زاهیر باهیر: ڕۆژئاوا لە نێوانی قڕکردن و سازشکردنا.
ڕۆژئاوا بە بارودۆخێکی یەکجار سەختدا تێدەپەڕێت، سەرەنجامەکەی هێشتا نادیارە، بەڵام ئەوەی کە تا ئێستا ئاشکرایە بژاردەی یەكێك لەو دوانەی سەرەوەیە.
ئەوەی کە ئێستا ڕوودەدات لە ڕۆژئاوا پاشخانی ئاڵۆزی خەباتی کوردانی ڕۆژئاوا و پێکهاتەکانی دیکەیەی هەیە و دەگەڕیتەوە بۆ شەڕی ڕەوای بەرگریی جەنگاوەرانی کۆبانی و هاتنە ناوەوەی ئەمەریکا وەکو یارمەتیدەر و کۆمەكکەر.
ئەوەی کە لە مێشکی مندا هەرلە سەرەتاوە تا ئێستاش چەسپبووە، هاتنی ئەمریکا دوای ئەوەبوو کە زانرا کۆبانی ناکەوێت و هاوکاتیش ڕێگایەکی دیکە نەبوو بۆ لەباربردنی ئەو ئەزموونە ساوایەی ڕۆژائاوا، جگە لە نزیکبوونەوە و هەوڵدانی کۆنترۆڵکردنی نەبێت بۆ ئەوەی ببێتە بەشێك لە ئامانج و ستراتیجییەتی ئەمەریکا.
زەمینەی دروستبوونی ئەو واقیعەش نەبوونی هاوپشتی و هاریکاری نێونەتەوەیی چەپ و نقابیی و کۆمۆنیست و سۆشیالیت و ئەنارکیستەکانی جیهان بوو وەکو پێویست. هاوکاتیش ڕوونەدانی جۆرێك لە ڕاپەڕین لە وڵاتانی دەرودراوسێ و ناوچەکەدا دژ بە حوکمڕانەکانیان، بوو.
بەڕای من ئەمەریکا بە پلان هاتە ناوەوە و پلانەکەش بە بەشداریکردنی و تورکیا و ڕوسیا و قەتەر و سعودییەو و تەنانەت حکومەتی هەرێمیش، بوو. نەدەکرا ئەزموونێكی ئاوا سەکەوتوانە لە شوێنێکی ناوچەیەکی بارگاوی بە چەندەها گرفت و دەوڵەمەند بە چەندەها سامانی سروشتی قەبوڵبکرێت. ئەزمونێك کە چەندەها لایەنی گرنگی وەکو کۆنفیدراڵیزمی دیمۆکرات و خۆسەریی و پرسی ئیکۆلۆجی و ئافرەتان و پێکەوە ژیانی بە هارمۆنی پێکهاتەکانی دیکەی ڕۆژئاوا و کردنی دین بە پرسێكی خودی شەخسی و بیرکردنەوە و کارکردن لەسەر کاری هەرەوەزیی.. هەموو ئەمانە ئامانج و پایەکانی بزوتنەوەی ڕۆژئاوا بوون، چۆن دەکرێ و دەکرا قەبوڵبکرێت.!!
ئەمانە بەردی بناخەی پیلانە گەورەکەی ئەو لایەنانەی کە لە سەرەوە ناوم هێنان دژ بە ڕۆژاوا دانا. پلاندانانی ئەم پیلانەش هەر ئاوا ئاسان نەبوو. بۆ ئەمە ئەمەریکا لە پەیەدە نزیك بووەوە نەك لەبەر ئەوەی کە پەیەدە هێزێكی سیاسی بە هێز بوو و پێگەیەکی گەورەی هەبوو، بەڵکو بە هێزیی سەربازیی یەپەگە و یەپەژە و کە دواتر بوون بە هەسەدە، بوو. ئەمەریکا ئەوەشی دەزانی کە تەنها ڕێگایەك بۆ ئەوەی ئەو هێزە چەکدارە خۆبەخشەی کۆمۆنێتییەکە، تا ڕادەیەك بکەوێتە ژێر ئاراستە و ڕێڕەوی ئەوانەوە ، تەنها و بە تەنها بە حیزبی پەیەدە دەکرا و دەکرێت. کەواتە هەنگاوی یەکەم ڕێکەوتن بوو لەتەك پەیەدە، دووهەم دەرهێنانی هێزی یەپەگە و یەپەژە بوو لە هێزی خۆبەخشی کۆمیتییەکە و بەرگریی لە کۆمۆنێتییەکە و بردنیان بەرەو هێزێکی گەورەی دیسپلینی حیزبی و هێڕشبەر بۆ ئەو شوێنانەی کە پەیەدە و ئەمەریکا نەخشەیان بۆ دەکێشان. بە گەوەرەکردنی ئەم هێزە و گۆڕینی ئاڕاستەیی و بەردەومدان بە شەڕەکە و دابینکردنی ژیانیان و جلوبەرگیان و چەك و تەقەمەنیان ئەوەندەی دیکە نەك پەیەدە و هێزەکەی خستە باوەشی ئەمریکاوە بەڵکو دووریشی خستنەوە لە بیناکردنەوەی ڕۆژئاوا لە بناخەوە هەر لە ڕووی ئابووریی و کۆمەڵایەتیی و کولتوریی و فەرهەنگیی و کار و ئەرکی دیکەشەوە. ئەمە هەنگاوی سێیەمی پێكهێنا. لە هەنگاوی چوارەمدا کە ئیدی ئامانجی ئەمەریکا و ستراتیجییەتی لە تەواوبووندا بوو فراوانکردنی شەڕەکە و ناردنی دەیەها بارگە و بنەی سەربازیی و زیادکردنی دانەجیڕەی دەوڵەتی تورکیا لێیان و دوورخستنەوەیان لە پەیوەندییان لەتەك ڕوسیا و کەمکردنەوەی پاڵپشتی نێونەتەوەییی لێیان هەموو ئەمانە پرۆسەی بزوتنەوەکەی گۆڕی بە بەرژەوەندی ئەمەریکا نەك ڕۆژاوا. هاوکاتیش دەرکنەکردنی پەیەدە، یاخود فەرامۆشکردنی ئەوەی کە مانەوەی ڕۆژاوا بەستراوە بەمانەوەی داعشەوە بە تایبەت پاش نەبوونی کۆمەکی نێونەتەوەیی و ڕوونەدانی ڕاپەڕین لە وڵاتانی دەروودراوسێ، کە هەر سەرکەوتنێك بەسەر داعش-دا نزیكبونەوەیان بوو لە لێواری قەبر.
بەم شێوەیە پەیەد ئەوەندە بەهێز و گەورە بوو هاوسەنگی خۆی لە تەك تێڤدەم و ئیدارە خۆسەرییەکە، لەدەستدا، ئیدی گەڕانەوە بۆ خودی خەڵکەکەی لە بڕیارە گەورە و یەكلایکەرەوەکانا، هەرگیز بە خودی خەڵکی ڕۆژاوا،ڕەوانەبینی.
هەموو ئەمانە هەر وەکو چۆن داعش-ی لاواز کرد، پەیەدەشی لە روی پێگەی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوورییەوە لە ڕۆژاوادا لاوازکرد. ئیدی ئەو هاوپیەیمانییە بێ بەند و مەرجەی کە پەیەدە لەتەك ئەمریکادا بەستبووی، لە هەفتەی پێشودا هەرەسی هێناو ڕۆژئاوای بەرەو ئەم بارودۆخە برد.
وەکو لەسەرەوە وتم چەند هۆکارێکی سەرەکی هەبوون لەبردنی ڕۆژاوا بەرەو ئێستای، بەڵام سەرکییەکەیان هۆکارە ناوخۆیی، یا ناوەکییەکە بوو. ئەوەش پەیەدە بوو کە سسیاسەتی هەڵەی نەخشە دەکێشا جگە لە سیاسەتی ” نە ئاشتی و نەشەڕ” لەتەك سوریادا کە سیاسەتیێکی زۆر سەرکەوتوانە بوو. کە تەماشای ئەزموونی ناوچەکە بەگشستی و کوردیش بە تایبەتی دەکەیت ئەوە دەبینیت بۆ ئەوەی هەر گەلێك شکستێك بهێنیت، ئەوە پێویستت بە حیزبێكە. بەواتایەکی دیکە لە پشتی هەموو شکستێکەوە حیزبێك خۆی مەڵاس داوە.
لە ئیستادا ئەوەی کە کوردان و پێكهاتەکانی دیکە لە ڕۆژاوا ڕووبەڕووی دەبنەوە قڕکردنیانە لە لایەن دەوڵەتی تورکیاوە هیچ لایەنێكیش ناتوانێت بیوەستێنێ گەر بیشوەستێ، درەنگ دەوەستێ ، کاتێکە کە کار لەکار ترازاوە و کارەسات قەوماوە. بۆیە لەو دوو بژاردەی سەرەوە ” قڕبوون یاخود شازشکردن” بژاردەی سازشکردن بە خاتری قڕنەکردن لەم بارودۆخەدا، بژاردەیەکی ژیرانەیە. ڕێکەوتنی پەیەدە لەتەك سوریا بە نێوەندگەریی ڕوسیا، تاکتیكێکی زۆر چاکە کە ئاراستەی شەڕو بارودۆخەکە دەگوڕێت. لەبەر ئەوەی کە پەیەدە لە پێگەیەکی لاوازەوە ئەو ڕێکەوتنەی کردووە، ناتوانین پێشبینی بەدەستهێنای زۆر داخوازی بکەین و پرسی کۆنفیدرالیزمی دیمۆکراتیك و ئیکۆلۆجی و کۆموونەکان و ئەوانی تر دەبنە خەون . بەڵام لە ئێستادامیللەت لە قڕکردن دەپارێزێت . هاوکاتیش من پێشبینی ئەوە دەکەم کە ڕێکەوتنەکە دەبێتە وەستانی شەڕەکە چونکە زەحمەتە ڕێگە بە شەڕی نێوانی تورکیا و سووریا بدرێت، پێشبینی دوەهەمم، بەردەوامبوونی شەڕەکەیە کە ئەو کاتە پێدەچێت خۆپیشاندان و ناڕەزایی ومانگرتن لە تورکیادا دروستبکات و ئەمەش ڕەنگە ببێتە هۆی ڕوخاندنی حکومەتی ئاکەپە .
بریا پارتی دیمۆکراتی کوردستانیش لە 1975 دا بژاردەی قڕنەکردنی کوردی هەڵبژاردایە لە بری بەرژەوەندی خۆی و ئاغا لۆکاڵی جیهانییەکانی، هەروەها یەکێتی نیشتمانیش، بزوتنەوەی کوردی دروست نەکردایەتەوە میللەتیان بە هاوکاری بەعس بە قڕدان نەدایە هەم لە دۆخی شەڕ و هەم لەدۆخی ئاشتی ئێستاشا.
