دکتۆر کـرمـانـج گـونـدیـی: خـیـانـەتـی دەسـەڵاتـی کـوردیی، فـرۆشـتـنـی خـاك و خـەڵـکـی کـوردسـتـانـێ.
بـــەرایـــی
وێدەجێ کە چیدی گەلی شەرافەتمەندی کوردستانێ، لە ڕەفتارەکانی ئەو دەسەڵاتە سەریان سوڕ نەمێنێ. چیدی نەڵێن ئەوانە بۆ وەها دەکەن. چونکە هەر چەند میللەت شارەزای مێژووی وانە دەبی، وەك ئاوێنە تێیدا دەبینی کە ئەوانە فرچکی سیاسەتییان بە خیانەت گرتیە.
خــیــانــەتــی دەســەڵاتـــی کـــوردیـــی
کە مێژووی وانە لە ساڵی 1964 ڕا هەتا ڕۆژگاری ئێستاکانێ موتالا دەکەین، دەبینین کە ئەوانە لە دژی بەرژەوەندییەکانی نیشتیمانیی و پاراستنی دەسەڵاتی خۆیان پشتیان بە داگیرکەرانی کوردستانێ بەستیە. بە پیلانی داگیرکەران ئێکدیان کوشتیە، ئێکدیان لاواز کردیە. لە ساڵی 1964، کە باڵی بیرۆی ڕاویاریی لە سەرکردایەتیی بارزانیی جودا بۆوە، ئەو باڵە خۆی هاوێشتە باوەشی ئێڕاقی داگیرکەر و بە گوفتار و بە ڕەفتار، بە هاوکاریی ڕژێمی داگیرکەر کەوتنە جەنگی خوێناویی لە دژی شۆڕش ــــ شۆڕشێك کە خۆیان ڕۆڵی سەرەکیان لە هەلگیرساندنیدا هەبوو. باش دابڕانی ئەو باڵە، زۆری نەبرد کە سەرکردایەتیی شۆڕشیش دەگەڵ ئێرانی داگیرکەر دەستی تێکەڵ کرد.
لە ساڵەکانی 1967- 1968، بۆ هاوکاریی کردنی ڕژێمی ئێرانێ، دەسەڵاتی شۆڕشی ئەیلوولێ کەوتە لێدانی شۆڕشی کوردستانی بندەستی ئێرانێ. شۆڕشی ئەیلوول و سەرکردایەتییەکەی ڕاستەوخۆ، لە بوارەکانی سیاسیی و سەربازیی، لە لایەن “بـارەگـای بـارزانـیـی” فەرماندەیی دەکرا. دەستووری سەرکووت کردنی شۆڕشی ئەودیوی ئەو بارەگایە بە هەندێ لایەنی هێزی پێشمەرگەی دا. لە وێڕا، ڕاوەدوونان، زیندانی کردن، و کوشتنی کادیران و ئەندامانی سەرکردایەتیی حیزبی دیموکراتیکی کوردستان ــــ ئێرانێ (حدکا) دەستی پێکرد. لەو نێوانە، سلێمانی موعینیی، خەلیل شەوباش، و کۆمەڵێك لە پێشمەرگەکانی حدکا لە کوردستانی ئازاد بە فەرمانی بارەگای بارزانیی گیران و کوژران. سلێمانی موعینی کە ئەندامی سەرەکیی حدکا بوو، لەو ئۆپەراسیۆنە بە فەرمانی ڕاستەوخۆی بارەگای بارزانیی کوژرا. دواتر، تەرمی پیرۆزی موعینی ڕادەستی ساواکی ئێرانێ کراوە. ئێرانیش، وەکی سەرکەوتنێك، بۆ چاوترساندنی گەلی بەشی بندەستی ئێرانێ، تەرمی ئەو سەرکردە ژێهاتییەی لە جێگەکانی گشتیی، نیشانی خەڵك دا.
دواتر هەربە فەرمانی ئەو بارەگایە، دکتۆر شوان، ڕێبەرێکی باکووری کوردستانێ، بە تاوانی کوشتنی سەعید ئالچی (ئەو داستانە درێژترە لەو باسەی لێرە کرایە)، بە بێ دادگە کوژرا. هەر بە فەرمانی ئەو بارەگایە، فەرمانی قەتڵوعامی بنەماڵەی حەمەد ئاغای مێرگەسۆرێ درا. بە جۆرێك پاش بڕیاری هەرس پێهێنانی شۆڕش، و پێش ئەوەی بارەگای بارزانیی کوردستانێ جێبهێڵن و ئاوای ئێرانێ ببن، ئەو بنەماڵە نیشتیمانپەروەرەیان مەحوو کردەوە. ئیدی پاشی هەندێ، ئەو بارەگای بارزانییە لە ئەنجامی بڕیاری هەرەسی شۆڕشی ئەیلوولێ، خوێن و خەباتی چاردە ساڵی میللەتی کردە قوربانی بەرژەوەندییەکانی ئێرانی داگیرکەر.
دوای ئەوەی لە ئەنجامی سیاسەتی ئیقلیمیی ــــ جیهانیی، لەساڵی 1991، دۆخی خاوەری ناڤین گۆڕانکارییەکی ڕیشەیی بەسەردا هات و ئەوانە بوونە دەسەڵاتی ئەو بەشەی کوردستانێ، ئێکەم بڕیاری مێژووی پارلەمانە 50/50 ینك و پدك، بۆ ڕەزای تورکیا و بە هاوکاریی لەشکری ئەو داگیرکەرە، لە ساڵی 1992، چەکدارەکانی ئەو جۆتە حیزبە، هێرشیان کردە سەر هێزەکانی پەکەکە لە قەندیلێ. تورکیا ئەو هێرشەی لەژێر ناوی “ئۆپەراسیۆنی باکووری ئێڕاقێ” ئەنجام دا. ئەو بڕیارە خیانەتکارانەی ئەو جۆتە حیزبە، بووە هۆی بە کوشتن دانی سەدان ڕووحی پاکژی کچان و کوڕانی ئەو میللەتە. لە کۆتاییش لە شکری تورکیا بە سەرشۆڕی بۆ دواوە پاشەکشەی لێکرد، و ئەو حیزبانەش چاپتەرەکی دیکەیان لە خیانەت لە مێژووی خۆیان تۆمار کرد.
لە ساڵی ١٩٩٢ ڕا، لە باش ئۆپەراسیۆنی باکووری ئێراقێ، تورکیا داگیرکەر هێرشەکانی داگیرکارانەی خۆی بە ناوەکانی ئۆپەراسیۆنیگەلێکی جیا، بە هاوکاریی ئەو دەسەڵاتە بێکەلکەی کوردیی و لە ژێر ئاڵای کوردستانێ، هەتا سەردەمی ئێساتامان درێژەی پێ دایە. ئۆپەراسیۆنەکان لە قاپی ئەوانەی خوارێ دەبینرێن:
1ــــ ئـۆپـەراسـیـۆنـی پـۆڵا، لە 20 مارس – 4 مای 1995.
2ــــ ئـۆپـەڕاسـیـۆنـی چـەکـوش، لە 12 مای – 7 ژوولای 1997.
3ــــ ئـۆپـەراسـیـۆنـی ئـەلـەنـد، لە 25 سێپتێمبەر – 15 ئۆکتۆبەری 1997. هەر لەو سەردەمانە، هێزی جەنگی ئاسمانیی تورکیایێ، خانەوادەکی ٧ سەرخێزانییان، لە ناوچەکانی ڕواندزێ، لە ناو تورمبێلێك پارچە پارچە کرد.
4ــــ ئـۆپـەراسـیـۆنـی هـەتـاو، لە 21 فێبریوەری – 29 فێبریوەری 3008.
5ــــ 25 ئەپڕیلی 2017، هێزی جەنگی تورکیایێ هەردوو دیووی بەشەکانی کوردستانی بندەستی ئێڕاقێ ـــ سووریایێی بۆردمان کرد.
6ـــ ئـۆپـەراسـیـۆنـی چـەنـگـال، لە 28 مای 2019 – هەتا ئەلئانەکانێش بەردەوامی هەیە.
ئەو کارەساتەی 27 ژوونی 2019 کە بووە هۆی کوشتن و وێران کردنی خانەوادەکی بێگوناهی تری بناری قەندیلێ، بەشێکە لەو ئۆپەراسیۆنە ڕەشەی چەنگالێ. ئۆپەراسیۆنی چەنگالێ، بە تەواوی ماناکانی دوژمنکارانە، ترسناکترین ئۆپەراسیۆنە بە هەڵسەنگاندن دەگەل ئۆپەراسیۆنەکانی پێشتری تورکیایێ. ستراتیژییەتی ئەو ئۆپەراسیۆنە، زۆر بەرفرە و بە هێواشیی، و بە پشتیوانی تەواوی دەسەڵاتی زۆنی زەرد ئەنجام دەدرێ. تورکیا، پێچەوانەی ئۆپەراسیۆنەکانی دیکە، هێرشەکەی بە هەندەسەیێکی دەقیق بە مەبەستی گەمارۆدانی قەندیلێ، هەنگاوی گچکە گچکە داوێ. بۆ ئەو مەبەستەش، کەرستەکی زۆری تێکنۆلۆژیی جاسووسیی، بۆ جاسووسیی کردن لەسەر پەکەکە بە پدك دایە.
تەواوی ئەو ئۆپراسیۆنانە بە ڕەزامەندیی و هاوکاریی دەسەڵاتی زۆنی زەرد و بێدەنگی دەسەڵاتی زۆنی کەسك و لایەنەکانی دیکە ئەنجام دراون. لەبەرهەندێ، ئەو دەسەڵاتە، لەبەر نەبوونی شەهامەتی ڕێبەرایەتیی نیشتیمانیی، نەیتانیە کەڕامەتی نەتەوایەتیی ئەو بەشەی کوردستانێ بپارێزێ. لەهەمان کات، هەولیشی دایە کە خەبات و بەرخۆدانی بەشەکانی بندەستی تورکیایێ و سووریایێ بە هاوکاریی و بۆ بەرژەوەندییەکانی تورکیایێ و بنەماڵەیی خۆیان شکست پێبێنن. ئەوانە هیچ وەخت، سەرکردایەتیی حیزبێکی نیشتیمانیی نەببونە و نابن. ئەوانە نۆکەرانی داگیرکەرانی کوردستانێنە. مەکتەبی هزری نیشتیمانیی کە ڕۆژێك میللەت شانازیی پێ دەکرد، ئەوانە لەبۆ بەرژەوەندیی و دەسەڵاتی بنەماڵەیی خۆیان، لە باژێڕەکانی داگیرکەران، ئەو مەکتەبە پیرۆزەیان “هەڕاج” کرد. هەتا ئەو باندە بنەماڵەییانەش مابن، هەڕاجی کردنی کەڕامەتی نیشتیمانیی لە باژێڕەکانی داگیرکەران کۆتایی ناهێ.
دیـــمـــاهـــیـــك
ئەو دەسەڵاتەی ئەو بەشەی کوردستانێ چەند جارێك نیەتی ڕەشی خۆی بۆ فرۆشتینی خاك و خەڵکی کوردستانێ، لە پێناو دەسەڵاتی خۆی تاقی کردیتەوە. خیانەتەکانی 31 ئاب و 25 ئەیلوولێ…و… هێشتا بە تازەیی لە زهنییەتی گەلی کوردستانێدا ماون. لەبەرهەندێ گەرەکە وەبیر خۆمان بینینەوە ، ئەوە هەر قەندیل نیە کە لە ئەنجامی خیانەتی دەسەڵاتی کوردیی، کەتیتە نێو قەیرانی داگیرکاریی تورکیایێ، ئەوە تەواوی کوردستانی بندەستی ئێڕاقێیە کە کەوتۆتە بەر هەڕەشەی ئەو قەیرانە. بۆیە، ئەرکی ئەخلاقیی نیشتیمانیی پێویست دەکا کە هەر خان و خانمێکی ئەو کوردستانە بندەستە، لە هەر شوێنێك بن، لە هەر پۆست و پیشەك دابن گەرەکە دژی ئەو داگیرکارییە، بەهەر جۆرێك کە دەتانن، راوەستن و دژایەتیی ئەو داگیرکارییە بکەن. چونکە، خودای ناکردە، ئەگەر تورکیای عوسمانلیی لەو مەرامنامەی ڕەشەی سەرکەوێ، ئیدی شتەك بەناوی تەسکەرەی کوردستانێ لەو بەشەی مەملەکەت نامێنێ، و ئەنجا هەر ئەو تورکیایە ئۆپراسیۆنی خنکاندنی بەرخۆدانی بەشەکانی بندەستی سووریایێ و باکووری کوردستانێ دەست پێ دەکا.
- بابەتەکانی تری دکتۆر کرمانج گوندی
دکتۆر کرمانج گوندیی: ڕێبەر و سەرکردە: دوو تێرمی سیاسیی و جیاوازییەکی زۆر لە نێوانیان.
-ڕەسەنێتیی زمانی کوردیی لەبەرامبەر ڕەسەنێتیی زمانی تورکیی لە کتێبی بیرەوەرییەکانی مـوسـا عـەنـتـەر.
-دکتۆر کرمانج گوندیی: مەرامی سەرەکیی سەردانەکەی برێت مەکگورك بۆ ئێڕاقێ، سلێمانیی بوو نەك بەغدا.
- All Posts