كەمال محەمەد: رەهەندەكان لە راستینەیی كورددا;كۆمەڵایەتی و كەلتوری.
كۆمەڵایەتی
هەركۆمەڵگایەك بەرفراوانترین دیاردەیە كە ڕۆڵی لەخۆگرتنی جۆری مرۆڤی هەیە كە نوینەرایەتیان ئەكات بەسەرجەم ناسنامەكانیانەوە، ناسنامەش یەكەمین پەیڕەوی كۆمەڵگایە كەپێویستە جێگای باس بێت. راستینەیی كۆمەڵایەتی كوردیش ناوەرۆكی ئەو كۆمەڵگایەیە كە تا ئێستا وەك خۆی ماوەتەوە ئەگەر بەراوردی كوردی چاخی كۆن و نیولیتێك لەگەڵ كوردی نێو مەنگەنەی مۆدێرنە بكەین، بونی رەهەندی كۆمەڵایەتی و كۆمەڵگای كوردیش ئەو راستییەی لەوەوە وەرگرتوە كە وەك چۆن راستییەكی مۆدێرنەیان هەیە بەهەمان شێوەش ناسنامەو مێژویەكی كڵان و خێڵ و قەبیلەیان هەیە،كۆمەڵایەتی و كۆمەڵگای كوردان لە پێنج هەزار ساڵی پێش زایینەوە بۆ ڕۆژی ئەمڕۆمان ئەكرێت نمونەیەكی باڵاو گرنگ بێت بۆ ڕونكردنەوەی راستییەكان، چونكە سۆسیۆلۆژیا هەمیشە ئەزمونی زانستێكی سەخت و بەگرفت بوە، هەمو ئەمانەش بۆ ئەوە بوە كە سۆسیۆلۆژیای كوردیش ڕوبەروی چەواشەكاری نەكرێتەوە.
بەدرێژایی مێژوو رەهەندی كۆمەڵایەتی و كۆمەڵگای كوردان ڕوبەروی گرفت گەلێكی زۆر بونەتەوە، چونكە خاوەنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ یان نیمچە سەربەخۆ نەبوەو هەردەم بەكرێگیراوی و دۆگماییەكی ڕیشەیی بەخۆیەوە بینیوە لەلایەن چینی سەرەوە واتە دەسەڵات، ئەمەشە وایكردوە كە كورد نە بتوانێت خاوەنی هێزێكی نەتەوەیی بێت تاوەك پێی بجەنگێت و نە توانوشیەتی ببێتە خاوەنی كەلتورێكی سیاسی لە جەنگی نەتەوایەتیدا، بۆیە ئاشنابون بە ئیقاعی بۆرژاوزی كورد ئەستەم بوە هەمیشە كاتێك كەچینی سەرەوەی كوردان لەپێناو قازانج و بەرژەوەندی زیاتری خۆیان بەدرێژایی مێژوو ڕۆڵیان لە ناوبردنی ڕەهەندی كۆمەڵایەتی و كۆمەڵگای كوردیدا زیاتر بینیوەو تەنها ئامانجیان ئافراندنی كۆمەڵگایەكی هۆمۆژەنی وشك بوە كە بەدوای ملكەچ بونێكی ڕەهاوە بێت، ئافراندنی كۆمەڵگایەكی هۆمۆژەنیش مەبەست لێی لەناوبردن و دورخستنەوەی كەسانی بیرۆكراتە بۆئەوەی دابڕان لەڕەهەندەكانی ڕاستینەیی كوردان ئاسانتر بەئەنجام بگەیەندرێت، لایەنی هەرەمەترسیداری ئەم تێڕوانینەشیان بۆتە هۆی ئەوەی كوردێتی دەستبەرداری جڤات و كۆمەڵگاو ڕەهەندە كۆمەڵایەتییەكەی ببێت.
كەلتوری
كورد تەنها خاوەنی راستییەكی كۆمەڵایەتی نییە، بەڵكو ڕەهەندی كەلتوری كوردیش ڕۆڵێكی گرنگی لە پەرەسەندنی مێژووی ژیانكردنی كوردان بینیوە لە گۆڕەپانی شەڕەكانی مێژووی شارستانی ئەمەش هۆكاری ناوبردنی كوردان بوە بە كۆنترین گەلی قەربازی نێو شاخەكان، لێرەدا هەروەك چۆن ڕەهەندی كۆمەڵایەتی روبەروی چەندین كۆسپ بۆتەوە بەهەمان شێوەش كەلتوری كوردان بەهەمو فاكتەكانییەوە دوچاری قەدەغەو نكوڵی بۆتەوەو لە ڕێگەی ئاسیمیلاسیۆنەوە هەردەم هەوڵی لەناوبردنی كەلتوری كوردان دراوە، یەكێك لە فاكتە هەرە گرنگەكانی كەلتوری كوردان زمانە كە هەوڵی قەدەغەكردنی بۆ دراوە، لەبەرئەوەی زمان یەكێكە لە ئامرازە هەرە كۆنەكانی بەكۆمەڵگابوون و هێندەی بەردە داتاشراوەكانی كۆمەڵگا بوون و پەرەسەندنیشی گرێدراوە بەپەرەسەندنی فاكتەكانی دیكەوە، چونكە سیستەمی زمانی هێمایی هۆكارێكی گرنگی قەڵەمبازی هۆمۆساپیانسە كە مرۆڤایەتی هێزی بیركردنەوە و بەرەوپیێشبردنی خۆی لێ بەدەست دەهێنێت ،هەربۆیەشە لەمێژووی كورددا كەلتور و زمانی ئاریان ڕۆڵیان لەشۆڕشی نیولیتێك و شار و شارستانیدا بینیوە لە زهنییەتی كورددا.
ئێستا شێوازەكانی لەناوبردنی كەلتوری كوردان گۆڕادراوەو داسەپاندنە هەژمونگەرییەكان لەهەوڵدان بەدانانی بۆرژوازییە لیبڕاڵییەكانی كوردێتی جێگای ژیان و بەرهەڵەستكاری كوردی بگرنەوە، ئەمەش سیاسەتی مۆدێرنێتەی سەرمایەدارییە كە پشت بە ئیندوستریالیزمی بەدەستهێنانی زۆرترین بەرژەوەندییان ئەبەستێت و تەواوی لەناوبردنە كەلتورییەكانی جیهانیش كردەوە گەلێكن لەپێناو پێڕەوكردن و كاركردنی زیاتری سیستەمە ئیندوستریالیزمییەكە كە لەناوبردنی كەلتوری كوردان نمونەیەكی ڕەهای ئەو سیستەمەیە، بەڵام لەسەردەمی ئەمێستادا كوردان ئەتوانن ئاسایشی ئیسرائیل و بەرژەوەندی زلهێزە جیهانگرییەكان و سامانە گرنگەكەی ڕۆژهەڵاتی ناوین كە نەوت و پێگە جیۆپۆلەتیكییەكەیەتی بكەنە بەهێزبونی مەرجی كەلتوری ژیانێكی ئازادو فۆرمە سەرەكییەكانی ئەوژیانەش كە نەتەوەیەكی دیموكراتە و بیسەلمێنین كە كوردستان و كەلتوری هاوچەرخی كوردان چۆن لەمێژودابونە لانكەی لەدایك بونی شارستانی ئاوهاش ئەو چانسە بەدەست بهێنێنن كەتوانای لانكایەتی بۆ سیستەمی مۆدێرنێتەی دیموكراتیانەیان هەیە تا بتوانن ڕۆڵێكی گرنگ لە ناوچەكەو جیهانیشدا ببینن.
