نوری کەریم: خوابکا شەڕ نەقەومێت.
1
ئێمەی کورد بەدرێژایی دیرۆکە بەخوێن نوسراوەکەمان هێندە شەڕو کوشتارو خوێن دیتووە و هەر لەنێو لانکەشەوە بەشیری دایکمانەوە دەیخۆینەوەو دەیچیژین، لێیڕاهاتوین و سوکوباریک ئەوەی هەیە بۆبار سوک و بەنرخ گران دەیپێچینەوەو رو لە نادیار دەکەین. وەنەبێت ئەوەش نەزانین کە شەڕ واتا کارەسات، خوێنڕشتن و ماڵوێرانیی و زۆر جارانیش سەرمان چووەو ماڵیشمان. هەیە ئەو رۆشتنەی رۆشت جارێکی دی هەرگیز نەگەڕایەوە. ئاخر، شەڕ کوێرو نابینایە و تەڕو وشک بەسەریەکدا دەسوتێنێت! لێرەدا بۆ نەپرسین تەڕو وشک چییە؟ تەڕ، چینی سەرەوەو دەسەڵاتدارانن کە کەمترین زیانیان بەردەکەوێت ئەگەر بەرکەون! وشکیش چینەکانی بنەوەو هەژارو نەدارو چەوساوەکانن و زۆرترین زیانیان بەردەکەوێت و ناویشیان لەکولەکەی تەڕیشدا نایەت (لە کرۆکی باسەکە دورناکەومەوە ئەگەر وەک نمونە بڵێم کاتێک بەرپرسیک و پاسەوانەکانی دەکوژرێن، هەر ناوو ناوبانگ و بنەماڵەو مێژوی ژیانی (بەرپرسەفەنی) دەبیستین و پاسەوانەکان تەنها وەک ژمارە باسدەکرێن چەند پاسەوان بون! دەوترێت جا چەوساوەکان چییان هەیە لە دەستی بدەن؟هەرگیز لەگەڵ ئەو بۆچونە چەوت و هەڵخەڵیتەنەرەدانیم کە بەردەوام چەوساوەکان هاندەدات ببنە سوتەمەنی و سنگ بەرنە پێشەوە بۆ بەدیهێنانی ئامانجە گڵاوەکانی چینی خواپێداوەکان، نەخێر چەوساوەکان کە هیچ تامێکی خۆشی یەکانی ژیانیان نەکردووە هیواو ئاوات و چەندین خەونی صەوزو سوریان هەیە، بەڵام بەبارێکی دیکەدا ئەویش دەیەوێت دەرکەوێت و بونی خوی بسەلمێنیت و ئەو ماوە فراوانەی نێوان خۆی و چینی سەرەوە کورتکاتەوە و تۆبڵێ هەر بسڕێتەوە. ئەوانەی هاوتەمەنی بەندەن و بە نەوەی زێڕین ناودەبرێن، ئەوانە دەزانن چۆن لە (شۆڕشی ئەیلۆل و شۆڕشی نوێدا) کوڕە شوانێک یا سەپانێک بە ئازایەتی و لێهاتویی خۆی دەبووە فەرماندەو خاوەن پلەو پایەو هەزارانی چینی خواپێداوان بەناچاریی و نابەدڵ دەستیان بەسنگەوە بۆ دەگرت! ئەمە بالێرەدا بوەستێت، ئەمڕۆ لە باشوری کوردستان دوای سی صاڵ فەرمانڕەوایی چینی دەسەڵاتدارو خواپێداوەکان، مرۆڤ، مرۆڤی کورد نەسەربەخۆیە، نەئازادە، نە یەکسانی و دادی کۆمەڵایەتی لەئارادایە، برسی و رۆت و رەجاڵ و شکۆی مرۆڤایەتیی و سەربەرزیشی لەکەدار و بەلەتیک نان و چارەکە موچەیەک یا عەرەبانەیاکی دەستگێڕ و بەکڕێچێتی ژیانیکی مەمرەو مەژی بەسەردەبات. خۆئەو ژیانەش بەو سەختی و دژواری یە، ئەو ژیانە نییە باکی لەمردن بێت و بترسێت، بەڵام هیچ کاتێک مردن لە ژیان خوشتر نییە، مەگەر دەگمەن، ئەی بۆ چینی سەرەوەو دەسەڵاتداران بە کامی دڵی خۆیان دەژین ۆ چینە چەوساوەکانیش دەبێت بمرن لە پێناو بژی کوردستاندا؟ ئەوەی قوتویەک شیری دزیوە بۆ کۆرپە برسی یەکەی دەستی دەبڕن، بەڵام ئەوانەی وڵات دەفرۆشن دەستیان ماچدەکرێت!؟ خودایە مرۆڤ مەزنترین و باڵاترین شاکارەکانی تۆن، ئەی بۆ دەهێڵیت ببێتە هەرزانترین کاڵا ؟
قانع فەرمویەتی (روی زەمان رەشبێ، لە مەردان رو، کەوەرگێڕێ ئیتر** دێتە مەیدان بڵح ونامەرد، تێکئەدەن رەسم و شیعار)
2
خوێنەری ئازیز کارەساتە جگەربڕەکانی یەکەمین جەنگی جیهانیی 1914 – 1917 بەبیرتان دهێنمەوە کە نزیکەی 18 هەژدە ملیۆن کوژراوی لێکەوتەوە و روسیا بەتەنها 1.8 ملیۆن قوربانیدا. جەنگی دووەمی جیهانیی 1939 – 1945 نزیکەی 27 بیست و حەوت ملیۆن کوژراوی لێکەوتەوە کە 15 پازدە ملیۆنی بەر سوپای یەکێتی سۆڤێت کەوتبو.
شاپوری جەنگ لە خۆرهەڵاتی ناوەندەوە دەنگیدێت و دەهۆڵی شەڕ گرمەی دێت،ئەوەی نایبیستێت کەڕە یا کەرە! هیچ یاساو ریسایەکیش پاراستنی ژیانی مرۆڤ و مافەکانی دابین ناکات مەگەر لەسەر کاغەز! لە1925ەوە بڕیاردراوە چەکی کیمیاوی بەکارنەبرێت و هەرهەمو ئەندامانی (نەتەوە یەکنەگرتووەکان) لە جنێڤ_ سویسرا مۆریانکرد، بەڵام صەدام حسێن لە1980 ەوە بەسەر کورددا تاقیدەکردەوە و لە جەنگی هەشت صاڵەی عێراق _ ئێران دا بێسنور بەکاریدەبرد و بەردەوامیش لەکارگەکانی وەزارەتی پیشەسازیی سەربازیی برەوی پێدەدا. لە 1782ەوە لە ئەوروپا پرۆسەکانی ئەشکەنجەدان قەدەغەکرا، وەلێ ملهوڕێکی وەک ستالین لە1937ەوە بەشێوەیەکی بەربڵاو پیادەیکرد، بەتایبەتیش بەرامبەر کورد لە هەرێمی ئۆتۆنۆمی کوردستانی سورلەچوارچێوەی کۆماری ئازربایجان دا.
خۆرهەڵاتی ناوەند گێژاوە، بەزۆریش عێراق، سوریا، لوبنان، زەمەن و کوردستان. ماکی کێشەکان و فتیلی ئاگرەکەش کۆماری ئیسلامی ئێرانە و هەربە فیتی ئایەتوڵاکانیش بیروباوەڕی کەسی کاریزما، ئاین و ئاینزا، خانەوادەو خێڵ برەوی پێدەدرێت و تۆخ دەکرێتەوە و ئەوەش کاری دوێنێ و ئەمڕۆ نییە. دوا بەدوای کۆچیدوایی پەیامبەر(د.خ) لە8/6/632ز.گەلانی موسوڵمان کەوتنە بەر هەژمونی بیری تەسکی خێڵ و سەرخێڵ، نەتەوە پەرستیی و عەرەبچێتی لەسەردەمی دەسەڵاتی ئەمەوی یەکاندا لەنێوان 660 – 750ز. و دواتریش هەژمون و دەسەڵاتی تورک و تورکچێتی و سوڵتان پەرستیی بۆ ماوەی پتر لە 700حەوت صەد صاڵ. ئەوانە ماک و بنەماکانی گەندەڵی و داڕزینی کۆمەڵگەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، کە لە هیچ یەکێکیاندا کۆمەڵگەیەکی مەدەنی نەڕسکاوە!
هەرێمە گرژ و ئاڵۆزەکان، ناوچە داگیرساو و کڵپەسەندووەکان و زۆرینەی پێکدادان و جەنگەکان ئەنجامی داگیرکاریی خاک و بندەستکردنی گەلان و چەوساندنەوەی مرۆڤ و دادۆشینێتی.گرژی و ئاڵۆزی یەکان بتەقێنەوە و جەنگ لەم ناوچەیە هەڵگیرسێت، روبەری فراوانی گۆڕەپانەکە باشور و خۆرهەڵاتی کوردستان دەبێت و بەشی گەورەی زیان و ماڵوێرانی یەکە بۆ کورد دەبێت. عێراق چەند جارێک بەسەر کوردی باشوردا روخاوە،کێ دەڵێت ئەمجارە ئێرانیش هەر بەسەر کورددا ناڕمێت؟ تۆ مەڵێ ئێمە بێلایەن دەبین! لە جەنگی یەکەمی جیهاندا ئێران بێلایەن بو، بەڵام تورکیای عوسمانی هێرشیکردە سەر خۆراوای وڵاتەکە بۆ بەربەستکردنی هێرشی روسیاو محەمەد حەسەن خان کەسەرۆک هۆزێکی کورد بۆلەگەڵ کوڕیکیدا لەسێدارەدەدا گوایە لەبنەوە هاوکاری روسەکان دەکات. هێزەکانی روسیاش 13/5/1916 بەسەرکردایەتی ژەنەراڵ باراتۆڤ لە قۆڵەکانی خانەقین، سڵێمانی و رەواندزەوە پێشڕەوی دەکرد، ئەویش بەتۆمەتی هاوکاریکردنی تورک، رەشێد ئاغای هەرکی تیرباران کرد!
لەکۆتایی دا دەڵێم گەلۆ، دوژمنان چنگیان لەهەناومان گیرکردووە و ئێمە هەر ئاشکراکان دەبینین وەک بنکەکانی تورک لەناوچەی زەرد و جێگە پێکانی ئێران لەناوچەی صەوز، بەڵام زۆرینەمان نازانین هەر ( لە 1963ەوە چوار بنکەی بێتەل، سەر بە ئێران، تورکیاو سوریا لە شارەکانی کەرکوک، هەولێر و موصڵ و سەر چیای ئاکرێ دامەزرابون )(1)
1 – تکایە بڕوانە: شەوکەت مەلا ئیسماعیل، رۆژانێ لە مێژوی شۆڕشی ئەیلول،2007 هەولێر.
ئەڵەمانیا
