نەوزادى موهەندیس: کۆڕۆنا کۆتایى ژیان یان وێسگەیەک بۆ بەخۆداچونەوەى مرۆڤایەتى؟
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی
وەک دەڵێن ژیان خوێندنەگەیەکە و هەموان تیایدا فێردەبن و فێرى کەسانى تریش دەکەن جا کەسە هۆشەمەند و بیرمەند و زیرەکەکان پێش هەموان دەکەون و دەبنە ڕابەر و پێشەوا و داهێنەر، هەریەکە لە بوار و پسپۆڕیەکدا. بەڕاستیش هەروایە و سروشتى گەشەکردنى ژیان و مرۆڤەکان و تەنانەت ئاژەڵ و ڕوەکەکانیش بۆ سەرکەوتوو و زیرەک و بەهێز و داهێنەرەکانن نەک دواکەوتوو و هەژار نەخوێندەوارەکان بەپێى بنەماکانى چارلس داروین. چونکە ئەوان زووتر لەهەموان هەست بە گۆڕانکارى و پێشهاتەکان دەکەن و دەشتوانن پلانى زانستى و واقعیشیان بۆ دابنێن و بە قازانجى خۆیان و کۆمەڵگاکانیان بیانشکێنەوە. هەمیشە پەند و عیبرەت لە ڕابووردوو و هەڵە و نەزانى و کەموکوڕیەکانیان وەردەگرن و بۆ ئایندەش دەیکەنە هۆکارى سەرکەوتنى زیاتر و گەورەتر.بجا ئەم ڕاستیە بۆ تاک و بۆ کۆمەڵگا مرۆڤایەتیەکانیش دەگونجێت.
ئەوەى لەم سەردەم و سەدەى بیست و یەکەدا بەرۆکى کۆمەڵگاى مرۆڤایەتى گرتوە بریتیە لە زۆرێک لە قەیرانەکان، هەر لە قەیران و ململانێ سیاسیەکانەوە تا قەیرانى ئابورى و بازاڕ و بازرگانى و ئەمنیەکان و دواتریش قەیرانى کۆمەڵایەتى و تەندروستیەکانیش،بکە هیچ دەیە ساڵێک گوزەربناکات بەبێ سەرهەڵدانى یەکێک لەم قەیرانانە کە هەموانیان لەسەر حسابى گیان و زیانى گەورەى ئابورى و تەندروستى کۆمەڵگاکان تەواو دەبن. بەداخەوە هۆکارى قەیرانەکانیش لە زۆرجاردا هەر مرۆڤەکان خۆیانن و ڕژدى و بێباکى و چاوتێر نەبوون و بەرژەوەندخوازى و هەوڵدان بۆ سەپاندنى هەژموونى خۆیان هۆکارن بۆ دروستکردن و سەرهەڵدانى جۆرەها قەیران بۆ شکاندنى بەرانبەرەکانیان و بەناو سەرکەوتنێکى کاتى بۆ خۆیان. تەنانەت کارەساتە سروشتیەکانیش زۆر جاران بەهۆکارى نەزانى و بێ بەرنامەیى و بێباکى مرۆڤەکانەوە ڕوودەدن و دەبنە هۆکارى کاولکارى زیاترى ژینگە و ژیان و گوزەرانى سەر گۆى زەوى.
کۆڕۆناش لە ئێستادا بۆتە ئەو پەتا نەگریس و تۆقێنەرەى کە بەرۆکى تەواوى مرۆڤایەتى گرتوە بەبێ جیاوازى لەنێوان دەوڵەمەند و هەژار و زلهێز و بچوکەکاندا. کۆرۆنا بۆتە وەیشومە و دروێنەکەرى گیانى مرۆڤەکان و بۆتە هۆکارى ڕاوەستانى گەشەى ئابورى و داهات و خۆشگوزەرانى، بۆتە مۆتەکەیەک و دەستى خستۆتە بینە قاقاى مرۆڤایەتیەوە. کۆرۆنا لە ئێستادا زیاد لە 13 ملیۆن مرۆڤى توشکردوە و زیاد لە نیو ملیۆنى گیانى بێتاوانانى سەندۆتەوە و ڕۆژانەش لە هەڵکشانى مەترسیداردایە.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە، ئایا کۆرۆِنا بۆتە وێسگەى کۆتایى ژیان؟ یان هێندە دڵڕەق و بێبەزییە کە هەموو جوانیەکانى سەر ئەم گۆى زەویە ڕابماڵێت؟ یان دەکرێت ببێتە وێسگەیەک بۆ بەسەرداچوونەوەى کار و گوتار و کردار و پیلانە دوژمنکارەکانى مرۆڤ و مرۆڤایەتى؟
بەڕاى بەندە کۆرۆنا و بڵاوبونەوەى و ترس و تۆقاندنەکانى جگە لە وێسگەیەکى ژیان و گوزەرانى مرۆڤایەتى چیتر نیە، وەکو هەموو وێسگە مێژووییە ڕەش و تاڵەکانى ترى ڕابووردوو هەر لە پەتاى ڕەشى تاعونى سەدەکانى ناوەڕاستى ئەوروپا و برسێتى و قەیرانە دارایى و سروشتیەکانى تر. بۆیە بەدڵنیایى هۆشەمەندى و عەقڵانیەتى مرۆڤ پەى بە دەرمانى ئەم دەردەش دەبات و کۆتایى پێدێنێت و دەیکاتە لاپەڕەیکى ڕەش و تاریکى مێژووى مرۆڤایەتى.
بەڵام گرنگ ئەوەیە کە پەند و عیبرەت و وانەى لێوە فێر ببین،نەک وەک کار و کردەوە و کارەسات و ڕووداوێکى بچوک و بێکاریگەر لێیبڕوانرێت، چونکە لەم سەردمە و لە ڕابووردوشدا هیچ پەتایەک هێندەى کۆڕۆنا نەبۆتە هۆى پەکخستنى ژیان و گوزەرانى مرۆڤایەتى لە هەمووو بوارەکاندا لە ماوەى کەمتر لە ساڵێکدا، کە هێشتاش دیار نیە کەى و چۆن مرۆڤ زاڵدەبێت بەسەریدا و کۆتایى پێدێنێت. ئەوەتا کاریگەرى گەورەى هەبوە لەسەر ئابورى و داهاتى تەواوى جیهان و بۆتە پەکخستنى کارگە بەرهەمهێنەکان و ڕاوەستانى گەشتو گوزار و دابەزینى نرخەکانى نەوت و زیادبوونى بێکارى و هەژارى و ڕاوەستانى گەشەى ئابورى و و سەرهەڵدانى کێشەى کۆمەڵایەتى و داخستنى خوێندنگە و زانکۆ و جێگەى عیبادەت و زۆرى تریش. کە تائێستا هیچ کارەسات و پەتایەک بەم شێوەیە کاریگەرى توندى نەکردۆتە سەر تەواوى ژیانى مرۆڤایەتى و لەوەش مەترسیدارتر ئەوەیە کە ئاسەوارەکانى بۆ دەیان ساڵى تریش درێژە دەکێشێت.
بۆیە گرنگە تەواوى مرۆڤایەتى بەیەک دەست و بەیەک هەڵوێست و بوێریەوە ڕووبەرووى ئەم پەتا نەگریسە ببێتەوە دوور لە خۆپەرستى و خود پارێزى وڵاتێک یان کۆمەڵگایەک بەتەنها، چونکە دەرکەوت مرۆڤایەتى و ژیان لەسەر ئەم گۆى زەویە زۆر لەوە بچوکتر و نزیکترە و تێکچڕژاوترە کە مرۆڤەکان بیریان لێدەکردەوە، هەربۆیە چۆن کۆرۆنا هەموانى یەکخستوە و ڕووبەڕووى هەموانیش بۆتەوە گەرەکە هەموو مرۆڤایەتیش بەیەک و یەکگرتویەوە بەرەنگاریببنەوە و پلانى زانستى و واقعى هەبێت بۆ ڕووبەڕووبونەوەى، نەک پەتاکە پشتى بشکێنێت، بەڵکو بیکاتە وێسگەیەک بۆ بەسەرداچوونەوە و تێڕامان لە توانا و کاریگەرى مرۆڤەکان بۆ گۆڕینى ئاڕاستەى مێژوو بەرەو ئایندەیەکى گەشتر و ڕووناکتر لەوەى کە ئێستا هەیە.
کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی