بەرزان محەمەدە سوورە: كۆچی گەنجان و كاریگەریەكانیان لەسەر دواڕۆژی وڵات/ .بەشی چوارەم و کۆتایی.
لایەن پۆزە تیڤیەكانی كۆچكرد
1- لایەنەپۆزەتیڤەكانی وەك كۆچكردوو، ڕوو لەو وڵاتە دەكات، بۆئەوەی بواری ئابووری بەرزبێتەوەو گوزەرانی باش بێت، سامانێكی زیاتری دەست كەوێت, گۆڕینی شوێنی خۆی و نیشاندانی پێگەی خۆی و گۆڕانی كۆمەڵایەتی خۆی, بواری شارەزایی و فێربوونی زمانێكی بێگانە, و شارەزابوون لە پیشە و ئاسوودە بوون و ئارامی دەروونی و دەستكەوتنی جۆرە ئازادییەك و گۆڕانی بواری پلەو پایەی كۆمەڵایەتی، تێكەڵ بوون لە گەڵ جیهانێكی پڕ لەتەكنەلۆجیاو پێشكەوتن لە بوارەكانی ژیانكردن و دەستبەریی ئازادیەكان بەكۆی جۆرەكان. ئەوە خۆی لەخۆیدا، بوونێکی فاکتانەیە. ئەمەیە هەموو مروڤێک بۆی ڕادەکات.
زیانەكانی كۆچكردن وگرفتەكانی بەردەمبان
دۆناڵدبۆچ(Donald bogue ) لەبواری نەتەوەیی زیانەكانی كۆچكردن : دەڵێت: جموجۆڵی دانیشتوانی لەنێوان وڵاتاندا، خراپترین و بەئازارترین و بزوێنەری ئەوپەڕی هەست و سۆزە، لەچاو شێوەكانی تری كۆچكردن. لەم كاتەدا كۆچی گەنجان، بۆ دەرەوە وای لێهاتووە گۆڕینی ناسنامە، بۆتە ئەگەری نەمانی متمانە بە نەتەوەیی خۆیی و لەدەست دانی خەزێنەی گەنج لە وڵاتدا، كارەساتێكی نیشتمان فرۆشییە، بۆیە دەبێت دەسەڵاتداران ڕێگەچارەی گونجاو بۆ ئەم قەیرانە بدۆزنەوە. چونكە لە هەمووكاتێك ئێستا كوردستان پێویستی بەگەنج هەیە، نەك لەجیاتی ئەوان ئێستا شوێنیان بە بيانیەكان پڕبكرێتەوە، بێگومان هەركاتێك ئەنتۆگرافیای وڵاتت گۆڕا دواتر ناتوانی داوای نیشتیمانت لێیان بكەی.
ئەمریكا لەئەنجامی خۆشبینی گەورەی خۆی نیسبەت بەداهاتوو، تووشی كەمتەرخەمێكی سیاسی زۆرگەورە بوو، تئودۆر رۆزڤێڵت: سەرۆك كۆماری ئەمریكا كەبینی ئەمریكاییەكانی، كەنار ئۆقیانوسی گەورە لەكۆچی بەردەوامی ژاپۆنیەكان بۆ كالیفۆڕنیا نیگەرانن, بەنییەتێكی باش، كە لەپشت ڕواڵەتی پڕ لەچالاكی خۆی هەیبوو، لەساڵی 1907 پەیماننامەیەكی لەگەڵ ژاپۆن ئیمزاكرد, ژاپۆن بەڵێنی دا، كە ڕێگا لەكۆچكردنی كرێكارانی خۆی بگرێت بۆ ئەمریكا. بەڵام وەچە خستنەوەی ژاپۆنییەكانی نیشتەجێی ئەمریكا بەڕادەیەك زۆربوو، كە دیسان ئەمریكاییەكان دانیشتووی خۆرئاوای ئەمریكا تووشی نیگەرانی كرد. كەواتە هەندێ لە ویلایەتەكانی خۆرئاوای ئەمریكا بێگانەكانیان لەخاوەنداریەتی زەوی بێبەشكرد. لەساڵی 1924یش كۆنگرێسی ئەمریكا هەوڵی دا سنوور بۆ كۆچبەران دابنێت, یاسایەك، كە كۆنگرێس بریاری لەسەردا, كۆچكردنی خەڵكی ئاسیا بۆ ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا قەدەغەكرد. كەبپرسین بۆ ئاسیا بەردەوام لەكۆچ دایە بۆ ئەمریكاو ئەورووپا, ئایا سیاسیەكانی ئاسیا ئەوكەسانەن، كەلەژێر چەتری ناسیاسی خۆیان حەشارداوەو, توانای ئەوەیان نییە، كە بەر بەقەیرانەكان بگرن و كێشەگشتیەكان چارەسەربكەن و واز لە مەرامە تاك ڕەویەكانی خۆیان بێنن. دەبێت هەر سەركردەیەك و سیاسیەك، تاكێك بیر لەوە بكاتەوە ئایا بەس نەبێت چەوساندنەوە, كوشتن , گرتن, لەسێدارەدان, قەتیسكردنی ئازادی بەكۆی جۆرەكانی, بچووككردنەوەی بواری ئابووری و بازرگانی و كشتوكاڵ و پیشەسازی لە ماڵ و باخچەو حیساب بانكی چەند تاكێكی نابەرپرس, بەس نەبێت هەرچی ئاگرووئاسنە لەڕۆژئاوا بیكڕن و بەخۆمانی دادەینەوە, بەس نەبێت كۆیلایەتی ڕۆژ ئاوا, بەس نەبێت تاك ڕەوی و دەمارگریەتی تاك جەمسەری و هیچ كەس تەنزول بۆ یەكتر نەكات و باجەكەشی بەمیللەت بدەن؟!.
كۆنگریس بۆ دەستنیشانكردنی پشكی كۆچبەرانی وڵاتانی نائاسیایی فۆرموڵێكی دەست نیشانكرد, بەپێی یاسای 1924 حكومەتی ئەمریكا ساڵانە ڕێژەی ئەوكۆچ بەرانەدەست نیشان دەكات كەوەریدەگرێت. باڵێۆزی ژاپۆن باسی لەئەنجامە مەترسیدارەكانی ئەو یاسایەكردوە, بەم شێوەیە هەڕەشەی لە ئەمریكاكردووە. ژاپۆنییەكان یاسای كۆچیان وەك سووكایەتی كردن بەخۆیان دەزانی و توڕەبوون, خۆپیشاندانیان كردوو وتاری توندیان دا.
بەڵام ژاپۆن خۆی گرت بۆ ئەوەی كاتێك بێت ئەمریكاو ئەوروپا لاوازبن و تۆڵەی خۆی لێیان بكاتەوە. ئەمەش دوای شەڕی یەكەمی جیهانی بەهۆی ئەو قەیرانە ئابوورییەی، كە ئەمریكا تووشی هات ژاپۆن بەدەرفەتی زانی و تۆڵەی خۆی لێكردەوە. بۆیە ژاپۆن لەو كاتەوە هەستی بەوەكرد، كە خۆخستنە ژێرباری هەر وڵاتێك ئەوە هەتا پێی بكرێت بارەكە قورستر دەكاتا، تائەوكاتەی، كەلەژێری دا دەخنكێت, بۆیە ژاپۆن هەستا دەستی كرد بە چاكسازی.
ئەوكوردانەی كۆچ دەكەن, چەند ساڵێك پێش ئێستا، بینیمان، كە دیپۆرت كردنەوەی هاوڵاتیانی كورد، لەم وڵاتانە لەكارە هەرە سەرەكیەكانی یەكێتی ئەورووپاو ئەمریكابوو,؟ بۆچی لەم كاتەدا دەرگاكانیان بەڕووی خەڵكدا كردۆتەوە, ئەمەش كارێكی سیاسی لەپشتەو لەم وڵاتانەدا كاریان بەگەنجەو لەلایەكی تردا, ئەیانەوێت ڕۆژهەڵات خاڵی بكەن لە گەنج و سەرقاڵیان بكەن بەكۆچ و بەو وێنەسیحراویە ڕۆژئاواییەكان نیشانی ڕۆژهەڵاتی دەدەن، ئەمەش كارێكە دوورە لەپەیماننامە نێودەوڵەتیەكان و ئەخلاقیاتی مرۆڤ. دوای ئەو هەموو ئەستەمیەی ڕێگابڕین، هەم لەووشكانی و هەم لەئاو، كە ڕۆژانە چەندین مرۆڤ دەبنە خۆراكی ماسی لەدەریاكانی ئەو وڵاتانەدا, هەرئێستا لەكاتی نووسینی ئەم بابەتە وا لەتیڤیەكان پیشان دەدرێت ولەسایتە ئەلیكترۆنیەكان كە(70)هاوڵاتی لەناو ئۆتۆمبێلی داخراودا بەهۆی نەبوونی ئۆكسجین خنكاون، ئەوە چەند هەزار مرۆڤ لەم دەریاو ئاوانەدا بوونە قوربانی و خۆراكی ماسی,و هەرلەكوردستان لەماوەی تەنها (3)سێ مانگدازیاتر لەسی(30000)هەزار هاوڵاتی وڵاتیان جێهێشتووە, ئەگەن بەم وڵاتانەدا لەژیانێكی سەختدا گوزەردەكەن، نزیکە (550،000)هەزار هاولاتی عیراقی کۆچیان بۆ43ولاتانی جیهان کردووە، کەتەنها لەماوەێ پیضنج ساڵدا نزیکەێ(400)هاولاتی هەرێم لەئیجەدا خنکاون، لەپەیوەندییەكم لەگەڵ هاوپۆلێكم، كەكاتی خۆی بەیەكەوە بووین، ئێستا لەدەرەوەی وڵاتە، بەڵام نەی ویست ناوی بنووسم, لەدەرەوەی وڵات وتی: :ژیان لەوپەڕی قورسی دایەو دەبیت لەبەردەوامی هەمیشەیی دابیت تا پاروە نانێكت دەست دەكەوێت, و دەبیت، كەگەیشتیە ئەورووپا لەسێجەمی نان خواردن یەكسەر بیگۆڕێی بۆ دووجەم یان كەمتر؟ئەویش كەدەستت بكەوێت, لە درێژەی وتەكانی ئاماژەیی بەوەشدا،
