نوری کەریم: تراژیدیای ژیان و مەرگی هونەرمەند عەباسی کەمەندیی/ ئایا کەمەندی و شەهێن دڵخواز بون؟.
لە کێ پرسم دڵی بۆ پڕ لە خوێنی حەسرەتە یاقوت *** عەزاپۆشیی چی یەو کێ یە، جلی پیرۆزە بۆ شێنە)(1)
ئەوە دوو جارە لە رێڕەوی ئاسایی بابەتی وتارەکانم لەسەر دیرۆک و لێکۆڵینەوەی رامیاری لادەدەم بۆ بابەتێکی جیاواز، یەکەمجار وتارێکم لەسەر هونەرمەندی گەورەی کورد، جواننوس و شێوەکار خالید زامداری دڵشکاو و ناکام نوسی کە لەهەڕەتی لاویدا بێناز و هەناسەسارد سەرینایەوەو گشت خولیاو حەزو ئاوات و ئارەزوەکانی بردە ژێرگڵ. خالید زامداری بەڕاستی زامدار و دڵ پڕ لەزامێکی قوڵی ئەوینێکی پڕ لەناسۆر و نازدارێکی بێوەفا پەیمانشكێن. زامدار هاوڕیی منداڵی و لاوێتیم بو، لەپۆلی دووەمی خوێندنی سەرەتایی یەوە هاوپۆل و شانبەشانەوە لەسەر تەختەیەک دادەنیشتین.. بەڵام ئەمجارە هونەرمەندێکی دیکەی گەورەو بەهرەمەند بەسەردەکەمەوە کەهەرگیز کەم و زۆر نەمناسیوە و جارێک رێکنەکەوتووە روبەڕو بیبینم، بەڵام بەدڵ و بەهەست گوێبیستی گۆرانی یەکانیم، لەگەڵ خەم و ئازارەکانیدا خەم دامدەگرێت، لەگەڵ هەناسەی ساردو حەسرەت و دادوفریادیدا جۆرەها پرسیار قوتدەبونەوە و بەدوی وەڵامەکانیدا دەگەڕام، ئاخر هونەرمەندیکی بەهرەمەندی وەک عەباسی کەمەندی ئەو هەمو هات و هاوارو ناڵەو بێزاری یە لە چی و لە کێ دەکات؟ سەرەتا وەها مەزندەم دەکرد کە لەگەڵ شەهێن دا دڵخواز و دڵدار ئەوینداری یەکدی بون و سەرەتای ئەو ئەوینەش گۆرانی یە پڕاوپڕ هەستی ئەوینداریی و لەیەکتردا توانەوەو بەلێنی وەفاداریی نێوانیان بو، وەک لە شاکارەکەی بەرهەمی هەردوکیان (سەبری گوڵفرۆش) دا دەردەکەوێت:
ئەگەر ناوەکەت فەرامۆشم بێ ** سپێدەی کفن باڵاپۆشم بێ
بیکە بەخاتر سی جزمەی قورئان ** بەس لەوە زیاتر بمکە سەرگەردان
قەسەم بە قورئان خەتمی کەلامە ** عەشقت تا مەحشەر پابەندی پامە
دێیتو رادەبوری دەردە ئاسایی ** نە سڵامت هەس نەمەرحەبایی
یان ئەوەی بیستومە هەر حاشا لە ناسسینم دەکەی ** ئەم کەلامە دڵتەزێنە ، ئەوپەڕی دەردو خەمە(2)
یا (مەسلوب) م کەن مەسیح ئاسایی ** مەحاڵە ئازیز مەیلی جودایی(3)
تەپڵ و نەقاڕەی ریسواییم لێدەن ** خەبەر شەیداییم بە شارو دێدەن(4)
لەوەش ناسۆرتر، کەمەندی پڕ بەدەم هاواردەکات :
بەینی من و تۆ، من و تۆ نەبو ** باسی جودایی من و تۆ نەبو
نە خوا بەردارە، نەبەندە رازیی** نەفەتوای شەرعە، نە حوکمی قازیی
پێمدەڵێن فەرموتە شێتم، ئەی بەقوربان ئەو دەمە ** باسی شێتیم تا قیامەت گەربکەی هێشتا کەمە
ئاشنابونم بە دەنگ و سەداو هونەری کەمەندیی و شەهێن لە ئاوازە بەسۆزەکەی (سەبری گوڵفرۆش) ـەوە دەستپێدەکات، کاتێک بەهاری صاڵی 1974 رێککەوتنەکەی نێوان سەرکردایەتی شۆڕشی ئەیلول و حکومەتی عێراق، یا دروستتر بڵێین نێوان بارزانی و صەددام حسێن گەیشتە بنبەست و لەهەردولاوە دەنگی شومی شەیپوری جەنگ بەرز بوەوە و زۆربەی هەرە زۆری ئەوانەی لە بەرەی کوردایەتیدا بون رویانکردە شاخ و هەریەکەو بەپێی بارودۆخی تایبەتی خۆی بەناوچە رزگارکراوەکاندا بڵاوبونەوە، بەشێک دانیشتن و بەشێکیش بون بە پێشمەرگە. من کەوتمە لای بەتالیونی 3 سێی هێزی ئەزمڕ، شەهید شێخ محەمەدی سەید عەلی حافز فەرمانداری هێزەکە بوو، قۆمیسەر شێخ قادر دۆڵپەمویی فەرمانداری بەتالیۆنەکەی ئێمەبو. بەتالیۆنەکەو هێزەکەش( گەرمەتەنور)(5) و تازە دامەزرابو، بە ناوچەی بەرزنجە و دەشتی سەرشێلان و دەوروبەری چیای کوڕەکاژاودا بڵاوبوبوینەوە، نەبنەو بارەگا و نە شوێنی حەوانەوەو نوستن و نە چی و چی .. هەمانبو نەمانبو دو کەپرمان دروستکردبو، یەکێکیان بۆ فەرمانداری بەتالیۆن و سەرلقەکان و بەرپرسی بەڕێوەبردن کەپێیدەوترا مەسئول ئیداری. سەرلقەکان کاک شەوکەتی مەلا و شەهید بەختیاری مەجید خان و بەندەش بەرپرسی بەڕیوەبردن بوم، ئەو کەپرەی دیکەش بۆ پێشمەرگەکان و چەک و تەقەمەنیی و ئازوقە. ماوەیەک دوای یەکەمین چالاکیمان کە لێدانی رەبایەکانی زەڕاین بو، هەفتەیەک مۆڵەتم وەرگرت بۆبینینی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان. لەپێنجوینەوە چومە مەریوان و ئیتر لەوێوە وەک گەشتیارێک هەر رۆژەو چەند رۆژێک لەشارە جوانەکانی سنە، سەقز، بانەو سابڵاخ دەمامەوە و لەگەڕانەوەشدا چومە کرماشانی شیرین، هەرچەند لەهەمو شارەکان گەورەترو ئاوەدانتر و رازاوەتر بو. بەڵام تامی سابڵاخی نەدەدا! یەکێک لەو شتانەی لەو گەشتەدا سەرنجی راکێشام گۆرانی (سەبری گوڵ فرۆش) بو بەدەنگی هەنەرمەند عەباسی کەمەندیی و گۆرانیبێژ شەهێن تاڵەبانی. پرسیاری ئەو کوڕو کچەم کرد، وەک زۆربەی وەڵامە بێبنەماکانی کوردەواری کەهەست سۆز تێکەڵ بە راستی یەکان دەبێت، وتیان ئەو دووە ئامۆزای یەکدین و لە ئامۆزش و پەروەرش کاردەکەن و ئەوینداری یەکدین. (6) کاسێتێکم هێنایەوە، بەڵام لەم دیو کارەبا نییە و پێلیش بەرگەناگرێت، کزدەبون، خاویدەکردەوە، ناچار چەند خولەکێک لە ئاو و خوێدا دەمکوڵاند، هێزیان پەیدادەکردەوەو جارێکی دیکەش بەدیار(سەبری گوڵفرۆش)ەوە لەتەک هاوڕێ و برای هەمێشە زیندو ماموستا کەریم حسێن ناسراو بە هاوڕێ گەرمیانی مەست و حەیران دەبوین! ئازار و نالەی کەمەندیی و خەم و پەژارەی لە(بێوەفایی یار) لە ئەم صاڵانەی دواییدا ئەو پرسیارەیان لا وروژاندم ئاخۆ عەباسی کەمەندیی و شەهێن تاڵەبانی پەیوەندی ئەوینداری یان لە نێواندا بو؟ وردبونەوە و لێکدانەوەی نێوان دێڕەکانی هونراوەکان بۆنی شتێکیان لێدێت و ئەگەر ئاگرەکە نابینین، خۆ دوکەڵەکەی دیارە! بەمەزندەی خوم وەهای بۆ دەچوم کە بەڵێ ئەوینداری یەکبون و شەهێن بێوەفا بووە و کەمەندی دڵشکاو و سەرگەردان کردووە. ئەو گومانەش لە کوێ وە سەرچاوەی گرتبو؟ پێدەچێت دوای شۆڕشی 1979ی گەلانی ئێران، کەمەندی و شەهێن لێکدابڕاون و ئازاری ئەو دابڕانە هێند دژوار بووە، ئاهو هەناسەی کەمەندی بۆکڕوزی لێدێت و رون و ئاشکرا لە گۆرانی یەکانیدا دەبیتین کە هونراوەکانیش زادەی بیری خۆیەتی، وشە و دەنگ و ئاواز ئەو سیمفۆنیا وەنەوشەیی یە خەمناکانە سازدەکەن:
بەینی من و تۆ، من و تۆ نەبو ** باسی جودایی من و تۆ نەبو
ئەگەر ناوەکەت فەرامۆشم بێ ** سپێدەی کفن باڵاپۆشم بێ
بیکە بەخاتر سی جزمەی قورئان ** بەس لەوە زیاتر بمکە سەرگەردان
قەسەم بە قورئان خەتمی کەلامە ** عەشقت تا مەحشەر پابەندی پامە
دێیتو رادەبوری دەردە ئاسایی ** نە سڵامت هەس نەمەرحەبایی
یان ئەوەی بیستومە هەر حاشا لە ناسسینم دەکەی ** ئەم کەلامە دڵتەزێنە، ئەوپەڕی دەردو خەمە
یا (مەسلوب) م کەن مەسیح ئاسایی ** مەحاڵە ئازیز مەیلی جودایی
پێمدەڵێن فەرموتە شێتم، ئەی بەقوربان ئەو دەمە ** باسی شێتیم تا قیامەت گەربکەی هێشتا کەمە
تەپڵ و نەقاڕەی ریسواییم لێدەن ** خەبەر شەیداییم بە شارو دێدەن
هەرچەند بەهەمو هەستی گوێگرتنەوە گوێبیستی دەنگ و سەدای کەمەندی دەبم، هەستدەکەم کەوتۆتە ژێر چەند چێنێک ئاهو حەسرەتی قوڵ و خەم و پەژارەیەکی خەست و قورس دایگرتووە و چنگە تیژ و بەئازارەکانی جەستەی زامدارکردووە و روخساریشی ژاکاندوە، سەرەنجام سەردەنێت بە تراژیدیای ژیان و مەرگی کەمەندی دل پڕ لە ئاخ و حەسرەت و نائومێدیی یەوە.
(لە کێ پرسم دڵی بۆ پڕ لە خوێنی حەسرەتە، یاقوت *** عەزاپۆشیی چی یەو کێ یە، جلی پیرۆزە بۆ شێنە)
سەرباری ئەوانەش چەند شتێک هەن خوێندومنەتەوە یا بیستومن وەک ئەوەی کاتێک پرسیار لەکەمەندی دەکەن (بۆ نەتگوت پێی خۆشم دەوێێ؟) لەوەڵامدا دەڵێت (من نامەوێ بیڵێم، دەمەوێت خۆی بیزانێت، بەڵام من نەمگوت و ئەویش نەیزانی!). ئافرەتێکی گورانیبێژیش داوای لەکەمەندی کردووە پێکەوە گۆرانی (سەبری گوڵفرۆش) بڵێنەوە، کەمەندی وتویەتی (شەهێن یەکەو نابێت بە دوو!) میدیاکارێکیش لە شەهێن تاڵەبانی دەپرسێت: حەزدەکەیت لەگەڵ کام هونەرمەنددا گۆرانی یەکەی (سەبری گوڵفرۆش ) بڵێیتەوە؟ ئەویش لەوەڵامدا گوتویەتی (هەر وەک کەمەندی وتویەتی، منیش دەڵێم کەمەندی یەکەو نابێت بە دو.)
ژیان و مەرگی هونەرمەندی گەورەمان عەباسی کەمەندی سترانبێژ و هۆنەر و شێوەکار، سەرنجی ورد و تێڕامان توێژینەوەی گەرەکە، ژیانێکی خۆڵەمێشیی و بێناز و مەرگێکی بێنازترو پرسەو ماتەمێکی ساردو سڕ هانیاندەدام ئەو گۆمە مەنگە بشڵەقێنم، ئەو هونەرمەندە هەڵکەوتووە، ئەو هۆنەرە (ناسک کەلامە)، ئەو شێوەکارە دەستڕەنگینە بەسەر بکەمەوە. بەڵام نەزانیاری یەکی ئەوتۆ و نە سەرچاوەیەکم لەبەردەستدا بو بەرچاوم رونبکەنەوە. چەند جارێک گومانەکانم دەکردە پرسیار لەبەردەم چەند دۆستێکم لە هاوڕی یانی سەربە لایەنەکانی کۆمەڵەو دیموکرات، وەک هونەرمەند بەکر لەگزی و کاک رەنج بەیاب، ئەنجامەکەشی هەر ئەوەندەم پێبڕا وتیان وەڵامی ئەو پرسیارانە لای کاک نەجمەی غوڵامی و کاک ناسری رەزازی دەستگیردەبن، بەتایبەتیش کە لەگەڵ کاک نەجمە منداڵی یەک گەڕەک و هاوڕێی منداڵی و هەرزەکاریی یەکترن.. سەرەنجام دوای چەند پەیوەندی یەکی راستەوخۆ، تەلەفۆن و کورتە نامەو نامەی دەنگیی، گومان و بۆچونەکانی خۆم و رەشببینیی و هەناسەساردی یەکەی کەمەندیم خستنە رو، دڵنیاشم کرد وەڵامەکانی دەبنە سەچاوە و ناوی هەر کەسانێکی بەهەر جۆرێک تێدان بڵاودەکەمەوە، ئەگەریش بەڕێزیان نەخوازن، ئەوا ناوی بەڕێزیان نادرکێنم و ئاگاداریشی دەکەم لەکوێدا بەشێوەی وتاربڵاویدەکەمەوە و کۆپی یەکیش دەنێرمە خزمەتیان.. ماڵی ئاوەدان بێت کاک نەجمە گومانەکانی رەواندمەوە و لەڕاستیی و ناڕاستیی ئەو دەنگۆیانەش دڵنیایکردم و گرێوگۆڵەکانی ئەو بابەتەی وەک هێلکەی پاککراو خستەرو، فەرمویان(کاکە نوری گیان ئەوکاتەت باش، هیوادارم باشبیت. کاکە گیان ئەمە ئەصڵ و ئەساسی نییە، بەهێچ شیوەیەک عەباسی کەمەندی حەزی لە شەهێن تاڵابانیش نییە، حەزی لێنەبووە. ئەو سەبری گوڵفرۆشە کە وتویە، حەزی لەو سەبری یە بو، سەبری کچی شێخێک بو لەگەڕەکی ئێمە، کچی شێخ حسەین بو، زۆر بەداخەوە نەگەیین بەیەک، دایان بەکەسێکی تر، بەڵام هیچ وەختێک لەگەڵ شەهێن خۆشەویستیی نەبووە. ئەو سەبری گوڵفرۆشیسە، گۆرانی یەکی (هونەرمەندیی عێراقی) داخل حەسەنە، عەباس کردی بەکوردی و شیعرێکی کوردیشی لەسەر دانا. خۆیشی شیعری ئەنوسی. شەهێن ئەو کاتە لەشار سنە گۆرانیبێژی ژن کەمبو، شەهێن دەنگی خۆشبو، عەباس بردی گۆرانی پێبڵێ، فەقەت شتەکە هەرئەوەبوە، هیچ پەیوەندی یەکی خۆشەویستی لەبەینی شەهێن و عەباس نەبووە. عەباس هەر لە گەنجی یەوە رەفیقم بو، لەکاتێکەوە کە دەستیکرد بە گۆرانی هاوڕێی نزیکی یەکبوین و ئاگاداری هەمو شتەکانی بوم، بەهیج شیوەیەک ئەوە ئەصڵ و ئەساسی نییە، کاکە نوری گیان بۆ ئاگاداری جەنابت.)(7)
ژێدەرەکان:
1 – چەند دەنکە مرواریی و گەوهەری هۆنراوەیەکی مەحوی یە.
2 – ئەو گلەیی یە ناسکەی کەمەندی، گۆرانی یەکی هونەرمەندی گەورەی عەرەب فەیرۆز دێنێتە یادم کە دەلیت (حرام تنسونی بالمرە) ستەمەو ناشێت هەر بەجارێک لەیادم بکەن.
3 – مەسلوب: کەمەندی لە بەکاربردنی ئەو وشە عەرەبی یەدا سەرکەوتو نەبو، مەسلوب واتا لەخاچدراو وەک پەیامهێنەر مەسیح کە چوارپەلیان بەدارێکەوە بە مێخ داکوتا. کەمەندی دەبو بڵیت (یا سەلب م کەن) واتا چوارپەلم مێخکوت کەن.
4– نەقاڕە: تەپڵ و نەقاڕە دوئامێری موزیکن لەپێش لەشکرەوە دەڕۆشتن ولەکاتی پێشڕەویکردنی لەشکردا،دەیانکردە زرم وهوڕ و هەراو زەنا.
5 – گەرمەتەنور: نوێ، هەنوکە دامەزراو.
6 – ئامۆزش و پەروەرش: بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەو فێرکردن.
7 – ئەوەی نێوان جوتکەوانەکە دەقی وەڵامەکەی هونەرمەندی گەورە کاک نەجمەی غوڵامی یە بێ دەستکاری.
