نەوادى موهەندیس: با کەرکوک بکەینە خاڵى کۆکەرەوە نەک پەرتبوون.

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

لەچوارچێوەى ئەم نوسینەمدا دەربارەى کەرکوک و گرنگیەکەى وەک بەشێکى دانەبڕاو لە جەستە و لاشەى کوردستانى گەورە،نامەوێت بگەڕێمەوە ڕابووردووى دوور و نزیک و ناشمەوێت برینەکان هەڵبدەمەوە و گەرەکیشم نیە لاپەڕە ڕەش و خوێناویەکان و پڕ لەململانێ ناڕەواکانى نێوان سەرکردە و هێزە سیاسیەکانى ڕابووردوو پەڕە پەڕە بکەم،بەڵکو گەرەکمە لە ئێستاوە و لەخاڵى چەقبەستووى نزیکەى 2 ساڵەوە دەستپێبکەم و هەنگاوێکیش بەرەو ئایندەیەکى ڕۆشنتر هەڵنێم.
کەرکوک شارێکى کوردستانیە و دەکەوێتە چوارچێوەى جوگرافیا مێژووکردەکەى کەى باشورى کوردستانەوە، بەڵام تەواو کورد نشین نەبوە و نیشە و لە ئایندەشدا نابێت، بۆیە ئەرکى کورد و هەموو پێکهاتەکانى ترى عەرەب و تورکومان و کلدۆ ئاشوریەکانە پێکەوە بگەڕێن بە شێوێن چارەسەرێکى گونجاودا بۆ ئەوەى بەردەوامى بە ژیان و مان و بونى خۆیان بدەن لەو شارەدا، وەکو نمونەیەکى پێکەوەژیانى نەتەوە و ئاین و ئاینزا جیاوازەکان، با هەموان پێکەوە وڵاتێکى وەکو سویسراى ناوجەرگەى ئەوروپا بکەینە نمونە بۆ پێکەوە ژیان کە 5 نەتەوە و زمان و کەلتور و بەرژەوەندى جیاوازى تیادا دەژى، بەڵام بەبێ ئەوەى تائێستا بچوکترین ناکۆکى و ململانێى توند لە نێوانیاندا ڕوویدابێت، نەک هەر ئەوە بەڵکو نمونەیەکى گەشە لەهەموو دونیادا بۆ پێکەوە ژیان و ئاشتى و ئارامیش.
جا باکورد وەک نەتەوەیەکى گەورە و زۆر و وەکو ئەوەى کە کەرکوک کەوتۆتە جوگرافیاى کوردستانەوە و وەک خاوەنى ڕاستەقینەو خەمخۆرى شارەکە لەدێر زەمانەوە و وەک ئەوەى کە قوربانیەکى زۆر و گەورەى داوە لە پێناو مانەوەو بەزیندوو هێشتنەوەى شارەکەدا لە 100 ساڵى ڕابووردوودا، با لەخۆیەوە دەستپێبکات،با هێز و سەرکردە و پارتە سیاسیەکان ڕابووردوو لەبیر بکەن و بەرەو ئایندە بڕوانن و هەنگاو هەڵنێن، با هەریەکەیان کەمێک دوور بکەونەوە لە بەرژەوەندى تەسکى حیزبى و ئیمتیازاتى پلە و پۆستەکان، با هەمووان گیانى کوردایەتیەکى ڕاستەقینە پاڵنەریان بێت بۆ ڕێککەوتن و لێکنزیکبونەوە و دۆزینەوەى چارەسەرى هەموو کێشە و ناکۆکیەکانى کە 2 ساڵە کەرکوک و کەرکوکیەکان بونەتە قوربانى سەرەکى. با هیچ لایەک ئەوى تر تاوانبار نەکات بە خیانەت و وڵاتفرۆشى و دەستێکەڵکردن لەگەڵ دوژمناندا، چونکە بەداخەوە مێژوو و ڕابووردووى کەم هێز و سەرکردەى سیاسى هەیە بەدوور بێت لەو کارانە، بۆیە گەر دەتانەوێت کەرکوک بگەڕێتەوە باوەشى دایکى کوردستانى نیشتیمان و کەرکوک ببێتەوە بە دڵ و قودسەکەى کوردستان، دەى لە بەیانى زووتر نیە کە هەردوو لایەنى سیاسى یەکێتى و پارتى ڕێکبکەون و کێشەى دانانى فەرمانبەرێک بەناویشانى((پارێزگار)) مەکەنە خاڵى چەقبەستن و لێکدورکەوتنەوە و دڕدۆنگى و لێکدابڕانى زیاتر، دەى حیزبە سیاسیەکانى ترى کوردستانى لەکەرکوک ئێوەش پاڵپشت و پشتیوان بن لەدۆزینەوەى ڕێگا چارەسەرێکدا، نەک وەک ئێستا تەنها تەماشاکەر و دوورە پەرێز بن، چونکە کەرکوک بۆ هەموانە و بەشى هەموانى پێوەیە و هەموانیش بە ڕاست بێت یان نا لەقۆناغى خەباتەکانتاندا کەرکوک و جێگەکانى ترى ناوچە دابڕاوەکانتان کردۆتە دروشمى هەڵمەتى هەڵبژاردنەکان و دەنگتان پێوە کۆکردۆتەوە، جا باهەریەکەتان بەهێندەى قەوارە و قورسایى و جەماوەرى خۆى لەکەرکوکدا هەوڵ و هیمەتى چارەسەریش بدات.
با پێکەوە پارتى و یەکێتى کەرکوک و کێشە و گرفتەکانى بکەنە خاڵى کۆکردنەوە و لێکتێگەیشتنى زیاتر لە نێوانیاندا نەک بیکەنە خاڵى زیاترى پەرتەوازەبوون و لێکدابڕان. چونکە کەرکوک زۆرى هەیە بەسەر هەمووانەوە و هەموانیش ئەرکیانە تا دەتوانن پارێزگارى لێبکەن.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە ،بۆچى کەرکوک بۆ کورد و کوردستان گرنگە؟ بۆچى لەم قۆناغەدا لەهەموو کات گرنگتر و هەستیارترە؟ ئایا دەکرێت بەسانایى واز لەکەرکوک بهێنرێت؟ یان دروشمە دێرینەکەى خەباتى شاخ و دواى ڕاپەڕینى ساڵى 1991 بڵێینەوە ((یا کەرکوک و خانەقین یا تاماوین دەجەنگین))؟
کەرکوک هەر لەمێژەوە گرنگى جوگرافیایى و مێژوویى هەبوە و تا ئێستاش هەر ماویەتى، لەڕووى سیاسى و ئابورى و ئەمنیەوە گەلێک گرنگە، بەگەڕانەوەى کەرکوک بۆ سەر هەرێمى کوردستان و تەواوى ناوچە دابڕێنراوەکانى ترى کوردستانى باشوور لەڕووى ڕووبەرى زەویەوە فراوانتر و پانتر دەبێت و دەگاتە نزیکەى 90 هەزار کیلۆمەترى چوارگۆشە کە ئەمە بۆخۆى دەبێتە لەمپەڕێکى ئەمنى بۆ تەواوى باشورى کوردستان و لەڕووى سیاسى و ئابوریشەوە کوردستان بەهێزتر دەبێت نەک وەک ئێستا ڕووبەرى هەرێم تەنها دەگاتە نزیکەى 45 هەزار کیلۆمەترى چوارگۆشە، لەم قۆناغەدا گرنگى و کاریگەرى کەرکوک زیاتر وەدەرکەوتوە بۆ هەموان لە کورد و عەرەب و تورکومان و مەسیحیەکانیش، چونکە :
1- کەرکوک شارێکى گەورە و گرنگە لە ڕووى سیاسى و ئابوریەوە، بەهۆى ئەوەى کە لە ڕووى سیاسیەوە پێکهاتەى جیاوازى نەتەوەیى و ئاینى و مەزهەبى جیاوازى تیادایە و هەر لایەک زۆرینە بێت و باڵادەست بێت ئەوا وەکو ئەوە وایە کە عێراقێکى بچوککراوەى لە ژێر دەستدا بێت. و لەڕووى ئابوریشەوە دەوڵەمەندى خاکى کەرکوک لە سەرزەوى و ژێر زەویەکەى بەنەوت و غازى سروشتى و کانزاى گرانبەهاى تر لە هیچ لایەک شاراوە نیەوە و کەرکوک لاى هەر لایەک بێت دەتوانێت بناغەى ئابوریەکى بەهێز و خۆشگوزەرانى و گەشەو پێشکەوتن وەدیبهێنێت.
2- لەڕووى ئەمنیەوە، کەرکوک زۆر بایەخدارە،چ بۆ هەرێمى کوردستان چ بۆ عێراق وەکو دەوڵەتى مەرکەزى، چونکە ئەمن و ئاسایشى هیچ لایەکیان مسۆگەر نابێت بەبێ کۆنتڕۆڵکردنى شارى کەرکوک، بۆیە هەر لایەک هەوڵدەدات کەرکوک لەلاى خۆى بهێڵیێتەوە.
3- کەرکوک بۆتە جێگەى تەماع و چاوتێبڕینى دەوڵەتى عێراق و هەرێمى کوردستان لەناوخۆ و دواتر تورکیا و ئێران لەناوچەکە و دورتریش بۆ زلهێزەکانى ڕوسیا و ئەمریکا و بەریتانیش، کە هەموان گەرەکیانە بەشێک یان جێپێیەکیان هەبێت لەکەرکوکدا و بتوانن کۆنتڕۆڵى بکەن و بەرژەوەندیە سیاسى و ئابوریەکانیشیان بپارێزن.
4- کەرکوک بۆ کورد لەهەموان گرنگترە، چ لەڕووى سیاسى یان ئابورى، یان ئەمنیەوە بێت یان لەڕووى مێژوو و جوگرافیاشەوە بێت، بۆیە باڵادەستبوونى کورد لەکەرکوک خەون و خەیاڵەکانى کورد لەسەر زەمینەى واقع دەچەسپێنێت و مافە ڕەوا مێژوویەکانى بۆ دەگەڕێنێتەوە.
5- لەساڵى 2020دا لەکەرکوک و تەواوى عێراقدا هەڵبژاردنى ئەنجومەنى پارێزگاکان سازدەدرێت و لەهەمان ساڵیشدا سەرژمێرى گشتى دانیشتوانیش ئەنجام دەدرێت، کە هەردوو پڕۆسەکە دەهێنێت کە کورد لەنێوخۆى خۆیدا تەبا و برا و یەکگرتوو بن بۆ ئەوەى پارێزگارێکى کورد هەڵببژێرن و دیاریبکەن و خزمەت بەتەواوى کەرکوک کەرکوکیەکان و کوردستانیش بکات و نمایندەى تایبەتى هیچ حیزب و سەرکردەیەکیش نەبێت. بۆیە گەرەکە پارتى و یەکێتى چۆن لەبەغداد کێشەى وەزیرى دادیان بەبێدەنگى و هێمنى و دوور لە گرژى و دەمارگیرى و بیرى تەسکى حیزبایەتى چارەسەرکرد و بوە مایەى دڵخۆشى هەموان ئاوهاش دەتوانن بەڕێکەوتنى نێوانیان و لەگەڵیشیدا پێکهاتەکانى تر کێشەى پارێزگارى کەرکوکیش چارەسەر بکەن و لەکۆتایشدا هەموان براوە و دوژمن دۆڕاو دەبێت.
بۆیە لەبەر ئەم هۆکارانە ناکرێت بەسانایى دەست لەکەرکوک هەڵبگرین و پشتى تێبکەین و بیخەینە دەستى قەدەر و چارەنوسێکى نادیارەوە و بیکەینە قوربانى ململانێ ناڕەواکانمان، و لەسەر سینیەکى زێڕین پێشکەشى نەیارانى کورد و کوردستانى بکەین و دواتریش فرمێسکى پەشیمانى بۆ هەڵڕێژین و دروشمە دێرینەکە بڵێینەوە و تادوا تنۆکى خۆێنى نەوەکانیشمان هەر لە خەباتى خوێناویدا بین، لەکاتێکدا لەئێستادا زۆر بەسانایى دەتوانین دوور لە جەنگ و خوێنڕشتن کەرکوک و تەواوى ناوچەکانى تریش وەدەستبێنینەوە گەر:
1- دەستور بکەینە بنەما و هەوڵى جدى بدەین بۆ جێبەجێکردنى مادەى 140ى دەستور ئەوەش بە یەک و یەکگرتوویى و بەهێزى و تەبایى دەبێت لە نێوان هەموو هێزە سیاسیەکان چ لەکوردستان و چ لە بەغداش.
2- یەک و یەکگرتووى و هاوپەیمانى نێوان هەموو لایەنە سیاسیە کوردیەکان و بەتایبەتیش حیزبە دەسەڵاتدارەکانى کوردستان کە خۆى لە پارتى و یەکێتیدا دەبینێتەوە وەک دوو حیزبى خاوەن هێز و نفوز و ئابورى و جەماوەرى گەورە دەتوانرێت زۆرێک لە کێشەکان چارەسەر بکرێن بەقازانجى کورد و کوردستان.
3- دەسەڵاتدارانى کوردستان بگەڕێنەوە بۆلاى جەماوەر و متمانەى گەلەکەمان وەدەستبێنەوە و حکومەت و دەسەڵاتێکى شەفاف و بەهێز و یەکگرتوو پێکەوەبنێن.
4- هەوڵى خۆشگوزەرانى و دابینکردنى هەلى کار و یەکسانى و وەکیەکى و دادپەروەرى بدەن لەهەموو بوارەکاندا.
5- دوور بکەونەوە لەگەندەڵى و پاوانخوازى دەسەڵات.و هەوڵى پێکەوەنانى دەسەڵاتێک و هێزێکى چەکدارى نیشتیمانى و دامودەزگا نیشتیمانیەکان بدەن دوور لە مۆرکى تەسکى حیزبایەتى و ناوچەگەرى.
تەنها بەم کارە دەکرێت کەرکوک و تەواوى ناوچە دابڕێنراوەکان بگەڕێنرێنەوە سەر هەرێمى کوردستان، بەپێچەوانەشەوە دەبێت تاماوین وەکو عەرەبەکان چۆن بەبێ دەسەڵاتى لە دوورەوە فرمێسک بۆ ئەندەلوسى لەدەستچوویان هەڵدەرێژن ئێمەش وەکو کورد فرمێسکى پەشیمانى و بێدەسەڵاتى بۆ کەرکوک هەڵبڕێژین.