نەوزادی موهەندیس: عێراق چۆن دەتوانێت لەم دۆخەى ئێستاى خۆى ڕزگار بکات؟

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ماوەى زیاتر لە 1 مانگى تەواوە گەلانى عێراق و بەتایبەتیش شیعە مەزهەبەکانى لە 10 پارێزگاى عێراقدا لە ناوەڕاست و باشوور بە بەغدادى پایتەختیشەوە ڕژاونەتە سەر شەقام و گۆڕەپانەکان و خۆپیشاندانى ناڕەزایى دەردەبڕن بەرامبەر تەنها 16 ساڵى سەرکردە و حیزبە سیاسیە شیعە مەزهەبە دەستڕۆیشتوەکانى خۆیان، نەک سونە مەزهەبەکانى وەک پێشتر لەسەردەمى حیزبى بەعسدا.ئەم دەسەڵاتدارە نوێیانەى عێراق کە لەساڵى 2003وە بونەتە حوکمڕانانى عێراق و گەلەکەى وەک حیزبى بەعس و ێدامیەکان جەنگى ماڵوێرانى دەرەکیان هەڵنەیساندوە دژى دراوسێکان و بەناویش حوکمڕانیەکى دیکتاتۆرى تاکڕەوى خۆسەپێنیش نەبوون وەک بەعسیەکان و بەهەزاران کەسیشیان لە بەندیخانە و لەژێر ستەم و وزوڵم و چەوساندنەوەدا قاتوقڕ نەکردوە و سونە و کوردەکانیشیان لانى کەم ئەنفال و کیمیاباران نەکردوە، بەڵام لە بەعسیەکان خراپتریان پێکردوون، ئەوەتا ماوەى 16 ساڵى ڕێکە گەندەڵى و دزینى سەروەت و سامانى وڵات بەهەدەر دەدەن و لە ململانێ ناڕەواکانى دەوڵەتانى دراوسێدا بەهەدەرى دەدەن و لەناوخۆشیاندا دابەشیدەکەن و تەنهاو تەنها خزم و کەسوکار و ئەڵقەلەگوێکانى خۆیان لێى سوودەمەندبوون، هەروەها پلەو پۆست و ئیمتیازاتەکانیش وەک برابەش و بە پشکپشکێنەى مەزهەبى لەناو خۆیاندا دابەشى دەکەن و تەنانەت کڕین و فرۆشتنیشیان پێوە دەکەن، ئەوەتا وڵاتیان بەرەو کاولکردن و وێرانە بردوە لەڕێگەى هەڵایسانى شەڕى ناوخۆیى نێوان نەتەوە و ئاین و مەزهەبە جیاوازەکانى کۆمەڵگاى عێراقەوە و یەک پڕۆژەى گەورە و ستراتیژیان جێبەجێنەکردوە، ئەوان نەیاتوانیوە کە تەنانەت خزمەتگوزاریە سەرەتاییەکان لەدابینکردنى ئاو و کارەبا و سووتەمەنى و ڕێگاوبان و جێگەى نیشتەجێبوون بۆ هاوڵاتیان دابینبکەن، ئەوان نایانەوێت یان ڕێگە نادرێت پێیان وڵات لە قەیرانى دارایى و سیاسى و ئەمنى و کۆمەڵایەتى ڕزگاریى ببێت، شیعە باڵادەستەکان بونەتە هۆى بێکارى و هەژارى و نەخوێندەوارى و دواکەوتن و گەڕانەوەى کۆمەڵگا و شارستانیەتى عێراقى بە دەیان ساڵ بۆ دواوە. عێراقێکى دەوڵەمەند بەنەوت و سەرچاوە سروشتیەکان و بە ئاو خاکێکى بەپیت و بەرەکەت کەچى نە کشتوکاڵ ئاوەدانە و نە پیشازى لەگەشەدایە و نە گەشتوگوزار بۆتە سەرچاوەى داهات. بەم شێوەیە ئەوەى شیعە دەستڕۆیشتوەکانى عێراقى نوێ بەگەلان و کۆمەڵگاى عێراقیان کردوە ، صەدام و بەعسیەکان لەماوەى نزیکەى 30 ساڵدا بە عێراق و گەلانى عێراقیان نەکردوە. هەرلەبەر ئەم هۆیانەیە کە گەلانى عێراق چیدى ناتوانن بەرگەى ئەو هەموو گەندەڵى و نادادپەروەرى و بێکارى و بێخزمەتگوزاریە بگرن و وەکو کۆمەڵگا دواکەوتوو و هەژارەکانى کیشوەرى ئەفریقیا بژین لەکاتێکدا لەسەر دەریایەک نەوت دەژین.
لەئێستادا و دواى ئەم مانگە کە بۆ دەسەڵاتدارانى عێراق مانگێکى پڕ مەترسى و ڕوخێنەر بوو، کەوتونەتە خۆ و هەموان لێکنزیکبونەتەوە بۆئەوەى ڕێگە چارەیەک بدۆزنەوە بۆ داواکاریە ڕەواکانى جەماوەرى توڕە و زویرى عێراق، بەڵام هێشتاش نەیانتوانیوە کە بەرچاویان ڕوون بێت کە چى بکەن و بە چ ئاڕاستەیەک هەنگاو بنێن بۆ هێورکردنەوەى جەماوەر. چونکە لەلایەک نیەتى ڕاستگۆیانەیان نیە بۆ چارەسەرکردن و لەلایەکى تریشەوە هەموان لەخەمى پاراستنى سەروەت و سامانى کۆکراوەى حەرام و بەدزى پەیداکراوى 16 ساڵەى خۆیانن، هەروەها لەبەرئەوەى بڕیارەکانیشیان لەدەرەوەى سنورەکانى عێراقەوە پێدەگات و بەسەریاندا دەسەپێنرێت تەنانەت تواناى بیرکردنەوە و بڕیاردانیشیان نەماوە. عێراق لە ئێستادا هیچ سەروەرى و پارێزگاریەکى نەماوە لەسایەى ئەم دەسەڵاتدارە گەندەڵ و مشەخۆرانەى ئێستاوە، و وەکو دەوڵەتێکى خاوەن سەروەریش لەلایەن وڵاتانى ناوچەکە و زلهێزەکانیشەوە مامەڵەیەکى هاوسەنگ و ڕێزدارى لەگەڵدا ناکرێت، و بۆتە گۆڕەپانێکى کراوە بۆ یەکلایکردنەوەى ململانێکانى وڵاتانى هەرێمایەتى و نێودەوڵەتى و هەریەکەشیان بەپێى بەرژەوەندیەکانى خۆیان عێراق و خاک و گەلان و سەروەت وسامانەکەى بەکاردێنن.
جا پرسیار لێرەدا ئەوەیە کە ئایا ،دواى ئەم مانگە پڕ مەترسیدارە و بەردەوامبونى خۆپیشاندانەکانیش، عێراق چۆن دەتوانێت کە خۆى ڕزگاربکات لەم دۆخەى ئێستاى ؟ چۆن دەتوانێت جەماوەرى ناڕازى هێوربکاتەوە؟
گرنگە ئەو ڕاستیە بزانین کە خۆپیشاندانەکانى عێراق سەرەتا خۆپیشاندانێکى جەماوەرى و خۆڕسک و ڕەوایەتى تەواویان هەبوو، چونکە هیچ سەرکردە و لایەنێکى سیاسى لەپشتیانەوە نەبون و دەستیان وەرنەداوەتە ناویان،بەڵام بەهۆى لە ئێستادا و دواى درێژەکێشانی و سووربونى حکومەتیش لەسەر مانەوەى، ئەوا بە ئاشکرا دەستێوەردانە دەرەکیەکان لە ئێران و تورکیا و سعودیە و ئەمریکا و وڵاتانى تریش هەستیان پێدەکرێت، بۆیە لە ئێستادا داواکاریە سادە و سەرەتاییەکانى جەماوەرى خۆپیشاندەر لە نەمانى گەندەڵى و بێکارى و بوونى خزمەتگوزاریەکانەوە گۆڕاون بۆ دەستلەکاکێشانەوەى حکومەت و هەڵوەشانەوەى پەڕلەمان و چێکردنى هەڵبژاردنى پیشوەختە و هەموارکردنەوەى دەستور و یاساى هەڵبژاردنەکان و گۆڕینى کۆمسیۆنى باڵاى هەڵبژاردنەکان، کە هەموو ئەم داواکاریانە داواکارى سیاسى و حیزبى و سەرکردەى سیاسین نەک تاکێکى ڕاپەڕیووى سادەى توڕە و زویر لە دەسەڵات.
هەربۆیە بۆئەوەى کۆتایى بەم خۆپیشاندانانە بێت و عێراقیش بگەڕێتەوە پێش دۆخى خۆپیشاندانەکان و داواکاریە ڕەواکانى جەماوەریش بێنە دى، پێویستە هەڵبژاردنێکى پێش وەختەى پاک و خاوێن ئەنجامبدرێت لەسایەى کۆمسیۆنێکى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردن و لەسایەى یاسایەکى نوێى گونجاوى هەڵبژاردنەکان و ئەوکاتیش پەڕلەمانێکى نوێ بێتە ئاراوە و دواتریش حکومەتێکى تەکنۆکراتى خاوەن ئەزمون وشارەزایى و نەزیه پێکبهێنرێت لەکەسانێک کە لەماوەى ئەم 16 ساڵەى ڕابووردوودا بەشداریان لە هیچ پۆستێکى باڵاى حکومەت و پەڕلەماندا نەکردبێت. و دەستیان سوورنەبێت لە کوشتنى گەلانى عێراقدا و بە تۆمەتى گەندەڵى و سیخوڕٍیکردن بۆ وڵاتانى تر و خیانەتە لە ئەمانەت و نیشتیمان تۆمەتبار نەکرێن.
حکومەتێک بێت ڕێز لە یاسا و دەستور و مافەکانى مرۆڤ و ئازادى و سیستەمێکى حوکمڕانى دیموکراسیەت و ڕێز لە بنەماى پێکەوەیى بگرێت، حکومەتێک بێت تەنها خەمى ئاوانکردنەوەى وڵات و خۆشگوزەرانى هاوڵاتیان بێت، حکومەتێک بێت پشت ئەستور بێت بە متمانەى تەواوى گەلانى عێراق و هەوڵى دادپەروەرى و چەسپاندنى ئۆرگانەکانى حکومڕانێتیەکى ڕاشد بدات. حکومەتێک بێت دژى گەندەڵى و قۆرخکارى و پاوانخوازى بێت، حکومەتێک بێت دژى بنەماکانى ئاینى و مەزهەبى و نەتەوەیى توندڕەو بیرتەسک بێت و ببێتە حکومەتى هاوڵاتى و یاسا و دەستور. حکومەتێک بێت بنەماى یەکسانى و وەکیەکى لە ماف و ئەرکدا بۆ سەرجەمى هاوڵاتیان بە نەتەوە و ئاین و مەزهەبە جیاوازەکانیانەوە دابینبکات. حکومەتێک بێت ببێتە خاوەن بڕیارى عێراقیانەى سەربەخۆ خۆى بێت نەک لە پاشکۆ و فەلەکى بەرژەوەندى وڵاتانى ناوچەکە و زلهێزەکاندا بسوڕێتەوە، حکومەتێک بێت توانا مادى و مرۆیى و سروشتیەکانى عێراق تەنها لەبەرژەوەندى عێراق و کۆمەڵگاى عێراقدا خەرجبکات نەک لە شەڕ و کاولکارى و جەنگدا و هیچکاتیش نەچێتە نێو هاوپەیامانێتیە سەربازى و ئەمنیەکانەوە و داهات و سەروەت و سامانى عێراق بەهەدەربدات و جەنگى لەجێگەى هیچ وڵات و لایەنێکى تر نەکات.
تەنهاو تەنها بەم ڕێکار و هەنگاوانە عێراق دەتوانێت ببێتە جێگە متمانەى هاوڵاتیان و گەڕانەوەى بۆ شاڕێگاى ئاوەدانى و خۆشگوزەرانى و پێشکەوتن و بەهێزبونەوەى لەسەر ئاستى ناوخۆ و هەرێمایەتى و نێودەوڵەتیشدا.