بەختیار شارەزوری و سەرکەوتی جیهاز: نهێنی جوڵاندنی کارتی ناناوەندێتی (لامەرکەزیەت).
هەرێمی کوردستان لەبەردەم ناچاری چاکسازیدایە، واتا ئەگەر پێشتر کۆمەڵێک هۆکاری بەرژەوەندی کەسی و حیزبی و بنەماڵەیی وای کردبێت، کە چاکسازی گشتی تەنها موزایەدە و کۆمەڵێک دروشمی کاتی هەڵبژاردنەکان بوبێ و دواتر دوای تای هەڵبژاردن تەنها سەرابێک بوبێت. ئەوا ئێستا لەبەردەم کارەساتێکی ئیداری و حکومداریداین بە ناچاری دەبێت چاکسازیی گشتی بکرێت بۆ ئەمەش دەبێت بچینەوە سەر چارەسەرەکانی کاک نەوشیروان. با لە خۆمان بپرسین بۆچی ئەم هەرێمە نابێتە هەرێمێکی یەکگرتو بتوانێت بەسەر ئەم کێشە ئیداری و دەوڵەتداریەدا سەربکەوێ ، ئەوا وەڵامەکەی لای زۆرێکمان ڕونە کە ئەم هەرێمە خاڵیە لە یەکێتی ئیرادەی ناوخۆی لە کەسەکانەوە تا دەگاتە حیزبەکان ، ئەمەش ڕەگێکی مێژویی هەیە کە دابەش بوین بەسەر هێزە ناوچییەکاندا.
ئەگەر لامەرکەزیەت بریتی بێت لە (لامەرکەزی ئیداری و جوگرافی و وەزیفی و یاسایی و سیاسی ) ئەوا ئەم جارە زیاتر سیاسیە و پەیوەندی بە جوڵەکانەوە هەیە لەسەر ئاستی هێزە ناوچەییەکان، هەر لە دەستوری عێراقەوە تا دەستوری هەرێم و کارنامەی حکومەتی هەرێم و هەتا بانگەشەکانی پێش هەڵبژاردن ئەم لامەرکەزیەتە بونی هەبوە، کە دەتوانین لە کورترین پێناسەدا بڵێن لامەرکەزیەت پڕۆسەیەکی دیموکراسی و دابەشکردنی دەستەڵاتەکانە و کەمکردنەوەی ڕۆتینات و هۆیەکە بۆ ڕێگرتن لە دکتاتۆریەتی ئیداری و مالی، کە ئەمە کۆ بڕیاری هەموی بێت ئەی بۆ کاری پێنەکراوە ..؟ ئەی بۆ لەم کاتەدا ئەمە دەبێتە کارتی بەهێزی ململانێکان .؟
گۆڕان ڕێککەوتنێکی هەبو لەگەڵ پارتی کە چاکسازی بکات و یەکێتیش بەشدارە لەم حکومەتە، نەک نەتوانرا کار لەسەر لامەرکەزیەت بکەن لە دادوەریەوە بۆ ئیدارەی پارێزگاکان و قایمقام و بەڕێوەبەری ناحیەکان و بەڕێوەبەرایەتیەکان پارتی بە حوکمی زۆرینە کاری بۆ ناوەندێتیەکی تەواو توند دەکرد تا ئەو ئاستەی بۆ هەر وەزیرێک سێبەرێکی دروست کرد، تا ئێرە ئەگەر ململانێکانی نێوان یەکێتی و پارتی بۆ بێت و پارتی توانبێتی لە غیابی یەکێتی و نەبونی بڕیاری دەستە جەمعی یەکێتیدا باڵێکی لە خۆی نزیک کردبێتەوە، ئەوا پارتی کاری لەسەر زۆنی سەوز و نیلی کرد و نە لەگەڵ یەکێتی کاری بە ڕێککەوتنی ستراتیژی کرد نە لەگەڵ گۆڕان کاری بە ڕێککەوتنی شەش مانگی چاکسازی کرد، ئەگەر ئەمە بازنە بچوکەکە بێت واتا پارتی دەستکاری دابەشکاری دەستەڵات و ڕێککەوتنی نێوان تورکیا و ئێرانی کردوە لە ڕەسمی ڕێککەوننامەی ستراتیژیدا، با لە خۆمان بپرسین ئەی نهێنی جوڵاندنی کارتی لامەرکەزیەت چیە.؟
هەمومان دەزانین ڕێکەوتننامەی ستراتیژی ڕێککەوتنێکە لە نێوان تورکیا و ئێراندا و ئەودیو دێگەڵە و ئەم دیو دێگەڵە و زۆنی سەوز و زەرد سنوری ئیداری و جوگرافی دەستەڵاتەکانی ئێران و تورکیا و ئەوانیش بە درێژایی مێژو کۆک بون لەسەر ئەم دابەشکاریە، بەهۆی سزای زیرەکی ئەمریکا و کۆرۆنا ئێران تا ئاستێک پاشەکشێی کردبو ئەمەش بۆشاییەکی لەسەر دوو ئاست دروست کرد ئاستێکیان سەرقاڵی ئێران بە سزای زیرەکی ئەمریکا و کوژرانی قاسمی سلێمانی و لەسەر ئاستی دوەمیش یەکێتی کۆبڕیار نەبو لە داوی کۆچی مام جەلال وە ، لەسەر ئاستی عێراقیش چی ئەمریکا و چی ئێران لەو ڕاستیە گەشتون کە هیچیان بێ ئەوی تریان ناتوانن عێراق کۆنتڕۆڵ بکەن، تا گەشتە ئەو ئاستەی بنکەی سەبارزی ئەمریکا بگوازنەوە بۆ هەریر، هەر بۆیە کاتێک ئێران دەیەوێت دیدی قائاری بۆ ئەم ناوچەیە بکاتە حکوم جارێکی تر دەگەڕێتەوە سەر ڕێککەوتنی ستراتیژی و ئەم زۆنی سەوز و نیلیە ڕێک دەخاتەوە بە پێ ی ڕێککەوتنی کۆنی ستراتیژی (فیفتی بە فیفتی) و ڕێککەوتنی ئەستانە و بە ڕێککەوتنی لەگەڵ تورکیا و بچوککردنەوەی پارتی کاری خۆی دەکات، واتا نهێنی جوڵاندنی کارتی لامەرکەزیەت ئەم هۆکارانەیە:
1- دابەزینی نرخی نەوت و مانەوەی نرخی غاز وەک خۆی، کە عێراق پێشتر غازی لە ئێران دەکڕی و لەم مانگەوە ناتوانێ ئەو غازە بکڕێت دەبێت لە هەرێمی کوردستان بیبات و کارتەکانی بەرامبەر هەرێم بەکار دەهێنێ تا هەرێم تەواو ناچار بکات بە داخوازیەکانی بەغداد لە ڕێ ی گوشاری ئێرانەوە.
2- تورکیا دیسانەوە غاز لە ئێران دەکڕێت و بەدەر لە غازی ڕوسیا پێویستی بەغازی بەدیلی غازی ئێرانی دەبێت بۆ تورکیا و هەم بۆ عێراقیش غازی هەرێم هەم زۆرە و هەم تێچوی کەمە و بە نرخی زۆر هەرزانتر دەستیان دەکەوێ ، بۆ تورکیا و هەم بۆ ئێرانیش بەرژەوەندیان لەگەڵ ناوند بەهێزتر دەبێت وەک لە هەرێم و هەرێمیش بە هۆی ئەوەی پێشتر نەیتوانیوە خاوەنی سیاسەتی ئابوری سەربەخۆی خۆی بێت بە ناچاری هەمو داواکانی بەغداد قبوڵ دەکات.
3- دوای دەست بەکاربونی مستەفا کازمی یان هەر کەسێکی تر دەبێت هەڵبژاردن بکرێت لە ئێستەوە زۆنی سەوز و نیلی دەترسن لە فراوان بونی دەستەڵاتی زیاتری پارتی و کارتی لامەرکەزیەت بەکار دەهێنن.
4- بۆ هەر ئەگەرێکی تەقینەوەی جەماوەری سلێمانی لە پێش هەر پارێزگایەکەوە دەبێت و ئەمەش هەمو ئەو حیزبانەی سەنتەریان سلێمانیە لەسەر مێزی بەرژەوەندی هاوبەش کۆدەکاتەوە.
5- دوای کۆنگرەی یەکێتی بەچونەوە سەر ڕێککەوتنی ستراتیژی دەبێت دابەشکاری نیوان ئێران و تورکیا لەم هەرێمەدا بچێتەوە سەر پلێتی ڕێککەوتننامەی ستراتیژی و هاوسەنگی هێز بالانس بکرێتەوە.
6- لە زۆنی سەوزدا بۆ ئەم مەبەستانە دەبێت هێزە سەرەکیەکانی ئەم زۆنە نزیک بنەوە لەیەک بە گوشاری ئێرانی، وەک چۆن لە زۆنی زەردا تورکیا هەمان کار دەکات.
7- ئەمریکا بێ ئاگا نیە لەم ڕێککەوتنانە و گڵۆپی سەوزی ئەمریکایان پێیە و ئەوەش دەزانین کە ئەمریکا لە سەرەتاوە تا ئێستا نەیویستوە ئێران بڕوخێنی بەڵکو وسیتویەتی لاوازی بکات و بیکاتە هاوپەیمانێکی لاوازی خۆی و پێویستی بە ئێران هەبوە تا بە وڵاتانی خلیج بە تایبەت سعودیە بڵێ من ئەتان پارێزم لە هیلالی شیعی و ئێرانی، وە دانیشتنی نهێنی هەیە لەسەر عێراق لەگەڵ قائاریدا.
8- لامەرکەزیەت ئەو کارتەیە کە دەستەڵاتی ناوەندێتی و مۆدێلی سعودی و وەلی عەهدی دەوەستێنێت و زۆرینەی غازیش لەم سنوری سەوز و نیلەیەدایە.
9- کۆدەنگیەک هەیە لەسەر پاوانخوزی پارتی و داتاکان دەدەوێن ( ناعەدالەتی جوگرافی – بەیار عومەر)
10- بە هەمو کارت و دیوەکاندا کاتێک ناوەند بۆ ناوەندێکی پاوانخوازی دەڕوا لامەرکەزیەت دەبێت هۆیەک بۆ ڕیگرتن لە ناوەندچێتەیەکی توند.
لامەرکەزیەت یەکێکە لە بنەماکانی دابەشکردنی دەستەڵات و ناەوەند یان حکومەت تەنها کاری چاودێری و ڕاگرتنی هارمۆنیەتی دەستەڵاتێکی دروستە، لە گشتدا لامەرکەزیەت بۆ ئێستای هەرێم پێداویستی قۆناغەکەیە.
