نەوزادى موهەندیس: گەلۆ دەزانن پارتى بۆ پەشیمانبۆوە لە ڕێکەوتنە سیاسیەکەى لەگەڵ یەکێتیدا؟

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ئاشکرایە یەکێتى و پارتى دوو حیزبى سیاسى گەورە و کاریگەرن لەسەر گۆڕەپانى سیاسى و ئابورى و ئەمنى و کۆمەڵایەتى کوردستان و عێراق وناوچەکە و لەلایەن گەلێک لە وڵاتانى زلهێزیشەوە پشتیوانى و دۆستایەتیان هەیە و ناسراون و مامەڵەى ئەمرى واقعیان لەگەڵ دەکرێت. ئەم دوو حیزبە خاوەنى ڕچە و ڕێباز و ئایدیاى سیاسى خۆیانن و هیچ کامیان ئەویتریان تەواو ناکات، بەڵکو هەمیشە و لەساڵانى ناوەڕاستى شەستەکانى سەدەى ڕابوردوەوە لەململانێیەکى توندى سەربازى و چەکدارى و دواتریش سیاسیدان و گەلێک لاپەڕەى ڕەش و سوور و خوێناویان لەنێواندایە، لەبەرامبەریشدا گەر بۆ تاکتیکیش بوبێت ئاشتبونەتەوە و پڕۆسەى ئاشتەواییان لەنێوانیاندا چێکردوە خۆبەخۆ یان بە فشارى دەرەکى بوبێت، هەربۆیە مێژوویەکى دوورودرێژی دژایەتى و پێکەوەییان هەیە و وەک دەڵێن: پێکەوە هەڵناکەن و بێ یەکتریش پێیان ناکرێت.
لەدواى ڕاپەڕینى بەهارى ساڵى 1991یشەوە ئەم دوو حیزبە و لەدواى قۆناغى شاخ، بەهەمانشێوەى ڕابووردوو لاپەڕە ڕەش و تاریکى براکوژیەکان و دواتریش ئاشتبونەوەیان تاقیکردەوە، بەڵام ئەمجارەیان بەتامى شار و جەماوەر و دەسەڵات و هەبوونى هێزى سەربازى و ئابورى و سەروەت و سامانى کەڵەکەبوو و زۆر و زەوەندى ئەم میلەتە. ئەزموونى 27 ساڵى ڕابووردووى دەسەڵات لەم هەرێمەدا و لەنێوان ئەم دوو حیزبەدا دەیان هەڵبەز و دابەزى بەخۆوە بینیوە و هەریەکەیان لەهەلێک دەگەڕێن بۆ بچوک کردنەوە و لەناوبردن و کەنارخستنى ئەوى تریان لەدەسەڵات و خۆشى و ئیمتیازاتەکانى ئەم حوکمڕانیە و هەربۆیە بەهۆى نەمانى نیەتێکى ڕاستگۆ و ڕاستەقینەوە و نەمانى متمانە بەیەکترى، هەمیشە ئاڵۆزى و ململانێکان لەکورتترین کات و بەتوندترین شێواز خۆیان دووبارەدەکەنەوەو ئامادەگیان هەیە.
ئەوەتا لەسەروبەندى گفتوگۆکانى پێکهێنانى کابینەى نوێى حکومەتى هەرێمدا و لەدواى هەڵبژاردنى 30/9ى پەڕلەمانى کوردستانەوە، ئەم دوو هێزە لەگەمەیەکى ڕاکێشانى حەبلدان هەریەکە بەلاى خۆیدا و بۆ کۆکردنەوەى زۆرترین دەسکەوت و پلەو پۆست و بەهێزکردنى پێگەى خۆى لەهەرێم و بەغدادیشدا، بۆیە تائێستا و لەماوەى 145 ڕۆژى ڕابووردوودا نەیانتوانیوە بگەنە ڕێکەوتنێکى کۆنکرێتى لانى کەم بۆماوەى 4 ساڵى ئایندە،هەمووشى دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پاشخانە تاریکەى کە لەنێوانیاندایە.بەڵام بەهەق ئەمجارەیان ڕەنگە جارانى تریش هەر پارتى هۆکارى دواکەوتن و نەهاتنە پێش و واژۆنەکردنى ڕێکەوتنێکى سیاسى گشتگیر بوبێت کە لەلایەن یەکێتیەوە نوسراوەتەوە و پێشکەشکراو و ئامادەکراوە بۆ سەرجەم سێکتەر و بوارەکانى ژیانى کۆمەڵگاى کوردەوارى بۆ 4 ساڵى ئایندە لەپێناو پاراستنى ئەمنیەت و ئاسایش و بەردەوامبوونى خۆشگوزەرانى و ئاوەدانى کوردستان و بۆ ئەوەى حکومەت و حوکمڕانیەکى ڕەشید و ساغڵەم و بەهێزمان هەبێت لەکوردستاندا و هەر بەو بەهێزیەشەوە ڕووبەڕووى بەغداد ببینەوە بۆ چارەسەرکردنى داواکارى و مافە ڕەواکانى کورد لە کەرکوک و خانەقین و وتووزخورماتوو و شەنگال و خازەر و مەخمور و… هتد. و دواتریش بەو بەهێزیەوە بچینە بەغداد و سەرجەم کێشە کەڵەکەبوەکانى لەگەڵدا چارەسەر بکەین و مافەڕەواکانى کوردیان لێبسێنین.

گەلۆ ئایا دەزانن لەو ڕێکەوتنە سیاسیە پێشنیازکراوەدا یەکێتى داواى چى کردوە؟
یەکێتى بەگیانێکى پەرۆش و خەمخۆرانەى کوردایەتیەوە کە ڕچە و ڕێبازى مامى کۆچکردوو بوە، داواکارى و پێشنیازى ئەم خاڵانەى لاى خوارەوە کردوە کەهەموانیان دەچنە چوارچێوەى بەرژەوەندى نەتەوە و نیشتیمان و گەلەکەمانەوە و تاک بەتاکى هاوڵاتیان و خێزانەکان لە هەرێم و کەرکوک و بەغدادیش و هیچکامیان بۆ بەرژەوەنى تەسکى حیزبایەتى و یەکێتى نەبوە،کە بریتین لە:
1- دەسپێکردنى پڕۆسەیەکى چاکسازى لەسەرجەم ئۆرگانەکانى حوکمڕانى هەرێمى کوردستاندا.
2- بۆ ئەوەى هاوڵاتیان و ناوچەکان ئینتیماى نەتەوایەتى و نیشتیمانیان لا تۆخببێتەوە، دەبێت دەستەبەرى عەدالەتى کۆمەڵایەتى بکرێت و بەبێ جیاوازى لەنێوان ناوچە و پارێزگا و هاوڵاتیاندا خزمەتگوزاریەکان پێشکەش بکرێن.
3- دابەشکردنى عادیلانەى سەروەت و سامانى هەرێم، بەوەى کە هەرچى داهاتەکان هەیە بەنەوت و غازى سروشتى و ئەوانى تریشەوە هەموانیان بەپێى یاسا کۆبکرێنەوە و بخرێنە ێندوقى داهاتە نەوتیەکان و و بەئاشکرا و شەفافانە مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت دواتریش بەیەکسانى دابەشبکرێنەوە بەسەر هاوڵاتیاندا لەڕێگەى دابینکردنى مووچەى مانگانە و خزمەتگوزاریەکان و بوژاندنەوەى بازاڕ و ئابورى و ئاوەدانى وڵات و خۆشگوزەرانکردنى ژیان و گوزەرانیانەوە.
4- داهاتووى ئەم حوکمڕٍانیە حوکمڕانیەکى ڕەشید بێت، بەوەى دژى گەندەڵى و خاوەن بڕیارى ڕاست و دروست و نمایندەى ڕاستەقینەى هاوڵاتیان بێت و هێندەى پلانى بۆ ئایندە و تۆکمەکردنى دەسەڵات و ئۆرگانەکانى حکومەت بێت نیوهێندە پلانى بۆ بەهەدەردان و پاوانخوازى و خۆسەپێنى و قۆرخکارى لە دەسەڵات نەبێت و داهاتەکانیش بەشاراوەیە نەهێڵێتەوە.
5- هەموو هێزە چەکدارەکانى پێشمەرگە و ئاسایش و پۆلیسى ناوخۆ و ئەوانیتریش، بکرێنە هێزى دامەزراوەیى و نیشتیمانى.
6- پەیوەندیە دیپلۆماسیەکانى حکومەت بکرێنە پەیوەندى کوردستانى نەک حیزبى بۆئەوەى هێز و سەنگینى ئەم حوکمڕانیە بپارێزین و هەنگاوى گەورەتر بنێین بۆ دوورکەوتنەوە لە گیانى تەسکى حیزبایەتى.
7- جۆرى حوکمڕانیەکە بگۆڕدرێت بۆ حوکمڕانیەکى هاوڵاتى و دووربکەوێتەوە لەو ڕەنگ و بۆیەى کە 27 ساڵە دەقى پێوەگیراوە و شکستیشى هێناوە و مۆدێلى بەسەرچوە.
8- هەوڵبدرێت دەستورێکى نیشتیمانى هاوچەرخ بنوسرێتەوە بە سازان و پێکەوەبوونى هەموان نەک بەمەرامى سیاسى و حیزبى ئەملایەن یان ئەولایەن، چونکە دەستور پەیوەندى هەیە بە ئایندەى تاک بەتاک و جۆرى حوکمڕانى و دەرودراسێکان و ئێستاو ئایندەمان دیاریدەکات.
9- ڕێز لەبنەماکانى دیموکراسى و ئاڵوگۆڕى ئاشتیانەى دەسەڵات و ئازادیەکان بگیرێت، کە یەکێتى لەماوەى خەباتى 42 ساڵەى خۆیدا زۆر گرنگى پێداون و لەو پێناوەشدا گەلێک زیانى پێگەیشتوە، بەڵام دەستگرتن بەم بنەمایانەوە ئایندەمان مسۆگەرتر دەکات.
10- دەرکردنى یاسا نیشتیمانى و نەتەوایەتیەکان بەسازان و لێکتێگەیشتنى هەموان بێت نەک بە سەپاندن و قۆرخکارى.
11- لەسەر مەسەلەى کەرکوک و هەموو جێگە جێ ناکۆکەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستانیش، یەکێتى پێى وایە کە مەسەلەى گرنگ و میحوەرى کوردایەتین و دەبێت هەموان و پێکەوە هەوڵى چارەسەرکردنیان بدرێت و بە تایبەتیش بۆ کەرکوک دەبێت بەزووترین کات پارێزگارێکى کوردى یەکێتى هەڵببژێرێت لەلایەن ئەنجومەنى پارێزگاى کەرکوکەوە.
12- لەبەغداد و بۆ پۆست و کێشە کەڵەکەبوەکانیش پێویستە بەحکومەت و دەسەڵاتێکى بەهێزى هەرێمەوە ڕووبەڕووى بەغداد ببینەوە و ماف و ئیستیحقاقى کورد و کوردستان وەربگرینەوە و ململانێى تەسکى حیزبایەتى دووبارە نەکەینەوە و هەوڵبدرێت بە لێکتێگەیشتن و نەرمونیانى لەگەڵ بەغدادا پێکبێینەوە لەپێناو بەرژەوەندى هاوڵاتیانى کوردستاندا.
13- دوا خاڵ کە بەلاى یەکێتیەوە گرنگى هەبێت بریتیە لە دیاریکردن و دابەشکردنى پۆست و پلە و ئیمتیازاتەکان کە بە ئیستیحقاقى هەڵبژاردن و بەشێوەیەکى وەکیەکى و ڕێزگرتن لە ڕابووردوو و سەنگ و قورسایى و خوێندنەوەى مەترسى و ئاڵنگاریەکانى دەوروبەر و دونیاش، هەریەکە لە پارتى و یەکێتى پشکى خۆیان وەربگرن.کە ئەم خاڵە لەدواى کۆکبوون و ڕێکەوتن لەسەر تەواوى بڕگە و بابەتەکانى پێشووتر ئەوکات باسبکرێت و نەکرێتە مەرجى پێشوەختە.
بەم شێوەیە، یەکێتى داواکارى و پێشنیاز و نەخشە ڕێگایەکى گشتگیرو لەپێناو بەرژەوەندى باڵاى هاوڵاتیاندا پێشکەشکردوە بە پارتى، بەڵام پارتى ئەم یەک پاکێجیەى ( هەولێر و کەرکوک و بەغداد ) و نەخشە ڕێگاى بۆ 4 ساڵى ئایندە لە یەکێتى قبوڵ نەکردوە و ویستویەتى بە مەرامى حیزبى خۆى مەرجەکانى لەسەر پۆست و کاندید و کادرەکانى یەکێتى بسەپێنێت و هەموان بکەونە ژێر هەژموونى پارتیەوە، هەربۆیە کە زانى لەگەڵ یەکێتى و سووربوون و ڕاستگۆیى یەکێتیدا هیچى پێناکرێت، بە نهێنى و شارەوایى و بەپەلە پڕوزکێ وەک تاکتیک و کارتێکى فشار بەرامبەر یەکێتى و هەوڵدان بە عەقڵى خۆى بۆ دۆزینەوەى بەدیلى یەکێتى، پەناى بۆ بزوتنەوەى گۆڕان بردوو و لەماوەى کەمتر لە 72 کاتژمێردا لەسەر ئەو خاڵ و بەرنامە کرچوکاڵە ڕێکەوتن کە تائێستاش بڵاونەکراوەتەوە و کەم کەس هەیە بزانێت ناوەڕۆکە ڕاستەقینەکەى چیە.واى دەزانى یەکێتیش وەکو هێز و سەرکردەکانى تر لەسەر چۆک و بەناچارى بەرەو سەرى ڕەش هەڵدەزنێت بۆ پۆست و پلە.

گەلۆ ئێستا دەرکەوت کە بۆچى پارتى کشایەوە لەڕێکەوتنى سیاسى لەگەڵ یەکێتیدا؟
چونکە باش دەزانێت ناتوانێت لەگەڵ یەکێتیدا تاسەر ڕەق و بیکێڵێت و مەرجەکانى خۆى وەکو پێشتر بسەپێنێت، باش دەزانێت لەگەڵ ناوەندى بڕیارى بەهێز و یەکگرتوویى ئێستا و عەقڵ و کارامەیى گەنجەکانى یەکێتیدا بۆى ناکرێت و پێى ناکرێت, چونکە پارتى بۆخۆى حیزبێکى کۆنەپارێز و کلاسیکى و خاوەنى ڕچەى پیرۆزکردنى سەرکردە و بنەماڵەیە و لەگەڵ گۆڕانکارى و نوێگەراییدا کەمترین پەیوەندى هەیە.
هەربۆیە پارتى بە عەقڵیەتى خۆى بەدیلى یەکێتیەکى بەهێزى لەگۆڕٍانێکى بێهێزدا بینیەوە کە تەنها هەڵپەى کۆکردنەوەى دەستخستنى پلەو پۆست و ئیمتیازاتە. بەهەمانشێوە دەشزانێت ئەم ڕێکەوتنەیان تاسەر نابێت و بەبێ یەکێتى کە کۆڵەکە و پایەیەکى بەهێزى حکومەت و حوکمکڕانى بوە لەم هەرێمەدا بەردەوامى نابێت و پێویستە بەهەر شێوەیەک بێت یەکێتى بەشدارى ئەم حکومەتە ببێت بە بەهێزى و بەم گەمە و هەنگاوەیان لەلایەک ملانێکان و داواکاریەکانى نێوان پارتى و یەکێتى ئاڵۆزتر بوون و لەلایەکى تریشەوە گۆڕانیش بچوکتر و بێزراوتر بوو لەلایەن ئەندامان و لایەنگرانى خۆیەوە پێش کەسانى تر.
جا ئەمە ڕاستى ئەو هۆکارانەیە کەپارتى بۆچى لە ساتەوەختى کۆتایدا کشایەوە لە ڕێکەوتنە سیاسیەکەى لەگەڵ یەکێتى نیشتیمانى کوردستاندا. کە تەنها خێر و بەرژەوەندى هاوڵاتیان و هەرێمەکەمانى تیادا بوو نەک بەتەنها یەکێتى و حیزبایەتى تەسک.