بەهرۆز جەعفەر: سەربەخۆیی ووزەی عێراق، پرسی سەرەکی حیواری ئەمریکاو عێراق.
ساڵی 2017 لە بەغدای پایتەخت لە میانەی ئیراک ئینێرجی فۆڕیوم، کەمێک بە لوغزەوە وەزیری نەوتی عێراق « جەبار لوعەیبی» لەپانێڵەکەدا ئەیوت ئەبێت هەرێم بگەڕێتەوە بەغداو نەوتەکە ڕادەست بکەن… لە ڕاستی دا مەرکەز مافی ئەو داوایەی هەیە، بەڵام تێکەڵ کردنی پرسی نەوت بە بابەتی سەردەستەیی و ژێردەستەیی (بە تایبەر لەوکاتەدا) لە هیچ شوينێکدا دەرئەنجامی باشی نەبوە…
بۆیە لەدوای پانێڵەکە، وەکو کوردێک نا… بەڵکو وەکو بەڕێوەبەری ناوەندی مێدیتریانە بۆ دیراساتی هەرێمایەتی (مێدیتریانە: دەریای ناوەڕاست) .. لەبەشدارییەکە گوتم ؛ ئەبێت عێراق نەوتەکە ڕادەستی کوردستان بکات… لەڕاستی دا دوان بە دیققەت (دقة) یەکێکە لە پایەکانی گفتۆگۆکردن لە هەر شوێنێکی فەرمی و دیبلۆماسی دا..لەگەڵ ئەوەشدا ڕیزی یەکەم و دووەم و سێهەم کە سەرۆکی ئۆپیکیش دانیشتبو ئاوڕی دواوەیان دا…
ئیمڕۆکە، یەکێک لەخاڵە سەرەکیەکانی کارنامەی حیوارەکەی ئەمریکاو عێراق سەربەخۆ بونی کەرتی ووزەی عێراقە، بەڵام ووزە هەر نەوت و گازی سروشتی نییە، مانەرەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا، هەروەها ئاویش بابەتێکی گرنگە بۆ ئەمساڵ و ساڵانی ئایندەی عێراق، بەتایبەت ئەم سێ سەرۆکایەتیەی ئێستا لەدوای ساڵی (1990) ەوە یەکەمجارە بە بەراورد بەوانی پێشوو تاڕادەیەکی باش نزیک و هەماهەنگن لەگەڵ تورکیادا، بە پێی ڕاپۆرتێکی گۆڤاری فۆڕن پۆلەسی کە «کون هالینان-Conn Hallinan» ئامادەی کردوە، تورکیا سورە لەسەر ئەوەی (80٪) ئاوی دیجلە بگرێتەوە و کاری لەسەر بکات لە ناوخۆی خۆیدا..لێرەدا بە خاڵ چەند سەرنجێک ڕیزئەکەین تا پاساوی هەناردەکردن و سەربەخۆیی نەوت و غازی عێراق بدەین؛
یەکەم: شەڕو ڕووداوەکانی دوای ساڵی حەفتاکان دەریانخست عێراق ناتوانێت لە رێگەی ئەردەنەوە لولەیەک ببایە زەرقاو بۆ دەریای سور یان عەقەبەی ببات..
دووەم: حەوزەی کەنداو پڕبوە لە مەترسی جۆراوجۆر، مەترسی هەیمەنەی ئێران، مەترسی ساتوسەوداگەرە جیهانیەکان لە کەنداو، هەر لەبەندەری بەسرەوە تا فوجەیرە پڕن لەوانەی کەشتی و نەوتی قاچاخ بە ئەوراقی فەرمی عێراق ساخ ئەکەنەوە…هەروەها مەترسی کونکردنی لولەکان لەلایەن میلیشیاکان و خێڵە عێراقیەکانەوە هەر لە بەغداوە تا ئەگاتە بەسرە. مەترسی گەرمبون و ووشکبونی بەسرە (لە ساڵی ٢٠١٩ەدا زیاتر لە ١١٨ هەزار هاوڵاتی لە بەسرە بە هۆی نەبونی ئاوی خواردنەوەو ئاوی پاک سەردانی نەخۆشخانەیان کردووە… کەواتە کەنداو چیتر ئەو ڕێگە سەلامەتەی جاران نییە، ئەو پێگەیە نەماوە کە ئەمریکا قسەی یەکەم و کۆتایی بکات…ئەمریکا لە کوێ قسەی یەکەم و کۆتایی ئەکات؟
سێهەم؛ ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی دەریای سپی ناوەڕاست «مێدیتریانە» لەگەڵ هەریەکە لە ئیسرائیل و بەریتانیا قسەی یەکەم و کۆتایی ئەکات. ڕاستە لە شوێنی دیکەش قسە ئەکات و ئامادەگیی هەیە. ناوچەی ڕۆژهەڵاتی دەریای سپی « سوریا، قوبرس، ئیسرائیل» بە درێژایی (999) کیلۆمەتر سەرەتای ساڵی (2020) غازە سروشتیەکەیان بە ڕێگەی یۆناندا گەیاندە ناوەڕاستی ئەوروپا، دووری هێڵی بۆڕییەکەی قوبرس و ئیسرائیل لە باکوری سوریاوە تەنها (100)کیلۆمەترە. کەواتە ئەمڕۆ یان سبەی ئەبێت عێراق وەک هێڵی بۆڕییە تازەکەی کەرکوک کە لە کەیوانەوە بەرەو فەتحە پشتی زاخۆ ئەچێت ئەبێت نەوتەکەی بەخاکی کوردستانی باشورو ڕۆژئاوادا بگەیەنێتە دەریای سپی ناوەڕاست. ئامادەکارییە سیاسیەکانی ئرمریکا لە ڕۆژئاوا تەواو بوە لەوێنەی پرۆژەی ئاشتەوایی یەپەگەو ئەنەکەسەو گروپە کوردییەکان بەگشتی.
چوارەم؛ لە کانونی دووەمی 2019 لەگەڵ هاوڕێم دڵشاد موانی لەماڵەکەی خۆی لە بەغدا سەردانی وەزیری پێشوتری نەوتی عێراق « د. ئیبراهیم بەحرلعلوم» مان کرد، بەشدارییەکەی ڕەشیدمان بیر هێنایەوە کە عێراق ئەبێ پێگەو رووگەی جیۆپۆلەتیکی خۆی بگۆڕێ بە خاکی کوردستاندا بەرەو مێدیتریانە، ئەو باسی سکاڵای وەزارەتی نەوتی عێراق و دادگای فیدراڵی کرد لەسەر هەرێم کە لە (2014 ) ەوە تۆمارکراوە لەسەر هەرێم بەهۆی ئەوەی نەوتی تەق تەق و شێخان و تاوکێ و خورمەڵەیان بە بێ پرسی عێراق بە هێڵی بۆڕی گەیاندۆتە تورکیا، چونکە ئەمە پێشێلکردنی سەروەری خاکی عێراقە کە تورکیا بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا لەگەڵ هەرێم کردویەتی. وتی بەغدا کێشەی لەگەڵ فرۆشتنەکەی هەیە نەک کێشەی لەگەڵ هێڵی بۆڕی. بیری هێناینەوە کەئابوری عێراقیش وابەستە بوە بە
ئێرانەوە.
پێنجەم؛ یەکێک لە ئاریشە سەرەکیەکانی حیواری ئەمریکاو عێراق لەم ( 2020 )ەدا ئەوەیە پرسی نا هاوسەنگی هێز هەیە، چونکە گفتوگۆ لەسیاسەتدا بۆ ئەوەیە جۆری پەیوەندییەکانی هێز بدۆزرێتەوە و درک بکرێت لە نێوان لایەنەکاندا. ئەمە لە حیوارەکەی ئەمریکاو عێراقدا بەپێی کارنامەکەی وەزارەتی دەرەوە «کە بڵاوی کردۆتەوە» لایەنی ئابوریی و سیاسی و ئەمنی و کەلتوریی لە خۆئەگرێت. لایەنە ئابورییەکەی بۆ ئێستا ئەوەیە بەغدا دێڵێلکی لەگەڵ تاران هەیە لە ( 2011 ) ەوە. کە پەیووستە بە هاوردەکردنی غازی سروشتی لە ئێرانەوە. ئەگەر عێراق پابەند بێت بە بڕیارەکەی ئەمریکاوە کە غاز لە ئێران نەکڕێت، ئەوا بۆ ئەم هاوینی ( 2020 ) عێراق بڕی ( 4000 ) مێگاوات کارەبای کەم ئەکات. کەواتە باشترین ڕێگە کە ئربێتە دەفەتێکیش بۆ پێکەوەژیانی زیاتر لە عێراق و خزمەت بە سەقامگیریی سیاسی ئەکات و کەمتریش لەسەر عێراق ئەکەوێت لە ڕوووی داراییەوە، ئەوەیە کە عێراق غازە سروشتیەکەی هەرێم بکڕێت و هەرێمیش دوو عانەی دەست ئەکەوێت.
