نوری کەریم: عێراق وەک کەری نێو جۆگەکە.
یەکەم/
لە یەکێک لە وتارەکانی پێشودا لەژێر سەردێڕی (ئێران و تورکیا کەوتنە پاقلەکەوە) بە خوێندنەوەی پاشخان و روداوە خیراو تیژ تێپەڕەکانی کۆتایی ێاڵی پار و سەرەتاکانی ئەمێاڵدا،پیشبینیی ئەوەمان کرد کە لە پێشهاتەکاندا ئەوەی رودەدات، گۆڕانکاری گەورە بەسەر نەخشەی سیاسیی چەند وڵاتێکی رۆژهەڵاتی ناوەندا دێت و تەخت و بەخت و کورسی فەرماڕەوایی چەند (سەرۆکێک)یش لار و خوار و یا قڵپ دەبنەوە وچوار لەوانەش سوریا،عێراق، ئێران و تورکیا، هەرچەند مەنجەڵی جەزائیر و سودان بە ئاگرێکی خامۆش و لەسەرخۆ و بێ دوکەڵ زوتر هاتە کوڵ و سەرەتا(کاسەکە لەسەری عەبولعەزیز بۆتەفلیقەو حەسەن بەشیردا شکا) و خۆشبەختانە رێگەچارەی وەلانانی دیکتاتۆرەکانی بە شێوەیەکی ئاشتییانە و بێخوێنڕشتن زۆر بەسەرکەوتویی ئەنجامدا و بەردەوامیشن بۆ دامەزراندنی دو سەرۆکی هەڵبژێردراو و دوحکومەتی نیشتیمانی راستینە..جێبەجێکردنی سیناریۆ و پلانەکانی کە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەن ئامادەکراوە بڕێک دواکەوتن، بەڵام هەردێنە ئەنجامدان.
ئەمەریکاو هاوپەیمانەکانی پلانی 1و2و3ولەوانەیە چواریشیان دانابێت بۆ دەستکاریکردن، گۆڕین، هەڵوەشاندنی رژێمەکانی دەسەڵات لە سوریا، ئێران، عێراق و تورکیاش، بەڵام ئەمجارەیان ئەمەریکاو هاوپەیمانەکانی هەمان هەڵە گەورەکانی پەلاماردانی ێەددام حسەین و هەڵوەشاندنەوەی رژیمەکەی دوبارە ناکەنەوە. ترەمپ بڕیاری لاوازکردنی رژژێمەکەی کۆماری ئیسلامیی ئێرانی داوە و هەنگاو بەهەنگاویش بڕیارەکە دەخاتەکار. بە ئابلوقە و گەمارۆدانی ئابوریی دەستیپێکرد ئینجاپابەند نەبون یا هەڵوەشاندنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمیی نێوانیان، هەنگاوی سێهەمیش هێزەکانی سوپای پاسداران وژەنەرال قاسمی سلێمانی شی خستە لیستی رەشی تیرۆر و تیرۆریستانەوە. دوابەدوای ئەوەش ئەمەریکا رایگەیاند ئەو هەشت وڵاتەی وەک عێراق وتورکیاومیێر هەڵاوێردکرابون لە بڕیاری مامەلە نەکردنی بازرگانی لەگەڵ ئێراندا، تەنها وتەنها هەتا رۆژی 2/5/2019 بۆیان هەیە کڕین و فرۆشتن لەگەڵ ئێراندا بکەن. بۆ دابینکردنی پێداویستی یەکانیشیان لە نەوت و غاز، عێراق غاز لە وڵاتی سعودی بکڕێت و تورکیاش نەوت لە هەرێمی کوردستان وەربگرێت. گەماروکانی سەر ئێران کاری خۆی کرد و بەشێک لە ئامانجەکانی ئەنجامداوە. هەر بۆ نمونە حەسەن رۆحانی ددانی بەوەدا نا کە (سزا سەپینراوەکان) بەسەر ئێراندا و بەتایبەتیش بەتایبەتیش قەدەغەکردنی ئاڵوگوڕی بازرگانی لە گەڵ هەشت وڵاتە رێگە پێدراوەکەشدا زیان بەخش و بە ئازارە و تەنها لەم ماوەیەی دواییدا دە ملیار دۆلار زیانیان پێکەوتووە، گرنگترین دو سەرچاوەی دارایی حزبوڵای لوبنانی وشککراوە و ئەمەریکا کەوتۆتە دوی ئەوانەی ئەو رێکخراوە بەخێودەکەن. حەسەن نەێروڵای رابەری حزبوڵا کە بودجەی ێاڵانەی هەشت ملیار دۆلارە، وەها وشک کراونەتەوە بە ئاشکرا داوای لە دایکانی سەر بە رێکخراوەکە کرد دەست بگرن بە خۆراکەوە لە سێ ژەمەکەی رۆژانەدا.
بەپێی ئەو زانیاری یانەی دزەیان کردۆتە سەر لاپەڕەی رۆژنامە پڕخوێنەرەکان، هاوپەیمانێتی یەک بەسەرۆکایەتی ئەمەریکاو ئەندامێتی فەرەنسا، ئیسرائیل، وڵاتی سعود، وڵاتانی ئیمارات(جگە لە قەتەر)، میێر و ئەردەن بودجەیەکی خەیاڵییانبە بڕی 750حەت ێەدو پەنجا ملیار دۆلار تەرخانکردووە بۆ ئەنجامدانی جەنگێکی نەرم و بێ دوکەڵ و خوێنڕشتن دژ بە کۆماری ئیسلامیی ئێران (میێر و ئەردەن لەو بودجەیە بەخشراون)
هەمو لایەنە پەیوەندیدارەکان کەوتنە خۆیان، سەرانی ئێران و عێراق سەردانی یەکتریان کرد و چەند رێککەوتنێکی ئابوریی و بانکی یان مۆرکرد. هەمانکات و لەسەر راسپاردەی ئەمەریکا، سەرۆک وەزیرانی عێراق عادیل عەبدولمەهدی سەردانی ئەردەن و سعودییە و میێری کرد و پەیوەندی یە کانی نێوانیان ئاسایی کردەوە. ئەمەریکاو ئەو وڵاتانە دەیانەوێت عێراق بێلایەن بێت لە نێوان ئێران و ئەمەریکاو هاوپەیمانەکانیدا، بەڵام سەرانی عێراق دەیانەوێت وەک کەری نێو جۆگەئاو، لەهەردو بەری ئاوەکە بلەوەڕن و هەتا ئێستا خۆیان ساغ نەکردۆتەوە.
دووەم/
بەڵام ئەمەریکا راشکاوانە و بەفەرمی سەرانی عێراق ئاگادارکردووە کە وڵاتەکەیان داگیرکراوە و هەرهەمو سەرەداوەکانی سیاسەتی ناوە و دەرەوەی عێراق بە بەشێک لە هەرێمی باشوری کوردستانیشەوە بەدەست ئێرانەوەیە، ژەنەراڵ قاسمی سلێمانی سەرکردەی سوپای پاسداران و ئەبومەهدی موهەندیس سەرکردەی حەشدی شەعبی فەرمانڕەوای راستینەی عێراقن و ئەوان بەپێی بەرژەوەندی یە هەنوکەیی و ستراتیژی یەکانی ئێران عێراق بەڕێوەدەبەن و کردویانە بە سەنگەری هەرەپێشەوەی روبەڕوبونەوە لەگەڵ ئەمەریکاداو چەکی قورسی وەک مۆشەکی بالیستی یان لەبەردەستدایە، ئەمەش ئارامی ناوچەکە پتر دەخاتە بەر مەترسی یەکانی ئێران، بەو هۆیەوە ئەگەر پابەندی بڕیارەکان بن، مامەلەی دۆستێکی بێلایەنتان لەتەکدا دەکرێت، ئەگەر نا، ئەوە(ئۆباڵی خۆت بە ئەستۆی خۆت). ئەویش بە منجە منج و شەرمنانە دەڵێت هیزەکانی (حەشدی شەعبی)بە پێی فەتوای شەرعیی مەرجەعی باڵای شیعەی عێراق ئایەتوڵا سیستانی دامەزراوە بۆ بەرەنگاربونەوەی هێرش و مەترسی یەکانی شاڵاوە کتوپڕەکەی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامیی لە عێراق و سوریا(داعش) بۆ سەر موێڵ و داگیرکردنی بەشێکی بەرچاو لە عێراق. ئەمە جگە لەوەی حەشدی شەعبی لەمپەڕێکیشە بۆ پاراستنی ئێران لە دوژمنەکانی کەلەوناوەدا خۆیان مەڵاس داوە. ئەوەی راستیی بێت ئێران دژایەتی داعش ی نەکردووە، بەڵکو لەچەندین بواردا بۆ مەرامی تایبەتیی بەکاریبردون. هەندێک جار وەک(حەشد و داعش) وەک ئەڵقەی پەیوەندی لە نێوان ئێران و حزبوڵای لوبناندا چەک و تەقەمەنیی و جەنگاوەرانی گوێزاوەتەوە لە عێراقەوە بە نێو سوریادا گەیاندۆتە لوبنان.
سەرانی عێراق بەپێی سیاسەتی (لەناڵ یش دەدات و لە بزماریش) دەیانەوێت دۆست و هاوپەیمانی ستراتیژیی ئێران بن و خۆیان لە سزاکانی ئەمەریکاو هاوپەیمانەکانیشی بپارێزن. ئەوەتا دەبینین هێشتا سەری رەزامەندیی بۆ ئەمەریکا نەلەقاندووە، چونکە لەلایەنی سیاسی یەوە دەتوانێت بەجۆرێک لە جۆرەکان خۆی بگونجێنێت، بەڵام لەلایەنی مەزهەبیی و شیعەگەرێتی یەوە پێویستە بەهیچ جۆرێک خۆی بە دوژمنانی ئێرانەوە نەبەستێت و راشکاوانە لەروی پلانەکەدا بوەستێت کەلەبنەڕەتدا بۆ بەهێزکردنی ئیسرائیل وچارەسەرکردنی کێشەی (فەلەستان) ە لەبەرژەوەندی جولەکەو دەستهەڵگرتنی سوریا لە بەرزایی یەکانی جۆلان، چونکە فەلەستانی یەکان سەرچاوەی دارایی و پشت و پەنایان نامێنێت ، هەردو پشتیوانە گەورەکەیان ئێران و سوریا دەستیان لەدەستی کەروێشک کورتتر دەبێت و هێزوپێزی چنگهاویشتن و قەپاڵگرتن و تەنانەت گەڤــ کردنیشیان نامێنێت. جا ئەگەر عێراق پابەندی بڕیارەکەی ئەمەریکا بێت، دەبێت دور لە هەژمونی ئێران و تورکیا شەراکەتێکی راستینەو بێ فڕوفێل لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا بکات، ئەگەر لە ئەمەریکاش (بەلەسە بێت) ئەوە لەو سەرو بەندی ئاڵۆزییەدا(کە نازانرێت چۆن دەبێت) پشتگیری یەکی هەمەلایەنەی نێودەوڵەتیی بۆ هەرێم دەڕەخسێت کەدەوڵەتی کوردستانی باشور دابمەزرێنێت. دیارە ئەم سیناریۆیانە پەیوەندی بە هەڵکشان و داکشانی پەیوەندی یەکانی ئەمەریکاو روسیاو ئەمەریکاو تورکیاو پەیمانی ناتۆ و تورکیاشەوە هەیە هەتا ئەو کاتەی نۆرەی تورکیاش دێت.
تورکیا هەر زو بەفەرمی رایگەیاند کە پابەند نابێت بە بڕیارەکانی ئەمەریکاوە، بەڵام عێراق هێشتا هەڵویستی خۆی ئاشکرا نەکردووە، ئێرانیش ئەگەر لایەنی جەنگ هەڵبژێرێت وەک لە راگەیاندنەکانیدا دەردەکەوێت، فەرمانداری سوپای پاسداران هەڕەشە لە ئەمەریکا دەکات(هەشت هەزار کیلومەتر لەسنورەکانمان دورکەونەوە)،(کارێک بە جولەکە دەکەین شوێنێک نەدۆزنەوە کوژراوەکانیانی تێدا بنێژن)، (گەروی هورمز ئاوڕێ یەکی ناوکۆیی یە بۆ هەموان، ئەگەر رێگەنەدەن نەوت هەناردەبکەین، ئەو گەرووە دەبەستین، ئەگەر ئەمەریکاش بیگرێت ئەوە کارەساتێکی ئابوریی جیهانی یە) بەوجۆرە ئەگەر ئێران لایەنی جەنگ هەڵبژێرێت کە ئەگەرێک دورە، ئەوە هەرنەبێت لەلایەن ئەنجومەنی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە تۆمەتبار دەکرێت بە داخستنی ئاوڕێی نێودەوڵەتی گەروی هورمز ومێزەری مەلائاخوندەکانیش بێسەر دەمێنێتەوە.
