نەوزادى موهەندیس: گەلۆ دەزانن پارتى بۆ پەشیمانبۆوە لە ڕێکەوتنە سیاسیەکەى لەگەڵ یەکێتیدا؟
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی
ئاشکرایە یەکێتى و پارتى دوو حیزبى سیاسى گەورە و کاریگەرن لەسەر گۆڕەپانى سیاسى و ئابورى و ئەمنى و کۆمەڵایەتى کوردستان و عێراق وناوچەکە و لەلایەن گەلێک لە وڵاتانى زلهێزیشەوە پشتیوانى و دۆستایەتیان هەیە و ناسراون و مامەڵەى ئەمرى واقعیان لەگەڵ دەکرێت. ئەم دوو حیزبە خاوەنى ڕچە و ڕێباز و ئایدیاى سیاسى خۆیانن و هیچ کامیان ئەویتریان تەواو ناکات، بەڵکو هەمیشە و لەساڵانى ناوەڕاستى شەستەکانى سەدەى ڕابوردوەوە لەململانێیەکى توندى سەربازى و چەکدارى و دواتریش سیاسیدان و گەلێک لاپەڕەى ڕەش و سوور و خوێناویان لەنێواندایە، لەبەرامبەریشدا گەر بۆ تاکتیکیش بوبێت ئاشتبونەتەوە و پڕۆسەى ئاشتەواییان لەنێوانیاندا چێکردوە خۆبەخۆ یان بە فشارى دەرەکى بوبێت، هەربۆیە مێژوویەکى دوورودرێژی دژایەتى و پێکەوەییان هەیە و وەک دەڵێن: پێکەوە هەڵناکەن و بێ یەکتریش پێیان ناکرێت.
لەدواى ڕاپەڕینى بەهارى ساڵى 1991یشەوە ئەم دوو حیزبە و لەدواى قۆناغى شاخ، بەهەمانشێوەى ڕابووردوو لاپەڕە ڕەش و تاریکى براکوژیەکان و دواتریش ئاشتبونەوەیان تاقیکردەوە، بەڵام ئەمجارەیان بەتامى شار و جەماوەر و دەسەڵات و هەبوونى هێزى سەربازى و ئابورى و سەروەت و سامانى کەڵەکەبوو و زۆر و زەوەندى ئەم میلەتە. ئەزموونى 27 ساڵى ڕابووردووى دەسەڵات لەم هەرێمەدا و لەنێوان ئەم دوو حیزبەدا دەیان هەڵبەز و دابەزى بەخۆوە بینیوە و هەریەکەیان لەهەلێک دەگەڕێن بۆ بچوک کردنەوە و لەناوبردن و کەنارخستنى ئەوى تریان لەدەسەڵات و خۆشى و ئیمتیازاتەکانى ئەم حوکمڕانیە و هەربۆیە بەهۆى نەمانى نیەتێکى ڕاستگۆ و ڕاستەقینەوە و نەمانى متمانە بەیەکترى، هەمیشە ئاڵۆزى و ململانێکان لەکورتترین کات و بەتوندترین شێواز خۆیان دووبارەدەکەنەوەو ئامادەگیان هەیە.
ئەوەتا لەسەروبەندى گفتوگۆکانى پێکهێنانى کابینەى نوێى حکومەتى هەرێمدا و لەدواى هەڵبژاردنى 30/9ى پەڕلەمانى کوردستانەوە، ئەم دوو هێزە لەگەمەیەکى ڕاکێشانى حەبلدان هەریەکە بەلاى خۆیدا و بۆ کۆکردنەوەى زۆرترین دەسکەوت و پلەو پۆست و بەهێزکردنى پێگەى خۆى لەهەرێم و بەغدادیشدا، بۆیە تائێستا و لەماوەى 145 ڕۆژى ڕابووردوودا نەیانتوانیوە بگەنە ڕێکەوتنێکى کۆنکرێتى لانى کەم بۆماوەى 4 ساڵى ئایندە،هەمووشى دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پاشخانە تاریکەى کە لەنێوانیاندایە.بەڵام بەهەق ئەمجارەیان ڕەنگە جارانى تریش هەر پارتى هۆکارى دواکەوتن و نەهاتنە پێش و واژۆنەکردنى ڕێکەوتنێکى سیاسى گشتگیر بوبێت کە لەلایەن یەکێتیەوە نوسراوەتەوە و پێشکەشکراو و ئامادەکراوە بۆ سەرجەم سێکتەر و بوارەکانى ژیانى کۆمەڵگاى کوردەوارى بۆ 4 ساڵى ئایندە لەپێناو پاراستنى ئەمنیەت و ئاسایش و بەردەوامبوونى خۆشگوزەرانى و ئاوەدانى کوردستان و بۆ ئەوەى حکومەت و حوکمڕانیەکى ڕەشید و ساغڵەم و بەهێزمان هەبێت لەکوردستاندا و هەر بەو بەهێزیەشەوە ڕووبەڕووى بەغداد ببینەوە بۆ چارەسەرکردنى داواکارى و مافە ڕەواکانى کورد لە کەرکوک و خانەقین و وتووزخورماتوو و شەنگال و خازەر و مەخمور و… هتد. و دواتریش بەو بەهێزیەوە بچینە بەغداد و سەرجەم کێشە کەڵەکەبوەکانى لەگەڵدا چارەسەر بکەین و مافەڕەواکانى کوردیان لێبسێنین.
گەلۆ ئایا دەزانن لەو ڕێکەوتنە سیاسیە پێشنیازکراوەدا یەکێتى داواى چى کردوە؟
یەکێتى بەگیانێکى پەرۆش و خەمخۆرانەى کوردایەتیەوە کە ڕچە و ڕێبازى مامى کۆچکردوو بوە، داواکارى و پێشنیازى ئەم خاڵانەى لاى خوارەوە کردوە کەهەموانیان دەچنە چوارچێوەى بەرژەوەندى نەتەوە و نیشتیمان و گەلەکەمانەوە و تاک بەتاکى هاوڵاتیان و خێزانەکان لە هەرێم و کەرکوک و بەغدادیش و هیچکامیان بۆ بەرژەوەنى تەسکى حیزبایەتى و یەکێتى نەبوە،کە بریتین لە:
1- دەسپێکردنى پڕۆسەیەکى چاکسازى لەسەرجەم ئۆرگانەکانى حوکمڕانى هەرێمى کوردستاندا.
2- بۆ ئەوەى هاوڵاتیان و ناوچەکان ئینتیماى نەتەوایەتى و نیشتیمانیان لا تۆخببێتەوە، دەبێت دەستەبەرى عەدالەتى کۆمەڵایەتى بکرێت و بەبێ جیاوازى لەنێوان ناوچە و پارێزگا و هاوڵاتیاندا خزمەتگوزاریەکان پێشکەش بکرێن.
3- دابەشکردنى عادیلانەى سەروەت و سامانى هەرێم، بەوەى کە هەرچى داهاتەکان هەیە بەنەوت و غازى سروشتى و ئەوانى تریشەوە هەموانیان بەپێى یاسا کۆبکرێنەوە و بخرێنە ێندوقى داهاتە نەوتیەکان و و بەئاشکرا و شەفافانە مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت دواتریش بەیەکسانى دابەشبکرێنەوە بەسەر هاوڵاتیاندا لەڕێگەى دابینکردنى مووچەى مانگانە و خزمەتگوزاریەکان و بوژاندنەوەى بازاڕ و ئابورى و ئاوەدانى وڵات و خۆشگوزەرانکردنى ژیان و گوزەرانیانەوە.
4- داهاتووى ئەم حوکمڕٍانیە حوکمڕانیەکى ڕەشید بێت، بەوەى دژى گەندەڵى و خاوەن بڕیارى ڕاست و دروست و نمایندەى ڕاستەقینەى هاوڵاتیان بێت و هێندەى پلانى بۆ ئایندە و تۆکمەکردنى دەسەڵات و ئۆرگانەکانى حکومەت بێت نیوهێندە پلانى بۆ بەهەدەردان و پاوانخوازى و خۆسەپێنى و قۆرخکارى لە دەسەڵات نەبێت و داهاتەکانیش بەشاراوەیە نەهێڵێتەوە.
5- هەموو هێزە چەکدارەکانى پێشمەرگە و ئاسایش و پۆلیسى ناوخۆ و ئەوانیتریش، بکرێنە هێزى دامەزراوەیى و نیشتیمانى.
6- پەیوەندیە دیپلۆماسیەکانى حکومەت بکرێنە پەیوەندى کوردستانى نەک حیزبى بۆئەوەى هێز و سەنگینى ئەم حوکمڕانیە بپارێزین و هەنگاوى گەورەتر بنێین بۆ دوورکەوتنەوە لە گیانى تەسکى حیزبایەتى.
7- جۆرى حوکمڕانیەکە بگۆڕدرێت بۆ حوکمڕانیەکى هاوڵاتى و دووربکەوێتەوە لەو ڕەنگ و بۆیەى کە 27 ساڵە دەقى پێوەگیراوە و شکستیشى هێناوە و مۆدێلى بەسەرچوە.
8- هەوڵبدرێت دەستورێکى نیشتیمانى هاوچەرخ بنوسرێتەوە بە سازان و پێکەوەبوونى هەموان نەک بەمەرامى سیاسى و حیزبى ئەملایەن یان ئەولایەن، چونکە دەستور پەیوەندى هەیە بە ئایندەى تاک بەتاک و جۆرى حوکمڕانى و دەرودراسێکان و ئێستاو ئایندەمان دیاریدەکات.
9- ڕێز لەبنەماکانى دیموکراسى و ئاڵوگۆڕى ئاشتیانەى دەسەڵات و ئازادیەکان بگیرێت، کە یەکێتى لەماوەى خەباتى 42 ساڵەى خۆیدا زۆر گرنگى پێداون و لەو پێناوەشدا گەلێک زیانى پێگەیشتوە، بەڵام دەستگرتن بەم بنەمایانەوە ئایندەمان مسۆگەرتر دەکات.
10- دەرکردنى یاسا نیشتیمانى و نەتەوایەتیەکان بەسازان و لێکتێگەیشتنى هەموان بێت نەک بە سەپاندن و قۆرخکارى.
11- لەسەر مەسەلەى کەرکوک و هەموو جێگە جێ ناکۆکەکانى دەرەوەى هەرێمى کوردستانیش، یەکێتى پێى وایە کە مەسەلەى گرنگ و میحوەرى کوردایەتین و دەبێت هەموان و پێکەوە هەوڵى چارەسەرکردنیان بدرێت و بە تایبەتیش بۆ کەرکوک دەبێت بەزووترین کات پارێزگارێکى کوردى یەکێتى هەڵببژێرێت لەلایەن ئەنجومەنى پارێزگاى کەرکوکەوە.
12- لەبەغداد و بۆ پۆست و کێشە کەڵەکەبوەکانیش پێویستە بەحکومەت و دەسەڵاتێکى بەهێزى هەرێمەوە ڕووبەڕووى بەغداد ببینەوە و ماف و ئیستیحقاقى کورد و کوردستان وەربگرینەوە و ململانێى تەسکى حیزبایەتى دووبارە نەکەینەوە و هەوڵبدرێت بە لێکتێگەیشتن و نەرمونیانى لەگەڵ بەغدادا پێکبێینەوە لەپێناو بەرژەوەندى هاوڵاتیانى کوردستاندا.
13- دوا خاڵ کە بەلاى یەکێتیەوە گرنگى هەبێت بریتیە لە دیاریکردن و دابەشکردنى پۆست و پلە و ئیمتیازاتەکان کە بە ئیستیحقاقى هەڵبژاردن و بەشێوەیەکى وەکیەکى و ڕێزگرتن لە ڕابووردوو و سەنگ و قورسایى و خوێندنەوەى مەترسى و ئاڵنگاریەکانى دەوروبەر و دونیاش، هەریەکە لە پارتى و یەکێتى پشکى خۆیان وەربگرن.کە ئەم خاڵە لەدواى کۆکبوون و ڕێکەوتن لەسەر تەواوى بڕگە و بابەتەکانى پێشووتر ئەوکات باسبکرێت و نەکرێتە مەرجى پێشوەختە.
بەم شێوەیە، یەکێتى داواکارى و پێشنیاز و نەخشە ڕێگایەکى گشتگیرو لەپێناو بەرژەوەندى باڵاى هاوڵاتیاندا پێشکەشکردوە بە پارتى، بەڵام پارتى ئەم یەک پاکێجیەى ( هەولێر و کەرکوک و بەغداد ) و نەخشە ڕێگاى بۆ 4 ساڵى ئایندە لە یەکێتى قبوڵ نەکردوە و ویستویەتى بە مەرامى حیزبى خۆى مەرجەکانى لەسەر پۆست و کاندید و کادرەکانى یەکێتى بسەپێنێت و هەموان بکەونە ژێر هەژموونى پارتیەوە، هەربۆیە کە زانى لەگەڵ یەکێتى و سووربوون و ڕاستگۆیى یەکێتیدا هیچى پێناکرێت، بە نهێنى و شارەوایى و بەپەلە پڕوزکێ وەک تاکتیک و کارتێکى فشار بەرامبەر یەکێتى و هەوڵدان بە عەقڵى خۆى بۆ دۆزینەوەى بەدیلى یەکێتى، پەناى بۆ بزوتنەوەى گۆڕان بردوو و لەماوەى کەمتر لە 72 کاتژمێردا لەسەر ئەو خاڵ و بەرنامە کرچوکاڵە ڕێکەوتن کە تائێستاش بڵاونەکراوەتەوە و کەم کەس هەیە بزانێت ناوەڕۆکە ڕاستەقینەکەى چیە.واى دەزانى یەکێتیش وەکو هێز و سەرکردەکانى تر لەسەر چۆک و بەناچارى بەرەو سەرى ڕەش هەڵدەزنێت بۆ پۆست و پلە.
گەلۆ ئێستا دەرکەوت کە بۆچى پارتى کشایەوە لەڕێکەوتنى سیاسى لەگەڵ یەکێتیدا؟
چونکە باش دەزانێت ناتوانێت لەگەڵ یەکێتیدا تاسەر ڕەق و بیکێڵێت و مەرجەکانى خۆى وەکو پێشتر بسەپێنێت، باش دەزانێت لەگەڵ ناوەندى بڕیارى بەهێز و یەکگرتوویى ئێستا و عەقڵ و کارامەیى گەنجەکانى یەکێتیدا بۆى ناکرێت و پێى ناکرێت, چونکە پارتى بۆخۆى حیزبێکى کۆنەپارێز و کلاسیکى و خاوەنى ڕچەى پیرۆزکردنى سەرکردە و بنەماڵەیە و لەگەڵ گۆڕانکارى و نوێگەراییدا کەمترین پەیوەندى هەیە.
هەربۆیە پارتى بە عەقڵیەتى خۆى بەدیلى یەکێتیەکى بەهێزى لەگۆڕٍانێکى بێهێزدا بینیەوە کە تەنها هەڵپەى کۆکردنەوەى دەستخستنى پلەو پۆست و ئیمتیازاتە. بەهەمانشێوە دەشزانێت ئەم ڕێکەوتنەیان تاسەر نابێت و بەبێ یەکێتى کە کۆڵەکە و پایەیەکى بەهێزى حکومەت و حوکمکڕانى بوە لەم هەرێمەدا بەردەوامى نابێت و پێویستە بەهەر شێوەیەک بێت یەکێتى بەشدارى ئەم حکومەتە ببێت بە بەهێزى و بەم گەمە و هەنگاوەیان لەلایەک ملانێکان و داواکاریەکانى نێوان پارتى و یەکێتى ئاڵۆزتر بوون و لەلایەکى تریشەوە گۆڕانیش بچوکتر و بێزراوتر بوو لەلایەن ئەندامان و لایەنگرانى خۆیەوە پێش کەسانى تر.
جا ئەمە ڕاستى ئەو هۆکارانەیە کەپارتى بۆچى لە ساتەوەختى کۆتایدا کشایەوە لە ڕێکەوتنە سیاسیەکەى لەگەڵ یەکێتى نیشتیمانى کوردستاندا. کە تەنها خێر و بەرژەوەندى هاوڵاتیان و هەرێمەکەمانى تیادا بوو نەک بەتەنها یەکێتى و حیزبایەتى تەسک.
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی