نەبەز گۆران: گرێ بەرامبەر بە رۆشنبیر.
(مەریوان وریا قانع) قەڵەمێكی بیركەرەوەیە. لە زۆر وێستگەی جیاوازدا، وەك رۆشنبیرێك نووسین دەكاتە بنەمایەك بۆ خوێندنەوەی ئەو دونیایەی كۆمەڵگەی ئێمە تێدا دەژی. لە ئێستادا كەوتوەتە بەر شاڵاوێك، ئەم شاڵاوە پێشتر نووسەرانی دیكەی تێكەوتوو، لە ئایندەشدا نووسەری دیكە دەكەوێتە ناو هەمان شاڵاوەوە. رەنگە ئەمە كاتێكی باشبێت تا لەم رێگایەوە دەرگایەك بكەمەوە، سەرنج لەسەر هەندێك خاڵ بدەم.
بەر لەهەمووشت دواهەمین كتێبی (مەریوان وریا قانع) ناوی ( بیركردنەوە لەسەردەمە تاریكەكاندا) ئەم كتێبە كۆمەڵێك دیدارە. لەم دیدارانەدا قسە لەسەر سیستەمی حوكومڕانی هەرێم، حیزبی كوردی، ئەدەب و ئەركی رۆشنبیری كورد و… هتد, دەكات. كۆی دیدارەكانیش ئیشكردنە لەناو رووبەری كۆمەڵگەی كوردیدا. ئێستا دەزگایەكی سیخوری هاتووە، ئەم دەزگایە لەژێرناوی میدیادا، سەرقاڵی سوكایەتیكردن و تۆمەت بەخشینەوەیە بەسەر زۆر شوێن و كارەكتەردا. ئەم دەزگا سیخورییە، كۆمەڵێك نەخوێندەواری گەورەی گەلەكەمان تێدا كۆبوونەتەوە، بەپارەی دەزگای سیخوری، سەرقاڵی بێبەهاكردنی زۆر شتن لەناو ئەم كۆمەڵگەیە، چونكە خۆیان هیچ بەهایەكیان نییە، دەیانەوێت لە بێبەهابوونی خۆیانەوە بەهاكان بێبەها بكەن. هیچ گومانم نییە نەخوێندەوارەكانی ناو ئەم دەزگایە ئەم كتێبەیان نەخوێندوەتەوە و، ناشزانن ئەم كتێبە قسە لەسەر چ دونیایەك دەكات و كتێبەكەی (هانا ئارێنت)یش قسە لەسەر چ دونیایەك دەكات. كۆمیدیا ئەوەیە دەڵێن: ئەمە كتێبەكەی (هانا ئارێنت)ە! وەك بڵێیت: ئەو خانمە فەیلەسوفە زیندووبووەتەوە و، هاتووە دیدار دەكات و قسە لەسەر كۆمەڵگەی كوردی و سیستەمی سیاسیی كوردی و، ئەدەب و رۆشنبیری كورد بكات! لەوەش كۆمیدی تر كەسێك كە بە قەولی خۆی(رۆماننووسە) هاتووە لێدوانی داوە و (مەریوان) تۆمەتبار دەكات! جا كارەسات ئەمەیە، خۆت بە رۆماننووس بزانی، كتێبێك نەتخوێندبێتەوە و قسەی لەسەر بكەیت، لە كوێشدا لەناو دەزگایەكی سیخورییدا. لەوەش كارەساتر ئەوەیە، نەزانیت (مەریوان وریا قانع) لە سێ شوێنی جیاوازدا باس لەوە دەكات بۆچی ئەو ناونیشانەی لە (هانا ئارنێت) وەرگرتووە و بۆچی دەیەوێت بەكاری بهێنێت و مەبەست لە بەكار هێنانەوەی چییە. لە نووسینێكدا باسی دەكات، لە رۆژی بڵاوكردنەوەی كتێبەكەیدا لە كۆڕێكدا باسیدەكات، لەناو كتێبەكەشدا باسیدەكات، بۆ ئەم ناونیشانەی لەو خانمە فەیلەسوفە وەرگرت و دووبارە بەكارهێنانەوەی، چ مەبەستێتكی تیاییە و، ئەم دونیاییەی ئێمە لەناو ئەم ناونیشانەدا چییە؟
ئەمانە هەمووی بۆتگرنگ نەبن و كتێبەكەشت نەخوێندبێتەوە و، بە دنەی دەزگایەكی سیخوری بێیت بڵێیت: ئەمە كتێبەكەی (هانا ئارێنت)ە! كاتێك ئەمە فەزاكەبێت، ئیدی لەناو فەزایەكی لەم جۆرەدا ناچاریت كەمێك دۆشدامێنی و سەیری ئەو فەزایە بكەیت، حیزی كوردی دروستیدەكات و دەیەوێت چ جیهانێك بەرهەمبهێنێت و خۆ بە رۆمانووسێكیش كتێبەكەی نەدیبێت و بڕوا بە دەزگایەكی سیخوری بكات و لەخۆڕا قسەی لەسەر بكات! ئەم فەزایە بیانوێكە بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی خێرا سەرنج لەسەر سێ تایپ لەو مەخلوقانە بدەم، لە جەوهەری حیزبەوە بەرهەمدێن، یان كۆی دونیاكەیان خزمەتكردنە بەو جەوهەرەی حیزب دەیەوێت. ئەم سێ تایپە سێ لەو تایپە مەشهورانەن، رۆژانە دەرگیریان دەبین و لەروی سایكۆلۆژییەوە پێویستە خوێندنەوەیان بۆ بكرێت.
یەكەم: نووسەری نەخوێنراو. كۆمەڵێك نووسەری بەرێز هەن، ناخوێنرێنەوە و خوێنەریان نییە. ئەم نەخوێندنەوەیان بووەتە گرێك بۆیان. گرێكە راستەوخۆ دەیانخاتە ناو دۆخێكەوە، شەڕ بەو نووسەرانە بفرۆشن دەخوێنرێنەوە. هەموو نووسەرێكی خوێنرا و بۆ ئەو نووسەرە نەخوێنراوانە، دەبێتە گرێك و ئیدی ئەم گرێیە لەشوێنە جیاوازەكاندا، بەشێوازی جیاواز دەردەكەوێت و دەیانەوێت ئەو دۆخەی خۆیانی تێدا دەژین، بیكەنە دۆخێكی گشتی و نووسەرە خوێنراوەكان بەر نەفرەت بكەون. پەرچەكرداری ئەم نەخوێنراوانە پەرچەكردارێكی سایكۆلۆژییە و پەیوەندی بەگرێكەوە هەیە، پێی دەوترێت گرێی بێ خوێنەری.
دووهەم: كۆمەڵێك كارەكتەر پەیدابوون، ئەكرێت ناویان لێبنێین (كارەكتەری قەشمەڕ) ئەم كارەكتەرانە لەژێر ناوی خوێنەر و، ناوی رۆشنبیر و، ناوی جیاجیادا، سەرقاڵی قەشمەڕیكردنن بە هەموو كارێكی دەرەوەی خۆیان. دونیای ئەم كارەكتەرانە دونیایەكی قەشمەڕە و بەرهەمەكەشیان جگە لە قەشمەڕی هیچی دیكە نییە. بەشێكی زۆری ئەم كارەتەرانە بێبەرهەمەكانن، ئەوانەن چ لە ئەدەب، زانست، هونەر و… هتد. هیچ بەرهەمێكیان نییە و، لە بێبەرهەمیدا ناچارن قەشمەڕی بە هەموو ئەوانەی تربكەن، وەك خۆیان نین. جۆرێكن لەوانەی بەردەوام دەمیانكراوەتەوە و بەردەوام قسە دەكەن، قسە لەسەر هەمووشتێك، بەڵام بەو ئاراستەیەدا كە قەشمەڕی بكەن وەك دونیاكەی خۆیان. ئەم كارەكتەرانە واخۆیان پیشاندەدەن فەیلەسوف و ئەدیبە گەورەكانی دونیایان خوێندوەتەوە، بۆیە ئارەزودەكەن هەمووشتێكی ئێستای ناو دونیای كورد بدەنە بەر قەشمەڕی. هیچ كات نابینی یەكێك لەم كارەكتەرە قەشمەڕانە كارێكی رژد بكات. دەیانەوێت فەزایەك دروستبكەن لەو فەزایەدا ئەو نەوە نوێیەی دێتە ناوەوە، بیخەنە ناو فەزاكەی خۆیان و بیكەنە نەوەیەكی قەشمەڕ وەك دونیا قەشمەڕەكەی خۆیان. زۆربەی ئەم كارەكتەرە قەشمەڕانە یەكتر دەناسن و لە هەموو شوێنێكدا سەرقاڵن بە قەشمەڕیكردن و لە كۆتایشدا جگە لەخۆ قەشمەڕكردن هیچی دیكەیان بۆ نامێنێتەوە.
سێهەم: حیزب بۆخۆی مەكۆیەكە بۆ كۆكردنەوەی زۆرترین جنێوفرۆش، تۆمەتچی. حیزب ناتوانێت ببێتە مەكۆیەك بۆ كۆكردنەوەی كەسی بیركەرەوە و رژد، چونكە دەزانێت رووبەری رۆشنبیر رووبەرێكە هەرگیز نابێتە ئەو رووبەرەی حیزب و دەسەڵات شوێنی خۆی تێدا بكەنەوە. بۆیە لە بەرامبەر رۆشنبیردا، پێویستی بەو كارەكتەرانەیە جنێو، تۆمەت دەبەخشنەوە بەسەر ئەوانی تردا. ئەم مەكۆیە لەناو دونیای شاشەكاندا، بەرهەمەكەی چەندین پەیج و ئەكاونت ومیدیای سیبَەری بێدایكوباوكی جیاوازە بۆ سوكایەتی و تۆمەت و جنێودان. ئەركی ئەم شوێنانە دروستكردنی فەزای جنێو، تۆمەت و وێرانكردنی زمانی رەخنەیە. ئەركێكی دیكەیان ئەوەیە بەها بۆ هیچ شتێك نەهێڵنەوە و هەموو بێبەهاكردنێكیش خزمەتێكە بەو فەزایەی حیزب دەیەوێت. لەناو ئەم فەزایەدا، كارەكتەری قەشمەڕ و نووسەری نەخوێنراو شوێنی گرنگی هەیە. ئەوەی ئەمڕۆ بەرامبەر بە قەڵەمێكی رژدی وەك (مەریوان وریا قانع) دەكرێت. ئیشی كارەكتەرەكانی ئەم سێ خاڵەیە، كە لە كۆتایی چیرۆكەكەدا هەرسێ تایپەكە مانا بە گوتاری حیزب دەدەن و خۆشیان دەبنە خۆڵەمێشی ناو ئەو دونیایەی دروستیانكردوە. بۆیە لای منی خوێنەر ئاساییە ئەوەی بەرامبەر بە (مەریوان وریا قانع، بەختیار عەلی و… هتد) دەكرێت، چونكە كۆی ئەو دونیا و كارەكتەرانە وەك خۆیان دەناسم و، دەرگیربوونەكەیان لەگەڵ رۆشنبیری خاوەن بەرهەمدا پەیوەندی بەوەوەیە، ئەو كارەكتەرانە نە توانای بەرهەمهێنانی دەقیان هەیە، نە توانای خوێندنەوە بۆ دەق، بۆیە ناچارن بەو جۆرە دەرگیری بن لە ئاست دونیاكەی خۆیان بێت.
