زمناکۆ محەمەد: مێژووی کورد لەناوچەکە چی دەڵێت؟

زمانکۆ محەمەد

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

کێشەی کورد کێشەیەکی قورس و ئاڵۆزە، لەکێشەی هیچ میلەتێکی چەوساوە ناچێت، بەسەر چوار وڵاتدا دابەشکراوە، هەر لەبەر ئەوەشە چارەسەری قورسە، تەمەنی داگیرکاریەکەش درێژە، کێشەی گرێدراوی کێشەی مێژووی چوار وڵات و دوو مەزهەبە، و گرێدراوی بەرژەوەندی ئیمپریالیزم و سەرمایەداریە، چوار دراوسێکە دوژمنی کورد، و هەر چواریشیان دووژمنێکی هاوبەشیان هەیە کە کوردە.

لە خوارەوە چەند هاوکێشەیەک دەخەینە ڕوو کە ئایا کورد دوژمنی خۆیەتی یان دوژمنی زۆرە:
1- ڕێکەوتنی کۆی دووژمنانی کورد دژی کورد.
ئەو چوار دراوسێ دوژمنەی کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە، بەهۆی پێکدادانی بەرژەوەندیەکانیانەوە لەسەر زۆر بابەت ناکۆکن، بەڵام لەسەر هەموو بابەتێک ناکۆک بن، لە بابەتی دژایەتیکردنی پیلانڕێژی دژی کورد کۆک و براو خاوەن یەک بڕیارن، وڵاتی یەکتریش بەکاردەهێنن دژی کورد، ئەمە جگە لەوەی ئەم چوار وڵاتە چەندین ڕێکەوتنامەی دووقۆڵی و سێ قۆڵی و چوارقۆڵی ئابووری و سیاسی و کەلتوری و یاسای لەنێواندا هەیە بۆ پاکتاوکردنی کورد، لە ڕاستیشدا ئامانجی ئەم ڕێکەوتنامانەش تا ڕادەیەکی زۆر ئەنجامی هەبووە بە قازانجی دوژمنان، بۆ لەناوبردن و دابەشبوونی سیاسی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی.

بە نمونە ئەم خاڵە زیاتر ڕون دەکەینەوە.
کاتێک سەرهەڵدانی ئارارات لە باکوری کوردستان لە سیەکانی سەدەیی ڕابردوو بە سەرکردایەتی (ئیحسان نوری پاشا)دژی دەوڵەتی تورکیا دەستی بە چالاکی کرد لەپێناو مافە ڕەواکانی گەلی کورد، گەلێک سەرکەوتنی بەدەست هێنا، بۆ کۆتای پێهێنانی ئەم جوڵانەوەیە لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە گەلێک قورس و ئەستەم بوو، دواجار بۆ شکست پێهێنانی ئەم جوڵانەوەیە، تورکیا پەنای بردە بەر ئێران، ڕێکەوتنامەیەکی لەگەڵ ئێران واژۆکرد، بە پێی ڕێکەوتنامەکە تورکیا خاکی ئێران بەکاردەهێنێت بۆ کۆتایهێنان بەم جوڵانەوەیە، ئەوە بوو بەم ڕێکاوتنامەیەی ئێران و تورکیا شکست و لەناوچوون بوو بە چارەنوسی جوڵانەوەکەو سەرکردەکانی.
هەروەها لە ساڵی 1975عێراق و ئێران ڕێکەوتنامەی جەزائیریان واژۆکرد، بۆ تێکشکاندنی جوڵانەوەی ئەیلول بە ڕابەرایەتی مەلا مستەفا، لەو ڕێکەوتنامەیە عێراق کۆمەڵێک تەنازولی کرد بۆ ئێران، لەبەرامبەر دەستبەرداربوونی ئێران لە هاوکاری مەلا مستەفا و جوڵانەوەکەی، سەرئەنجام واژۆکردنی ئەم ڕێکەوتنامەیە ئاشبەتاڵ، چارەنوسی جوڵانەوەی ئەیلول بووو. ئەگەر چی جوڵانەوەکەو سەرکردایەتیەکەی پشت بەستن بەدوژمن و ئاشبەتاڵەکەی هەزاران قسە و ڕەخنە و لێکۆڵینەوە هەڵدەگرێت، بەڵام مەبەستی من لەم نوسینە چۆنیەتی سیاستکردنە بۆ گۆڕینی ئەو کۆدەنگیە دووژمنان و کەڵک وەرگرتن لە ڕووداوە مێژوییەکان.
لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو تورکیاو عێراق بەمەبەستی دژایەتیکردنی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی کورد لە باشوورو باکوری کوردستان ڕێکەوتنامەیەکیان واژۆکرد، بە پێی ئەم ڕێکەوتنامەیە هەر یەکەیان دەتوانن بە قوڵای30کم خاکی یەکتر کە هەر کوردستانە بەکاربهێنن دژی هەر جالاکیەک دژی وڵاتەکەیان سەرەڕای ئەوەش هاوکاریکردنی یەکتر لە ڕووی سەربازی و هەواڵگری تا ئێستاش ئەم ڕێکەوتنامەیە چالاکەو کاری پێدەکرێت.

2- گۆڕینی دووژمنێک بە دووژمنێکی دیکە، یان بە واتایەکی دیکە ڕێکەوتنی کوردی پارچەیەک لەگەڵ داگیرکەری پارچەیەکی دیکەی کوردستان.
جوڵانەوەی ئەیلول لە خەباتەکەیدا دوژمنێکی گۆڕییەوە بە دوژمنێکی دیکە، بۆ بەدەستهێنانی پشتگیری سەربازی و ئابووری پشتی بە ئێران بەست. بەڵام ئەم سیاسەتە هەڵەیەکی گەورەی مێژوویی بوو، لەبەر ئەوەی کاتێک حکومەتی شای ئێران و حکومەتی بەعسی عێراقی ڕێکەوتنامەی جەزائیریان واژۆکرد بەناوبژیوانی جەزائیر. ئێران تەواوی هاوکارییەکانی لە مەلا مستەفا بڕی، سەرەنجام ئاشبەتاڵ بووە جارەنوسی جوڵانەوەکە.
لە 80کانی سەدەی ڕابردوویش هەریەکە لە پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان و حیزبی شوعی و بزوتنەوەی ئیسلامی کوردستان و شۆسیالیست، لە سیاسەتکردنیاندا ڕێکەوتنامەیان لەگەڵ ئێران واژۆکرد، کە ئەوکات ئێران و عێراق لە جەنگێکی کاولکاری گەورەدا بوون. ئەم ڕێکەوتن و دوژمن گۆڕینەوەیە لە لایەکەوە لەسەر حسابی بەرژەوەندی کوردی خۆرهەڵاتی کوردستان بووە، لە لایەکی دیکەوە کارەساتی کیمیابارانی هەڵەبجەی لێکەوتەوە، کە ئەم سیاسەتەی حیزبە کوردیەکان خیانەتێکی گەورەی نیشتیمانی و نەتەوەی بوو، ڕفتاری ئێرانیش داگیرکاریی بوو، کیمیابارانەکەش جینۆساید بوو لەسەر دەستی حیزب وحکومەتی بەعس.

3- ڕێکەوتنی لایەنێکی کورد لەگەڵ دوژمن دژی لایەنێکی تر کورد.
یەکێتی و پارتی و بزوتنەوەی ئیسلامی و پەکەکە شەڕی ناوخۆیان ئەنجامداوە، لەم شەڕانەدا پارتەکان پەنایان بردە بەر ئێران و تورکیاو عێراق و سوریا بۆ یەکلایکردنەوەی ململانێکانیان، لە 31ئابی 1996پارتی دیموکرات بۆ یەکلاکردنەوەی شەڕەکە لەگەڵ یەکێتی، پەنای بردە بەر حکومەتی بەعس. وە سوپای عێراقی هێنایە سەر هەولێری پایتەخت و هێڵی(36)یشی تێکشکاند، یەکێتیش پەنای بردە بەر ئێران و بە هاوکاری سەربازی و مادیی ئێران شەڕی پارتی دەکرد، ئەم هەڵوێستەی هەردوو هێزیش خیانەتێکی گەورەی نەتەوەی بوو، کە پرۆسەی سەربەخۆی و دامەزراوەیی و نیشتیمانیکردنی دامەزراوەکانی پەکخست و دووئیدارەی بەرهەم هێنا، بە هەزاران گەنجی کوردی ئەم نیشتمانە بونە قوربانی سیاسەتی هەڵەی چەند کەسێک.

4- ڕێکەوتنی کوردی هەر پارچەیەک لەگەڵ داگیرکەری هەمان پارچە.
کاتێک کە پارتی لە شەنگاڵ هەڵهات و داعش داگیری کرد و ئێزیدیەکان جینۆسایدکران، دیسان پیلانی تورکیاو داعش و هێڵی خیانەتی ناو کورد بوو بەوەی شەنگال هاوسنوری خۆرئاوای کوردستانەو لەو ڕێگە ستراتیچیەوە فشار بخەنە سەر خۆرئاواو، بەڵام هەرزوو پەکەکە توانی بجێتە شەنگال و ئەو پیلانە تێکبشکێنێت و هێزی ئێزیدیەکان دروست بکات، خیانەتی 16ئۆکتۆبەر لە کەرکوک و خانەقین و مخمورو شەنگال و زومار هەڵهاتنی پارتی و یەکێتی و داگیرکردنی ناوچە کوردستانیەکان مادەی140لە لایەن سوپای عێراق و حەشدی شەعبی بارودۆخی ئەو ناوچەیان تێکداو.

5- پارچە پارچەبوونی حیزبە کوردیەکان.
گەر باشوری کوردستان ئەو هەموو حیزبانە لەیەکتر جیا نەبوونایەتەوە ئەوا چەندین ڕووداو هەیە ڕووی نەدەدا هەر لەسەرەتاکانی شەستەکانی سەدەی ڕابردوو جیابوونەوەی ئیبراهیم ئەحمەدو مام جەلال لە باڵی مەلا مستەفا، وە دواتر لەدایک بوونی یەکێتی و دواتر سۆشیالست و… هتد، کە لەئەنجامی ئەم هەموو جیابوونەوەیە و دروست بوونی ئەم هەموو حیزبانە هەمیشە بەبێ قوربانی و بەوشتدانی لاوی کورد کۆتای نەهاتووە، وە هەر لایەنێک بۆ بەهێزبوونی خۆی پەنای بۆ وڵاتێک بردووە کە دوژمنی کوردن، ئەمەش لە ئامانجی نەتەوەیەک ئامانجەکە گۆڕاوە بۆ دەسکەوتی حیزبی، وە هەر حیزبێکی کوردستان سەر بە وڵاتێکە، ئەو وڵاتانەش بە پێی بەرژەوەندی خۆیان بەکاریان دەهێنن دۆزی کوردی لەو ناوچانە بردۆتە دواوە، بەڵام لە خۆرئاوای کوردستان چونکە تاڕدەیەک یەک هێزە وسەربە هیچ وڵاتێک نیە پشتی بە هێزی گەل بەستوە سەرکەوتنی باشی بەدەستهێناوە تا ڕادەیەکی زۆر باش چەندین خاڵی ئیجابی لە پارچەکانی تر جیا دەکاتەوەو کارە هەڵەکانی باشوری کوردستان دوبارە ناکاتەوە.