بەهەنگاو بەپێى گونجاندن و بۆچونەسەر دەسەلاتەکانى دەسەپێنێت. ڕژێمى بەعس بە کۆدیتایەک دەسەلاتى گرتە دەست بۆ ئەوەى خۆى بچەسپێنی و بتوانێ ئەو ستراتیژانەى هەیەتى پێ بەپێ جێبەجی بکات، سەرەتا بەیانى ئادارى هێنایە ئاراوە تا کورد لە تێکۆشان خاو بکاتەوە, دواتر خۆمالى کردنى نەوت و کۆنترۆلکردنى داهاتەکانى لە پێناو خزمەتى ستراتیژیە سەربازیەکانى و کۆنترۆلکردنى ڕاگەیاندنەکان لە پێناو بلاوکردنەوەى ئامانجەکانى دواتر کەوتە پاکتاوى ئەوانەى کە دژى هەندێ رەفتارى بون و گومانى لێیان هەبوو لەناوى دەبردن, ئینجا ستراتیژیەتى خۆى دارشت سەبارەت بەهەمو بابەتەکانى ئاسایشى نەتەوەیی و دارایی و سیاسەتى دەرەوەو… هتد .
ڕژێمى دیکتاتۆرى بەعس لەحەفتاو هەشتاکانى سەدەى ڕابوردوو سێکوچکەیەکى دژى گەلەکەمان داهێناو پیادەیکرد لەوانەش ڕاگواستن,بەعەرەبکردن, بەبەعسى کردن لەکەرکوک و زۆر شوێنى ترپەیرەو کرد, داگیرکەرە ئیتالیەکان کاتى خۆى سیاسەتى سوتماک و تەلەبەند کردنى کەس کارى شۆرشگێرەکانى پەیرەو کرد.. تورکیاش وەک هەموان دەزانین ئارەزووەکانى ئیردۆغان بەلاى سەلطنەت و دیکتاتۆریەت ملى ناوە بەبیانوى کۆدیتاوە هەزاران کەسى لە کورد و تورک لە زیندانەکان توند کردووەو بیرى ئازادى بەرتەسک کردۆتەوە هەر بەوەشەوە نەوەستاوە تورک لە ئیستاو لەو هەزارەیەدا سیاسەتى تەتریک واتە بەتورک کردنى دەست داوەتێ لەرێگاى خوێندنگا و پڕۆگرامەکانى خوێندن و کردنەوەى قوتابخانە لە زۆر وولات لەوانە هەرێمى کوردستان چەندین خوێندنگاو کۆلێژ بەپڕۆگرام و زمانى بیانى دەخوێنن لەهەمانکاتیش زمانى تورکى لەپڕۆگرامەکانیانە بۆ بلاو کردنەوەى رۆشنبیرى و کەلتورى تورکى و وەلانانى ئەدەب و کەلتورى گەلەکە خۆى.
لە ئابى 2016 کاتێ هێرش وپەلامارەکانى بۆ سەر خاکى خۆرئاواى کوردستان دەستپێکرد بەناوى قەلغانى فوراتەوە, دواى ئاوارەبونى سەدان هەزارکەس لەخاکى باب و باپیرانیان, ڕژێمى تورکیا لەرێگاى ڕێکخراوە ناحکومیەکانەوە سەرەتا کارى لەسەرگەراندنەوەى ئاوارەکان کرد بەهەماهەنگى و پلانى پێشوەختە بۆ چالاکیە پەروەردەییەکانى لە جەرابلس و باب و ئیدلب لەریگەى سەرپەرشتى پەروەردەیی غازى عێنتاب و پارێزگا سنوریەکان لەگەل خۆرئاواى کوردستان وتوانى نزیکەى 35 هەزار خوێندکار لەکەمپەکانیان بهێنێتەوە ژێربارى خوێندن و پەروەردە لەوانە نزیکەى 19 هەزار خوێندکار لەکەمپەکان و نزیکەى 1181 مامۆستا وانەیان دەوتەوە نزیکەى 600 مامۆستالەکەمپەکان بەپشت بەستن بەهاوکارى دەرەکى خێرخوازان و سەرپەرشتى وەزارەتى مەعاریفى تورک و بەرێوەبەراتیە پەروەردەییەکان لە غازى عێنتاب و هەروەها رژێمى تورکیا بەهۆى (بەرێوەبەرایەتى سەلامەتى و کتوپڕى AFAD (یەوە هەستاون بەدروستکردنى قوتابخانەى مەیدانى و ئەو وەزارەتە کاریگەرى هەبووە لەسەر پڕۆگرامەکانى خوێندن لەهەموو قۆناغەکانى خوێندن, بەپێى هەندێ سەرچاوە نزیکەى 5680 مامۆستا بەشدارییان پێکراوە لەخولەکانى ڕاهێنان و تاقیکردنەوەکان لەوانە هەستاون بە دامەزراندنى 3316 مامۆستایان, رژێمى تورکیا بەنیازە گەر بارودۆخەکە بەو شێوەیە بەردەوام بێ زانکۆیەکى تورکى لەحەڕان لقێکى بباتە شارى باب و لەهەمان کاتیش ئەوەى جێبەجێ کردوە کەناسنامەى تورکى بە ئاوارە سوریەکان بدات (واتە گۆرینى دیموگرافیا), ئەوەش تێبینى کراوە کە لێرەى تورکى لەجیاتى لیرەى سورى لەزۆربەى دام و دەزگاکان و پۆلیس و ئەنجومەنەکان بەکاردەبرێ و موچەکانیان بەلیرەى تورکى پێ دەدرێ و هەرچى هاوکارى خیرخوازیە بەدۆلار دێت کەچى ئەوان دەیگۆڕن بە لیرەى تورکى!
لەگەل ئەوەى بەرنامەکانى خۆى لەهەریم و رۆژئاوا بەجێ گەیاندوە بەوەشەوە نەوەستاوە بەلکو پەلى هاویشتوە بەرەو ئەفریقیا بەمەبەستى گواستنەوەى شارەزایی و ئەزمونیان وئامادەسازى بۆ پەرەپێدانى خوێندن لە ئەفریقیاش بۆیە لەگەل صۆمال ڕێککەوتون چەند پرؤژەیەک لەوێ بەجێ بگەیەنن لەوانە بنکەیەکى سەربازى بنیات بنرێ بە تێچوى 50 ملیۆن دۆلار لەسەر ڕووبەرى 400 دۆنم و دروستکردنى 3 خوێندنگاى سەربازى کە تورکەکان هەلبستن بە مەشق و راهێنانى 10 هەزارو 500 سەربازى سۆمالى لەگەل ئەوەش هەلدەستن بەبلاوکردنەوەى رۆشنبیرى فیربونى زمانى تورکى بەکردنەوەى قوتابخانە, هەمو ئەوانە دواى سەردانەکەى ئێردۆغان هات بۆ سۆمال لە سالى 2011. بلاوکردنەوەى زمان و کەلتورى تورک لە ڕیگەى خوێندنگاى نەهێشتنى نەخوێندەوارى یەکێکە لەو رێگایانەى تورک بەزۆلیەتى دەیانەوێ پەل بەرەو چەند ولاتێکى ئەفریقیا بهاون, هەرچەندە (پارتى ئومەى سودانى) داواى لە ئێردۆغان کرد کە داواى لێبوردن لەسودان بکات سەبارەت بەکوشتارەکانى دەولەتى عوسمانى سالى 1821 و 1885 ئەنجامدراوە لەکاتى حوکمرانى عوسمانیەکان.
لەگەل ئەوەش بەهۆى وەبەرهینان و هاوکارى مرۆیی و خێرخوازى توانیویەتى لە 37 دەولەتى ئەفریقیا پرۆژەى هەبێ و لەرێگاى رێکخراوى TAKAنزیکەى 280 هەزار کەسى ئەفریقى لەمالەکانى خۆیان چارەسەرى پزیشکییان پێگەیشتوەو نمونەیەکى تریش هەر لەرێگەى ئەو رێکخراوەوە دواى سەردانەکەى بۆ تونس نەخۆشخانەیەکى زانکۆیی پیشکەش کردن, هەروەها هانى خوێندکاران دەدرێ بۆ خوێندن لە تورکیا و بەپێى ئامارێک ساڵانە نزیکەى 1000 کورسى خوێندن تەرخان کراوە بۆ وولاتە ئەفریقیەکان.
تورکیا لە ڕیگەى سەرۆکایەتى لیژنەى هاوکارى و هەماهەنگى چەندین نوێنەرایەتیان لە ئەفریقیا بکاتەوە لەوانە ئاژانسى هاوکارى و هەماهەنگى تورکى چەندین پرۆژەى هەلکەندنى بیرو راهێنانى جوتیاران و نۆژەن کردنەوەى بینا میژوییەکانى سەردەمى داگیرکارى عوسمانى گرتۆتە ئەستۆ بەمەش تورکیا دەیەوێ جارێکتر رابوردوى خۆى لە ئەفریقا زیندو بکاتەوە، بەلام بەشێوەى داگیرکارى هێمنانە و خێرخوازى وهاکارى مرۆییەوە . بەڕاى من ئەو رێکخراو ئاژانسانەى لە ئەفریقاو زۆریک لەو وولاتانەى تر کاردەکەن دەزگاى ئیستیخبارىن بۆکۆکردنەوەى زانیارى لەپێناو خزمەت کردنى ئامانجەکانى تورک لە ئەفریقاوخۆرهەلات دا, لیرەدا پرسیارەکە ئەوە نییە کە تورک دەیەوێ دەولەتى عوسمانى بەسەرۆکایەتى پاشا ئیردۆغان زیندو بکرێتەوە لەسەدەى 21 بەڕیگەو شیوازى جۆراوجۆر؟
