رەزا شـوان: ئاخووندەکانی کۆماری سێدارە درێژە بە تاوانەکانیان دەدەن.
گەلی کوردی تێکۆشەر و خۆڕاگر و کۆڵنەدەر و شۆڕشگێڕ و قارەمانمان لە رۆژهەڵاتی کوردستان دا، لە پێناوی رزگـاری کوردستان و ئـازادی کورد و بەدستهـێنانی مافـە رەوا نەتەوەییەکانمان، بە گێانێکی خۆبەخشین و بە رۆحییەتێکی زۆر بەرزەوە، رووبەڕووی سیاسەتی رەگەزپەرستی و کۆنەپەرستی و ئاینی، رژێمی دیکتاتۆری و رەگەزپەرستی و ستەمکـاری کۆمـاری سـێدارەی ئیسلامی بوونـەتەوە، کە بە شـێوەیەکی زۆر دڕنـدانە و دڵڕەقـانە و نامەردانە مامەڵـەیان لەگەڵ کێشەی گـەلی کوردی ئازادیخـواز و ئاشتیخـواز کردوون و دەکەن. بە ئاگر و بە ئاسن و بە رەشەکوژی و ژینۆسایـدکردن و وێرانکردنی کوردستان و دەربەدەرکردن و راگواستنەوەی کورد لە زیـد و نیشتمانی هەزاران ساڵەی باب و بابیرانمـان، وەڵامی مافەکـان و داخوازییەکـانی کوردیـان داونەتـەوە و دەدەنەوە.
داگیرکەرانی رەگەزپەرست، بە هەموو شێوە و رێگا و شێوازێکی دڕنـدانە و نامـەردانە و قێزەوەنانە هەوڵی و گۆڕینی تۆبۆگرافیای کوردستان و سڕینەوەی ناسنامەی رەسەنی نەتەوایەتیـمان و لەنـاوبـردنی کولـتوور و زمـانەکەمان و داب و نەریتەکـانمان دەدەن.
هەوڵـدەدەن کە لە بۆتـەی نەتـەوەی تورک و فـارس و عـەرەب دا، نەتـەوەی کـوردمان بتوێننەوە. تا ئەمڕۆش دان بە بوونی زیاتر لە ( 50 ) ملیۆن کوردا نانێن، کە گەورەترین و دێریترین و رەسەنترین نەتـەوەین لە رۆژهـەڵاتی ناوەڕاست دا، کوردستانی نیشتمانی شیرینیشمان، لانکەی سەرهەڵـدانی مرۆڤـی دێـرین و یەکەمین شارستانییە لە مێـژوودا. لەم قسەیەشماندا زیـادەڕۆیی و دەمارگـیری ناکـەین، بەڵکو بەڵـگـە مێـژووییەکـانمـان و شوێنەوارە دێرینەکـانمان، گـەواهی دەست بە سینگـەوەن و ئەم راستیـیانە دەسەلـمێنن. گەرچی نەیارانی کورد و داگیرکەرانی کوردستان، بە هەموو شێوەیەک هـەوڵیان داوە و هـەوڵدەدەن، راستیە مێژووییەکان چەواشە بکەن و مێژووی گەلی کوردمان بشێوێنن و گەلێک لە راستییە مێـژووییەکـانی کوردیان داونـەتە پـاڵی خۆیـان. بـەڵام کـورد وتـەنی: “ناتـوانن بە بێـژنگ بەر لە تیشکەکـانی رۆژ بگـرن”.
گەلی کوردمان لە رۆژهـەڵاتی کوردسـتان دا، لە ساڵی ( 1979 ) دا، رۆڵـێکی گـرنگی لە روخانـدنی رژێمە دیکتاتۆرییەکەی (حەمـە رەزا شا)ی گـۆڕبەگـۆڕدا هەبوو. وامان زانی کە لە سایەی دەسەڵاتێکی نـوێی ئێرانـدا، ئـازادی و دیموکـراسی و ئاشـتی دێنـە ئـاراوە، کە بە چاوێکی یەکسانی و دادپـەروەری و بێ جـیاوازی نەتـەوەیی و ئـاینی و مەزهەبی وەک یەک لە هەموو نەتەوەکـان دەڕوانن، بە تایبەتیش گەلی کورمان کە ماف خـوراو و نیشتمان داگیرکراوە، کە تا ئەمڕۆش پشکی شێرمان لە ستەم و لە چەوسانەوە و لە کوێـرەوەری و کۆمـەڵکـوژی و لە کارەسـات و لە غـەدری مێـژوویی بەرکـەوتـووە.
بەڵام بەداخەوە، زیاتر لە (41) ساڵە رژێمی ئاخووندەکانی کۆماری سێدارەی ئیسلامی، لە جیاتی دانان بە مافـە رەواکـانی گەلی کوردمان، کەچی بە نامەردترین و بە دڕندەترین و بێویـژدانترین شـێوە، بە کوشندەترین چەکی مودێـرزمی کوشـندە، بە رۆکـێت و تـۆپی دوورهاوێژ و فـرۆکەی جەنگی و فـڕۆکەی بێ فـڕۆکەوان و تازەترین تانک و زرێپۆش، بێ دەست پاراستن لە منـداڵ و پیریش، دڵڕەقـانە و دڕنـدانە، کەوتوونەتە کۆمەڵکوژی و رەشەکوژی کورد لە رۆژهەڵات و لە باشووری کوردستان دا، بە هاوپیلانی و رێکەوتنی دووقـۆڵی بگرە سێ قۆڵـیش، لەگەڵ رژێمی خوێنڕێژی تورکیای زیندانستان، رەشەکوژی لە کورد دەکەن و دێهاتەکانی کوردستان وێـران دەکەن و بـاخ و دارستان و دەغـڵ و دان و پووش و پەڵاشی کوردستان دەسووتێنن. پەیڕەوی سیاسەتی پەرتەکە و زاڵبە لە دژی گەلی کوردمان دەکەن و دەیانەوێ کورد بە گژی کوردا بکەن، شەڕی براکوژی لە نێوان کورد هەڵبگیرسێنن. سیاسەتی زەوی سووتماک لە کوردستان دا جێبەجێ دەکەن. تورکیا و ئێـران نایشارنـەوە بـە ئاشکـرا گەلەکـۆمـەی سەربـازی و سـیاسی لـە کـورد دەکـەن.
بە سـەدان ژن و منـداڵ و پیـر و پەکـەوتەی کوردیـان شـەهـید کـردوون. لە ئەمڕۆدا بە هـەزاران مێـردمنـداڵ و لاوی کـوڕ و کچی بێـتاوانی کوردیـان خستوونـەتـە زینـدانیـیە سامناکەکانیانەوە، کە ورۆژانـە پیسترین ئەشکەنجـەی جەستـەیی و دەروونیـان دەدەن.
رۆژ نییە لە کۆماری سـێدارە، دوو سێ کۆڵـبەری هـەژار و برسی کـورد بە دەستڕێـژی گوللـە نەکـوژن، رۆژ نیـیە، کە دوو سێ لاو و مێردمنداڵی کوردی بێ تـاوان، بە تـاوانی هەڵبەستراوی بێ بنەما، بە شێوازێکی دڕندانە لە سـێدارە نـەدەن. کۆماری سـێدارە، لە بـواری لە سـێدارەدان دا، پێشڕیـزی جیهانیان گرتـووە، ریکـۆردی جیهـانییان شکانـد و خاوەنی نمرەی پێوانەیی باڵان، لە لەسێدارەدانی مێردمنداڵان و ژنان بە تایبەتی و لاوان بە گشتی. رژێمی کۆماری سـێدارە میدالـیای یەکەمی زێـڕینیان لە نامەردی و دڕندەیی و بێـڕەوشتی و بێویـژدانی و خوێنڕێـژی و تاوانـدا وەرگرتـوون.
لای رژێمی کۆمـاری سـێدارە، کوردبـوون تـاوانە. ئەم ئایـدیە بۆگەنەشیان لە خومـەینی گۆڕبەگۆڕییانەوە دەقی گرتـووە، کە بێشەرمانە بڕیـاری جیهادی لە دژی کورد دەرکرد و کورد کوشتـنی رەوا کـرد. ئەم شەمشەمەکوێـرانەی تاریکـستان، خۆیـان بە وەکـیل و بە سێبەری خوا دەزانن. لەو ئەقڵییەتە پووچەدان کە کليلی بەهەشت و دۆزەخ لای ئەمانە.
تا ئەمـڕۆش تورک و فـارسی نـازی و رەگەزپـەرست، خۆیـان بە تـاکـە نەتـەوەی بـاڵای جیهـان دەزانـن، بە چـاوێکی کەمـتر و سـووکتر لە نەتەوەکـانی تـر دەڕوانـن.
کۆماری سـێدارە دەیەوێ هـێڵی راست و چـەپ بەسەر نـزیکـەی ( 15 ) ملـێون کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان دا بهـێنێت. لە بۆتـەی بیرۆکەی بە ئیرانی بوونـدا. لە کاتێکـدا لە هەمـوو ئێرانـدا ژمارەی فـارس لە ( 35%) ی دانیشتوان تێناپەڕێت، واتە لە ( 65%)ی لە نەتەوەی کـورد و ئـەزەری و بلـوش و عـەرەبـن. کە چی ئەم نەتەوانەیان لە هەموو مافـە نەتـەوەییەکـانیان بێـبەش کـردوون و هـەوڵی تـوانـەوە و لەنـاوبـرنیان دەدەن.
چەند جارێکی تر وتوومانە و نووسیومانە، ئێمەی نەتەوەی کورد، لە نەتەوەی تورک و عەرەب و فارس کەمتر نین و خۆمـان بە کەمتر نـازانین، ئێمەش وەکو ئەوان شایستەی ژیـان و هەموو مافـێکـین لەسەر خاکی کوردستانی خۆمانـدا. وتوومانە و دەیڵێینەوە، تا کورد بە مافـە رەواکانی خۆی نەگـات و دەوڵەتی سەربەخـۆی کوردستان دانەمەزرێنێت، نە تورک و نە فارس و نە عەرەبیش، ناتوانن بە ئارامی و ئاسوودەیی و بەبێ خەم پاڵی لـێبدەنەوە و بە خۆشی بژیـن. تـا رۆژێک زووتـر کورد ئـازاد بێت و بە مافـەکـانی خـۆی بگات و دەوڵـەتی کوردستان دابمەزرێنێت، زووتـر ئاشـتی و ئـارامی و سەقـامگـیری لە نیوان گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەرجەستە دەبـن، دەبـین بە چـوار دراوسێ بـاش و ئێـمە لە مـاڵی خۆمـان و ئێـوەش لە مـاڵی خۆتـان.
لە ئەمـڕۆدا دۆزی گەلی کورد، بـووە بە کێشەیەکی سەرەکی و لە پێـشینەی رۆژهـەڵاتی ناوەڕاسـت و ناتـووانن کە کـورد نەخـوێننەوە و بە هـەنـدی نەزانـن. کـێشەی کوریـش، کێشەیەکی بەزەیی و سۆزداری و مرۆڤـایەتی و کاتی نییە، بەڵکو کێشەیـەکی سیاسی و نەتەوەییە، کێشەی گەلـێکی مافخـوراو و نیشتمان داگـیرکراو و ستەم لێکـراوە. ئەوەش مەحـاڵە کـە بتـوانن نکـووڵی لە بـوونی، زیـاتـر لـە ( 50 ) ملیـۆن کـورد بکـەن.
هەرگیز گـەلی کوردمان شەڕخواز نەبـووە و نیـیە. دەستدرێـژی بۆ داگـیرکـردنی خـاکی هـیچ گەلێک نەکردووە. بەڵکو هەردەم گێچەڵیان پێکردووین و شەڕیان پێفرۆشتووین. ناچاریان کردووین کە بەرگری لە مانەوەی خۆمـان و لە پاراستنی خـاکی کوردستانمان بکەین. ئەمەش مافـێکی رەوای هەر گەلـێکە، کە سازمـانی نەتـەوە یەکگـرتووەکـان و هەمـوو یاسا و رێکەوتنـنامە نێودەوڵەتیـیەکـان دانیـان پێـناون.
دەوڵەتی ئێران و تورکیا، دوو دەوڵـەتن لە کـۆی ( 140 ) دەوڵـەت، کە واژۆیـان لەسەر چەندین رێکەوتن و بڕوانامەی نەتەوە یەکگرتووەکان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و منداڵان کردوون، بەڵـێنی ئەوەیان داون، کە پابەنـدی جێبەجـێکردنی بڕیـارەکان دەبـن. بۆ نمـوونە ئـێران و تورکـیا واژۆیـان لەسەر ئەم رێکەوتنـانە کـردوون:
رێکەوتنی ساڵی ( 1975 ) و رێکەوتنی ساڵی ( 1994 ) کە دەربـارەی پابەندبـوونن، بە جێبەجێکـردنی مافـە مـەدەنی و سیاسییەکـانی مـرۆڤ و مافەکـانی منـداڵان.
بەڵام تورکیا و ئێران کە دوو دەوڵەتی داگیرکەری کوردستانن، تا سەر ئێسقـان دڕنـدە و رەگەزپەرستن. نەک هەر هیچ خاڵێکی رێکەوتنە نێودەوڵەتییەکانیان جێبەجێ نەکردوون بەڵکو بە پێچەوانەوە، بە ئاشکرا و بێ شەرمکردن، پێشـێلی هەموو رێکەوتننامەکانیان کردوون و هەموو سنوورێکی یاسایی و مرۆڤایەتی و ویـژدانی و رەوشتـییان و باشییان بەزاندوون. پێشێلی مافەکانی مرۆڤ و منداڵان و ژنیان کردوون. گوێش بە هـیچ لۆمە و نارەزایی و شەرمەزاری کردنێک نـادەن. بە رۆژی روونـاک بێ شەرمکردن درێـژە بە تـاوانە قـێزەوەنەکـانیان و بـە رەشەکـوژی کـورد و بـە کاولکـردنی کوردسـتان دەدەن.
تا کەی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لە ئاستی ئەم تاوانانەی لە کورد دەکرێن، بێدەنگ دەبن؟ و قـوڕوقـەپی لێـدەکەن؟ تاکـەی گوێیـان دەگرن و چـاویان دەنووقـێنن و چاوپـۆشی لەم هەموو تاوانانەی تورکیا و ئێران دەکەن. کە تاوانی دژ بە مرۆڤـایەتی و تاوانی جەنگـن.
پێویستە سەرۆک کۆماری تورکیای زیندانستان و سەرۆک کۆماری، کۆماری سـێـدارەی ئسلامی لەسەر ئەم تاوانانەیان، کە تـاوانی جەنگ و تـاوانی دژ بە مرۆڤـایەتین، بـدرێنە دادگـای نیودەوڵـەتی و دادگـایی بکـرێن و سـزای یاسـایی بـدرێـن.
نە تورکیا و نە ئێران گـوێ بە راپـۆرتە راگەیاندراوەکـانی هـیومان رایتـش ۆوچ، و بەو بەیاننامانەش نادەن کە رێکخراوەکانی مافەکانی مرۆڤ و منداڵان و ژنان دەریان دەکەن و تێیاندا لۆمە و پرۆتیستۆی سیاسەت و تاوانە قـێزەوەنەکانی رژێمە رەگەزپەرستەکانی تورکیا و ئێران دەکـەن دەرهـەق بە گـەلی بێـتاوانی کوردمان. پێـویستە فـشارێکی زیاتر بخەنە سەر ئەم دوو دەوڵەتە دیکتاتۆری و خوێنڕێژە، بۆ ئەوەی دەست لە کورد کوشت هەڵبگرن و تاوانەکانیان رابگرن. لە ئێستادا، تورکیا و ئێران لاوازی هەڵوێستی نەتەوە یەکگـرتووەکـان و کۆمەڵگـای نێودەوڵـەتی و رێکخراوەکـانی مافەکانی مرۆڤ و منداڵان و ژنـان، بـاردۆخی شەڕ و ئاڵـۆزی نێودەوڵـەتی و ململانێی نێـوان ئەمریکا و روسـیا و سەرقـاڵبوونی دەوڵەتـان بە پەتـای کورۆنایان قـۆستوونەتـەوە، بـۆ زیـاتر درێـژەدان بە رەشەکـوژی کورد ئەنجامـدانی تاوانی قـێزەوەنتر. پێویستە هەنگـاوی کرداری بنـرێت و سزای یاسای بخرێتە سەر رژێـمەکـانی تورکـیا و ئێـران بـۆ راگـرتن و دەستهەڵگرتن لە تاوانەکانیان دژ بە گەلی کوردمان لە هەموو کوردستان دا. ئەگینا نەتـەوە یەگرتـووەکان و کۆمەڵگـای نێودەوڵـەتی بەرپـرسن لـەم تـاوانـەی لە دژی کـورد ئەنجـام دەدرێـن.
لە کۆتاییدا، ئەوە بە رژێـمی تورکیا و ئێران دەڵـێین، کە ئێمەی کورد گەلـێکی خۆڕاگر و کۆڵنەدەرین و قاڵەوەبووی خەبات و تێکۆشانین، لە گیانبەخشین سـڵ ناکەینەوە، مەحاڵە کە ئێوەی داگیرکەران، بتـوانن بە زەبروزەنگ و بە کوشتن و زیندانیکردن و بە لێدان و ئەشکەنجـەدان و لەسێـدارەدان، چاوشکـێنمان بکەن و چۆکـمان پێ دادەن. یا ناچـارمان بکەن، کە دەسـت لە هـیوا و لە مافـە رەواکـانمان و لە بەرگـریکـردن لە خـاکی پیـرۆزی کوردستانی نیشـتمانی شیرینمان هەڵبگرین. ئێمەی کورد گەلێکین کە بـڕوا و متمانەمان بە خۆمان هەیە و هەردەمیـش گەشبیـنین، کە زووبێـت یا درەنـگ، ناچارتان دەکەین کە ملکـەچی داواکـانمان و مافـە رەواکـانمـان ببـن.
