رەزا شـوان: بەردێکی گەورە لە ناوەڕاستی رێگادا.
لە سەردەمێکی رابردوودا، شایەکی زۆر زیرەک و دانا و زانا هەبوو، هەردەم دەیویست لە رێی تاقیکردنەوە و کاری کردارییەوە، گەلەکەی فـێری کۆشش و کاری جـوان و وانە و پەنـدی بەسوود بکات.
شەوێکـیان، لەو کاتەی کە هەمـوو خەڵکی نووستـبوون. شا لە نـزیکی کۆشکـەکەیـدا، لەسەر چـەقی ناوەڕاستی ئەو رێگا سەرەکییەی کە بە بەردەم کۆشکەکەیدا تێدەپـەڕی. بەردێـکی گـەورەی دانـا. بەیـانی ئـەو شـەوە، شـا خـۆی لە پشـتی شـوورەی بـاخچـەی کۆشکەکەیـدا مـات دا و لە بەردەکـەی دەڕوانی، تـا بـزانێـت چـی روودەدات و کێ ئـەو بـەردە گـەورەیە لادەدات.
یەکەمیـن جـار جووتیـارێک هـات، گـالـێسکەیـەکی پـڕ لـە گەنـمی پێـبوو، دەیبـرد لـە ئاشـدا”ئاسـیاودا” بیهـاڕێـت و بیکـات بـە ئـارد.
جووتیارەکە:”باشە! ئەو خەڵکییەی کە بە ئێرەدا رۆیشتوون و ئەم بەردەیـان بینیوون، بۆ لایان نەداوە؟ دەک تەمەندرێـژ نەبن، ئەمە تەمـەڵی و گوێ پێـنەدانە” گالـێسکەکەی بە لای راستی بەردەکەدا سووڕانـدەوە، رێی گرتەبەر و رۆیشت و دوورکەوتەوە، هەر دەیبۆڵان و سکاڵای دەکرد و لۆمەی خەڵکی دەکرد. تومەتباری دەکردن کە هیچـیان تیا بەسەر نیـیە. بێ ئـەوەی کە خـۆشی دەسـت بە بەردەکـەوە بـدا و هـەوڵبـدا کـە لەسـەر رێگـاکەدا لایبەرێـت.
دوای کەمێکی تر، سەربازێکی لاو هات، کە بە درێـژایی رێگاکەدا گۆرانی دەوت. سروە بایـەکی فـێنک پەڕەکانی سەر کڵاوەکەی دەلەرانـدەوە، شمشێرێکی بریقـەداریش بە لای چەپیـەوە بوو. بیری لەوە دەکردەوە، کە لە جەنگـدا، چی ئـازایەتی و دلـێرییەکی بێوێنە دەنوێنـێت. سەربـازەکە بەردەکـەی نەبیـنی، پـێی لـێی هەڵـکەوت، بـە لایـەکی رێگـاکەدا کەوت. هەستایەوە و خـۆڵی سەر جلەکانی تەکانـد و شمشێرەکەی هەڵگرتەوە. زۆر لەو خەڵکـییە تـووڕەبـوو، کە ئەم بـەردە گەورەیـەیان لەسەر ئەم رێگـایـەدا بینیوە و لایـان نەبـرووە. بـە تەمـەڵ و تـەوەزەل نـاوی بـردن. سەربـازەکە رۆیشـت و دوورکـەوتـەوە، بێ ئەوەی کە بیـر لەوە بکاتـەوە، کە پـاڵ بە بەردەکـەوە بنێ و هەوڵبـدات لای بەرێـت.
بە درێژایی ئەو رۆژە زۆر کەس بەو رێگایەدا، بە لای بەردەکەدا رۆیشتن، سکاڵایان لە شا و لە خەڵکی دەکرد کە دەبینن ئەم بەردە گەورەیە لە ناوەڕاستی ئەم رێگایە دایە، بۆ ئەو خەڵکە تەمەڵە لایان نەبردووە. بێ ئەوەی خۆشیان هیچ هەوڵێک بۆ لابرنی بـدەن.
لە دواییدا، لە دوای رۆژ ئاوابـوون، ئێوارە تاریک بوو. “جـوان” ی کچی مام شاسوار، کە کچێکی ئازا و ژیربوو، لە بەیانییەوە تا ئێوارە لە کارگەیەکدا کاری دەکرد. ئێوارە لە گەڕانەویـدا بۆ ماڵەوە. بـەردە گـەورەکەی بیـنی، گـەرچی زۆریـش مانـدوو بـوو. لەبـەر خۆیەوە وتی:”وا تاریکی داهـات، لەوانەیە کەسێک بەم رێگـایەدا بـڕوات و ئەم بـەردە نەبینێت و پێی لێهـەڵبکەوێت و ئازارێکی زۆری پێبگات. پاڵی پێـوە دەنێم و لە رێگاکەدا دووری دەخـەمـەوە” زۆر زەحمـەت بـوو کـە بتـوانێـت بەردەکـە بجـووڵێنـێت. جـوان بە هەموو هـێزو و تیـن و توانـایەکییەوە، بەردەکـەی جولانـد و پاڵی پێوەنـا.. چەنـد تلـێکی پێـیدا، وازی لـێـنەهـێنا تـا بە تـەواوی لەسـەر رێگـاکە لایبـرد و دووری خســتـەوە.
جـوان واقـی وڕمـا، کە بیـنی لە چاڵـێکی شوێـنی ژێـر بەردەکـەدا، سەنـووقـێک هـەبوو. سەنووقـەکەی هەڵگـرت.. قـورسبـوو چونـکە پـڕبـوو لە شـتـێک. لەسەر سەنـووقـەکە نووسرابوو:”ئەم سەنووقـە بۆ ئەو کەسەیە، کە ئەم بەردە گەورەیەی لەسەر رێگاکەدا لابـرد” جـوان سەنووقـەکەی کـردەوە، بینی پـڕە لە زێـڕ. زۆر بە دڵخـۆشی و شادییەوە گەڕایـەوە بـۆ ماڵـەوە.
کە ئەم هەواڵە بە شاردا بڵاوبـۆوە، جووتیـارەکە و سەربـازەکە و هەموو ئەوانی تـریش کە بەلای بەردەکەدا رۆێشتبوون. لەسەر چاڵی بن بەردە گەورەکەی ناوەڕاست رێگاکەدا کۆبـوونـەوە، بـە پێـیەکـانیـان خۆڵـەکەیـان لادەبـرد، بـەو هـیوایەی کـە پـارچـە زێـڕێـک بـدۆزنـەوە.
لەم کاتەدا شا گەیشتە شوێنی بەردەکـە، وتی:”هـاوڕێکانـم، گەلێ جـار کـۆسپ و کـێشە دێنە رێمان، بە دەنگێکی بەرز سکاڵا دەکەین و دەبـۆڵێنین. گەر بمانەوێت خۆمان لێیان لادەدەین، یان دەتوانین لایان بەرین و بزانین چین. بێ هیوایی”بووە بە نرخی تەمەڵی”
شا جڵـەوی ئەسپەکەی گـرت و سواربـوو، وتی:”ئێـوارەتـان بـاش” و بەجـێیهـێشتـن.
(*) ئەمە چـیرۆکێکی فـۆلکـلۆرییە، بە کەمێک دەستکارییەوە، لە زمانی ئینگـلیزییەوە وەرمگـێراوە بۆ کـوردی. چـیرۆکـێکی مەبەسـتـدارە و چەنـد پەنـدێکی لە پشـتەوەیـە.
