نەوزادى موهەندیس: عێراق لەم مانگى ڕەزبەرەدا، بەرەکانى لەدەست دەدات؟

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

مانگى ڕەزبەر و گەڵاڕێزانى 2019 بۆ عێراق مانگێکى پڕ وەیشومە و نەهات و مەترسیدار بوو،بەتایبەتى بۆ حکومەت و پەڕلەمان و دەستڕۆیشتوەکانى ناو ئەم دەسەڵاتە کە لە دواى ڕوخاندنى ڕژێمى بەعسى صەدامیەوە لە 2003وە جڵەوى حوکمڕانى عێراقیان گرتۆتە دەستەوە و بەهەموانیان عێراقى دەوڵەمەندیان ڕووتاندۆتەوە و خسویانەتە سەر لێوارى مایەپوچبوون ولێکهەڵوەشان و نەدارى و گەلەکەشیان کردۆتە هەژارترین و بێ ئارامترین و نەخوێندەوارترین و نەخۆش و بێدەرامەترین گەل، لەسایەى سیستەمێکى حوکمڕانى کەمینەیەکى ئاینى و مەزهەبى توندڕەوەوە، کە هەموو کارێک دەکات بۆ سەرخستنى مەزهەبەکەى خۆى بێگوێدانە خۆشگوزەرانى هاوڵاتیان و گەل و نیشتیمانەکەى.
عێراق بۆخۆشى وڵاتێکە لەسەر بنەماى نەتەوەیى و کەمینەى باڵادەستى سوونەوە دامەزراوە لەساڵى 1920وە،و بەدرێژایى 83 ساڵ حوکمى کەمینەى سونە مەزهەبى پاشایەتى و کۆماریەکان بەخراپترین شێواز ئەم وڵات و کۆمەڵگایەیان ڕابەرى کردوە،لەئێستاشدا لەلایەن زۆرینەى شیعە مەزهەبى نەتەوە عەرەبەوە و ماوەى 16 ساڵە زۆر خراپتر درێژەیانداوە بەو جۆرە حوکمڕانیە سەرنەکەوتوە.
هەردوو ئەم مەزهەبە ئاینیە نەتەوە عەرەبە بەهۆى گەندەڵى و خراپبەکارهێنانى دەسەڵات و بڕوانەبونیان بە بنەماکانى دیموکراسى و ئازادیەکان و کارى پێکەوەیى و ئاشتى و ئارامى و سیستەمێکى حوکمڕانى دەستەجەمعى پەڕلەمانى نەیانتوانیوە بچوکترین خزمەت بە گەل و خاکى عێراق بکەن و بونەتە مایەى سەرهەڵدانى دیاردەکانى بێکارى و هەڵاوسان و گەندەڵى و نەبوونى خزمەتگوزاریە سەرەتاییەکان بۆ هاوڵاتیان و ناوچە جیاوازەکان دوور لە ئینتیماى حیزبایەتى و مەزهەبى و ئاینى و نەتەوەیى تەسک،نەبونەتە هۆکارى دامەزراندنى وڵاتێکى نوێ لەسەر بنەماکانى هاوڵاتیبون و سەروەرى یاسا و ڕێزگرتنى مافەکانى مرۆڤ و بە ئاشتى و ئارامى کارکردن پێکەوە بەشێوەیەک هەموو پێکهاتە نەتەوەیى و ئاینى و مەزهەبیەکان هەست بە ئارامى و ئاوەدانى وڵات بکەن و هەست بە شکۆ و کەرامەتى مۆرۆڤایەتیان بکەن.
ئەم خۆپیشاندانەى ئەم مانگە،دەرخەرى هەموو ئەو ڕاستیانەن کە هاوڵاتیان پێکەوە بە سونە و شیعەى عەرەبەوە لەهەموان بێبەشترن لە کەمترین ماف و ئیمتیازاتەکانى ئەم وڵاتە دەوڵەمەندە،ئەوەى ئەم مانگە خۆپیشاندانیان کرد بریتین لە زۆرینەى شیعە مەزهەب لەهەر 10 پارێزگاکانى ناوەڕاست و باشوورى عێراق و تائێستا 5 پارێزگا سونە مەزهەبەکان و هەرێمى کوردستان خۆپیشاندانیان بەخۆوە نەدیوە،کەواتە ئەم خۆپیشاندانە جەماوەریە تاڕادەیکى زۆر خۆڕسک و وەڵامدەرەوەیەکى ڕاستگۆیانەى هاوڵاتیانە بۆ ئەو گەندەڵى و بێکارى و ناعەدالەتی و بێخزمەتگوزاریەى 16 ساڵى دەستڕۆیشتوە شیعە مەزهەبەکانە و هاوڵاتیان لێیبێبەشبوون، تەقینەوەى ئەو ڕق و بێزارى و ناڕەزاییانەى هاوڵاتیانە لە سەرکردە و حیزبە سیاسیە شیعە مەزهەبەکانى خۆیان،و هەموو ڕەوایەتیەکى لە پشتەوەیە چونکە داواکاریەکانیان داواکارى ژیان و هاووڵاتیبون و ماف و خۆشگوزەرانیانە، بەڵام دەسەڵاتدارە سەر مەستەکانى شیعەى عەرەب لەدۆڵێکى زۆر دوور و جیاوازن لە هاوڵاتیانى خۆیان هەربۆیە دەنگ و سەدا و هاوارى هاوڵاتیانیان نەدەبیست لەماوەى 16 ساڵى ڕابووردوودا.
لەلایەکى تریشەوە ئەم خۆپیشاندانە و سەرهەڵدانەوەى و هاوکاتبوونى لەگەڵ خۆپیشاندانەکانى وڵاتى لوبناندا، ئەو ڕاستیە دەردەخەن کە دەستێوەردانى دەرەکى لەوڵاتانى ناوچەکەوە هەیە بەتایبەتیش ئێرانى شیعە مەزهەب و خاوەن نفوز و بڕیارى یەکلاکەرەوە لەو وڵاتانەى کە هەژمونى ئێرانیان بەسەرەوەیە لەهەریەکە لە عێراق و بەحرەین و یەمەن و عوممان و سوریا و لوبنان و تەنانەت فەلەستین و… هتد. ئێران بەهەموو هێز و توانایەوە پشتیوانى لەو سەرکردە و میلیشیا چەکدارانە دەکات کە گوێڕایەڵى سیاسەت و ڕاسپاردەکانى ئەون و دژایەتى هەموو گەلانى ئەو وڵاتانەش دەکات، هەربۆیە گەر ئێران توانیبێتى دڵى دەسەڵاتداران بەرەو خۆى کەمەرکێش بکات ئەوا دڵ و لایەنگیرى گەلانى ئەو وڵاتانەى لەدەستداوە هەرچەندە لەهەمان مەزهەبیش بن. بەڵگەى حاشاهەڵنەگریش دڕاندنى وێنەکانى ڕابەرى کۆمارى ئیسلامیە و بەرزکردنەوەى ئاڵاى عێراقە لەسەر کونسوڵخانەى ئێران لەکەربەلا و کوشتنى هەموو ئەو لایەنگرانەى میلیشیا چەکدارەکانى سەر بەئێرانن وەک عەێائیبى ئەهلى حەقى خەزعەلى و هاوشێوەکانیان و بەرزکردنەوەى دروشمى عێراق عەرەبیە نەک فارسى.
بەم شێوەیە گەر ئەم خۆپیشاندانانە درێژەیان هەبێت، ئەوا دەستێوەردان و خوێنڕشتنى زیاترى تێدەکەوێت و لەوانەشە شەڕى ناوخۆییش سەرهەڵبدات. کە ئەمەش بۆخۆى دەبێتە هۆکارێک بۆ دابەشبوونى عێراق بەسەر چەندین هەرێم و ناوچەدا، گەر لە ساڵانى ڕابووردوو تەنها باسى سێ ناوچەى شیعە و سونە و کورد دەکرا،ئەوا ڕەنگە ناوچە شیعەکانى ناوەڕاست و باشوور ببێتە چەندین ناوچەى جیاوازى دابەش بەسەر حیزب و سەرکردە و بنەماڵە بەهێزەکانى شیعەدا،ئەمەش هەموو بە قازانجى ئێران تەواو دەبێت.
لەئێستادا 19/10/2019 لەلوبنان و لەژێر فشارى خۆپیشاندەراندا سەرۆک وەزیرانى سونە مەزهەب سەعد حەریرى دەستیلەکاکێشایەوە کە بەشێوەیەکى نهێنى ئێران و حیزبوڵاى لوبنانى لە پشت ئەم داواکاریەوەن. لەعێراقیشدا ئێستا موقتەدا ێەدر سەرۆکى ڕەوتى ێەدر و خاوەنى گەورەترین فراکسیۆنى پەڕلەمانى 58 کورسى و زۆرترین ژمارەى وەزارەت لەحکومەت و تەواوى ئۆرگانەکانى تردا، دواى گەڕانەوەى ڕاستەوخۆى لە ئێران بۆخۆى ڕاستەوخۆ دەچێتە ناو خۆپیشاندانەکانى شارى نەجەفەوە و هانى زیاتریان دەدات وداواکارى بەرزدەکاتەوە بۆ هەڵبژاردنى پێشوەختە و هەڵوەشانەوەى کۆمسیۆنى باڵاى هەڵبژاردنەکان و گۆڕینى یاساکەى و دواتر دەستلەکارکێشانەوەى عادل عبدالمهدى سەرۆک وەزیران بەهەمان شێوەى لوبنان(( کەئەمەش ڕێکەوتێکى ئاسایى نیە)).
خێرابوونى ڕووداوەکانى خۆپیشاندان لەعێراقدا بەم شێوە دراماتیکیە مەبەستیانە کە عێراق نە وەک وڵاتێکى خاوەن سەروەرى و نەوەک وڵاتێکى خاوەن شەرعیەتى یاسایى و دەستورى بمێنێتەوە بەڵکو گەرەکیانە ببێتە گۆڕەپانێکى کراوە بۆ ململانێ ناڕەوا ناوچەیى و ناوخۆیى و دونیاییەکان و ئەمەش هەموان قازانجى لێدەکەن و تەنها گەلانى عێراق و خاکەکەى زیانیان پێدەگات. دەبێت هەموانیش و بەتایبەتیش ێەدر و عامرى کە دژایەتى ئەم حکومەتە دەکەن باش بزانن کە لەناو شیعەدا کەسێکى باشتر و شیاوتر بۆ هەمووان لە عبدالمهدى نادۆزنەوە بۆ ڕابەرایەتیکردنى عێراق بەرەو کەنارى ئارامى و لەکاتى غەرقبوونى کەشتیەکەى عێراقیشدا ئەوان پێش هەموان زیانیان پێدەکەوێت.
بەم شێوەیە ئایندەى عێراق لەسایەى ئەم خۆپیشاندانانەوە کەوەکو عەرەب دەڵێن ((یقول الحق ، یراد به الباگل))بەرەو تونێلێکى تاریک و تون و نادیار هەنگاو دەنێت و هیچ کەس و لایەن و سەرکردەیەکیش زامنى ئایندەیەکى ڕۆشن ناکات. و عێراق لەم مانگى ڕەزبەرەدا، لەلایەک بەرى ڕەنجى چەند ساڵەى خەباتى دژى تاکڕەوى و زوڵم و چەوساندەوە و گەندەڵى لەدەستدەدات و لەلایەکى تریشەوە هەموو دەسکەوتەکانى 16 ساڵى ڕابووردووشى بەهەدەر دەدات.
لەم نێوەندەشدا کوردیش زیانى گەورەى بەردەکەوێت بەهۆى ئەوەى بەداخەوە نێوماڵى کوردیش زۆر توندوتۆڵ و یەکگرتوو نیە،بۆیە هەق وایە کورد و سەرکردایەتیەکەى و جەماوەرەکەشى ببنە یەک دەست و یەک دڵ و خاوەن یەک بڕیار و گوتار و کردار لەبەرامبەر هەر ئەگەر و ڕووداوێکى نەخوازراودا و سنورەکانى هەرێم بپارێزن و تەنها وەک تەماشاکەر نەمێننەوە بۆ ئەو خۆپیشاندانانە و درک بە کاریگەرى و مەترسیەکانیشى بکەن لەڕووى داهات و دارایى و ئەمنى و ..هتد.هیچ سەرکردە و حیزبێکیش تاکلایەنە و بەتەنها بڕیار لەچارەنوسى هەرێمى کوردستان نەدات و بەڵێنى هیچ جۆرە سازش و ڕێکەوتنێکیش بەهیچ سەرکردە و لایەنێکى عێراقى نەدات، دەربارەى هەموارکردنەوەى دەستورى عێراقى و بەتایبەتیش مادەى 140ى دەستور و هێزى پێشمەرگە و دەسەڵاتى هەرێم و سنور و ناوچە دابڕوەکان و گۆڕینى سیستەمى حوکمڕانى لەعێراقدا لە پەڕلەمانیەوە بۆ سەرۆکایەتى، بۆئەوەى جارێکى تر بەدەستى خۆمان تاکڕەو و دیکتاتۆرێکى نوێ نەخەینەوە سەر کورسى حوکم لەبەغداد و ئەویش بە ئاسن و ئاگر وەڵاممان بداتەوە، چونکە بەداخەوە حوکمڕانانى بەغداد وەکو ئەو پیرێژنە وان کە هەمیشە دەگەڕێتەوە سەر داب و نەریتە کۆنەکانى، وەکو عەرەبیش دەڵێت ((حلیمە رجعت الى عادتها القدیمە)).
بۆیە بەهەق قۆناغەکە مەترسیدارە بۆ سەر کورد و هەرێمى کوردستان بەتایبەتیش دواى ڕووداوەکانى ڕۆژئاواى کوردستان و داگیرکاریەکانى تورکیا و شلۆقبونى زیاترى ئەمنیەتى تەواوى ناوچەکە.