سەربەست عباس: ئەنفال زامى گەلێک، ناسنامەى میلەتێک.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
ئەگەر چى 32 ساڵ تێدەپەرێت بەسەر شالاوى ئەنفال، شالاوێک کە ڕژێمى بەعس بە هەموو هێزو تواناى حکومرانى ئەو سەردەمەوە ڕوبوبەڕوى ناسنامەى کورد بووە، بە چەند قۆناغیکیش پرۆسەى ئەنفالى بەسەر کوردا جێبەجێ کرد. بە جۆریک زیانی ماددی و مه‌عنه‌وی گه‌وره‌ی له‌دوای خۆی به‌جێهێشت، کە هێنده‌ی نه‌مابوو کورد تێیدا له‌ناوبچێت، چونکه ڕژێم بە به‌رنامه‌و پلانی قڕکردنی داڕشتبوو به‌و ئاقاره‌شدا ده‌ڕۆیشت، لە پلانەکەی ڕژێمى بەعسدا فراوانترین ناوچه‌ی کوردستان ڕوبەڕوى ئەنفال و شاڵاوی تێکدان و ڕاپێچان بووە. بەپیى ئامارەکانیش لەو قۆناغانانەی ئەنفالدا، نزیکەى 182 هه‌زار کورد له‌ناوبرا و پرۆسەى ڕاگواستنى ئەنجامدا، کە تێیدا بووه هۆی وێرانکردنی نزیکه‌ی چوار هەزار گوند و 4 قه‌زاو 30 ناحیه. له‌ڕووی گیاندارییه‌وه ، سەروەتی ئاژەڵداری ڕوبەڕوی کارەسات بووە و، کە تێیدا نزیکەی به‌تاڵانبردنی 2 ملیۆن سه‌ر مه‌ڕو ماڵات و ئاژه‌ڵ لە لایەن ڕژێمی ئەو کاتەوە لەناوبرا. کاریگه‌ریەکى گەورەى له‌سه‌ر ژینگه‌ی کوردستانیش دروستکرد، کە بووه هۆی له‌ناوبردنی ڕووبه‌رێکی فراوان له باخ و ره‌زو چه‌م، لە ڕووی بونیاتنانى کۆمەلگەییەوە سەرجەم بنه‌ماکانی ژیانیش هه‌ڵته‌کێنران.
ئەم زولمەى رژیمى بەعس هیندە گەورە بوو، بەردەوام لە بیرو هزرى هەموو تاکێکى کوردا دەزرنگیتەوە، لە دواى ڕوخانى ڕژێمى بەعیسش دووبارە پرسى بونیاتنانەوە دروست بوو، کە تێیدا بنەمانى ژیان و پرسى ناساندن و ڕێزگرتن لە قوربانیانى ئەنفال تا ڕادەیەک جێگەی خۆی کردەوە، هەرێمى کوردستان رۆژى 14- 4 ی هه‌موو ساڵێکى وەک یادی کاره‌ساتبارەکە ناساند و حکومەتى عیراقیش بەیاسا کارەساتەى لە ناوخۆی وڵات ناساندو پرسی ئەنفال و گەلی کوردی تا ڕادەیەک بەڕوی دەرەوەشدا کردەوە و ناوى هەموو ئەو کەسانەیشى وەک تاوانبار لە دۆستیەی ئەنفالدا تۆمارکرد، کە هاوکاربوون لەپرۆسەى ئەنجامدانی ئەنفال. ئەم ناساندنانە ڕەنگە هێندە بۆ حکومەت بەسود و بە کەڵک بووبێت لە کات و ساتى تایبەتدا سود و کەلکى تایبەتى لە کەیسەکە وەرگرتبیت و بۆ مەرامى سیاسى بەکاریى هینابیت، ئەوەندە بۆ کەسوکاری ئەنفال بەسود نەبووبێت، ئەگینا بۆ کەسوکارى ئەنفال جگە لە نوسینى کاغەز شتیکى ئەوتۆ نەبووە، کە بووبیتە مایەى ڕێز لە مەڕ لە دەستدانى کەسوکاریان، بەجۆریک ژنە ئەنفایک و پیاوە ئەنفالیک یاخود نەوەیەکى بەجێماوى ئەنفال تا ئیستاش بە حەسرەتی خزمەتگوزاریەکانی ژیانەوەیە و لە پاى خزمەت و ڕێزلێنانیش، ڕەزیلى موچەو پاروەنانیکى کردوون.
شارو گوندەکان کاولکراوەکان بەجۆریک بێخزمەت و بێناز کراون، ڕەنگە دوای 30 ساڵ تر گۆڕانکاریەکی ئەوتۆ ڕوینەدابێت، کە شایستەی کەسوکار ئەنفالکراوان بێت تا ئێستاش چۆڵیان پێوە دیارە.
نەوەکانى دواى ئەنفالیش ڕوبەڕویى شاڵاوێکى ترى ئەنفالی مۆدێرن حکومەتی هەرێم بوونەوە، کەئەویش شاڵاوى کۆچکردن بوو بەرەو هەندەران بە جێهێشتنى خاک و نیشتیمان لە بەهۆکارى نەبوونی بێکارى و زوڵم و برسێتى و ناعەدالەتى حکومڕانى کوردى، بەرپرسانیش لە پرسى هەلبژاردن بە دەیان مەسول ڕودەکەنە ناوچە ئەنفال لێکراوەکان لە ژێر ناوی پیرۆزی ئەنفالدا، پرسەکە بۆ بانگەشەى هەلبژاردن و مەرامى سیاسیى خۆیان بەکار دەهینن و هەزار و یەک بەڵینى باق و بریقەدار بە کەسوکارى ئەنفالکراوان دەفرۆشنەوە.
بە درێژاى حکومڕانى کوردی ئەوەى زیاتر ئازارى کەسوکارى ئەنفالى داوە و نیگەرانی کردون، پرسى ئازادبوون و دادگاى نەکردنى تاوانبارانى ئەنفال لە لایەن حکومەتى هەرێمەوە زۆرینەیان داڵدراون بەجۆریک بواریان بۆ رەخساوە لە خۆشترین ژیانى خۆیاندابن و وەک ئەوەى نە با یان دیبیت و نە بۆران. جاش و موستشارەکانیش ڕاستەخۆ دەستیان هەبوو لە پرۆسەى ئەنفالدا، لە ئیستادا زۆرینەى ئەوانە و خاوەن موچەو ئیمتیازاتن لە لایەن حکومەتەوە هاوکاریی دەکرێن و ژیانى خۆیان و مندالەکانیان زۆر لە کەسوکارى ئەنفال خۆشترە.
لە لایەکى تریشەوە بەرپرسە سیاسیەکان و ئیداریەکان، کە ڕۆژی ئەنفال دێت، بیریان دەکەوێتەوە و لە یادەکەشدا لە ڕیزى پیشەوە دادەنیشن و وتاریکى پڕ لە بەڵێنى درۆ پیشکەش دەکەن و دەگەرینەوە بۆ شوێنە شاهانەکانیان وەک ئەوەى بەزور و بانکرابوون بۆ یادیکى تەشریفاتى.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە