بەهرۆز جەعفەر: عێراق ڕێگای ئاوریشمێکی نوێیە بەرەو دەریای ناوەڕاست.
پەیوەندییە ئابورییە جیهانیەکان لەسەت ساڵی ڕابردودا ئالنگیریی وەها قورسیان بەخۆیانەوە نەبینیوە. ئەوەی نزیکەی پێنج سەدەیە ڕۆشنگەریی خۆرئاوا خستویەتیە ڕێ، ئەو بەهایانەی دوای دوو جەنگە جیهانییەکە دروستبون و مرۆڤایەتی پێی گەیشت، ئیمڕۆکەی سەردەمی لێکەوتەکانی کۆرۆناو سەردەمی گرفتی ئەتۆم و پیسپونی گەردون و بڵاوبونەوەی نایەکسانی خستویەتیە بەردەم لەناوچون.
دروستبونی یەکێتیەکی وەکو یەکێتی ئەوروپا نزیکەی (80) هەشتا ساڵی خایاند تا تەکامولێکی سیاسی و ئابوریی و سەربازیی بەهێزی لێکەوتەوە، لە دوای یەکەم جەنگی جیهانی تیۆری فیدراڵیزم بۆ ئەوروپا فۆرمەڵە بو بۆ ئەوەی ڕێگە لە بەریەککەوتنە نەتەوەییە جیاوازەکانی ئەوروپا بگرێت، تا جارێکی تر جەنگ لە ئەوروپا ڕوونەدات. ئینجا وەزیفەگەرایی و پۆست وەزیفەگەرایی (Functionalism &Post Functionalism ) وەک قۆناخێکی نوێ هات بۆ ئەوەی ئەوروپا بەرەو دامەزراوەیی و نوخبەگەرایی و جۆرەها دامەزراوەی جیاواز (Institutionalizm) ببات. دواتر لە دوای دووەم جەنگی جیهانی (1945) هەردوو پرۆژەی مارشاڵ لە ڕووی ئابورییەوەو پرەنسیپی ترومان لە ڕووی سەربازییەوە ئەوروپایان خستە سەرسکەی سەرکەوتن. ئینجا لە ساڵی (1952) ەوە یەکێتی ئاسن و خەڵوزو پاشان سەریکێشا بۆ دروستکردنی یەکێتی گومرکی و ڕێککەوتننامەی گەورەتر. تا دوای ڕووخانی سۆڤیەت و لەساڵی (1992) ەوە گەیشتە ئەوەی بە فەرمی یەکێتی ئەوروپا پێکهێنراو ڕاگەیەندرا…
ئێستا ئەوروپا و ئەمریکاش! لە بەردەم کێشەی گەورە- گەورەدا خۆی ئەبینێتەوە، ئەمانە تەنها بەرپرس نین لە مانەوەو هێنانی خۆشبەختی بۆ خۆیان بەڵکو بەرپرسیارێتی و ڕێککەوتنیان هەیە بۆ ئەوەی ناوچەکانی تری وەکو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریکا بپارێزن یان لایەنی کەم گرفتەکان لە شوێنی خۆیدا خامۆش بکەن.
عێراق و هەرێمی کوردستانیش بەدەست گرفتی شێرپەنجاوییەوە ئەناڵێنن، ئەگەر ئەوە یەکێتی ئەوروپایەک بێت دەیان تیۆرەی گەورە-گەورە و ڕێچکەیەکی هەشتا ساڵی بناغەکەی بێت، ئیمڕۆکە لەبەردەم دونیایەک کێشەدا چارەنوسی نا- دیار بێت!. ئەوا لە دۆخێکی وادا ئیشی ئێمە نییە کێشەو بێشەی دیکە بۆ عێراق و کوردستان سەربار بکەین، بەڵکە ئەوە گرفتەکان لە لایەک خۆی ڕوونەو لەلایەکیش لە چوارچێوەی گۆشەنیگای «کاخەزی سپی» بە چاودێری و سەرپەرشتی بەڕێزان سەرۆکوەزیران «مستەفا کازمی» و سەرۆک کۆمار « د. بەرهەم ساڵەح» دیارن. ئەگەر بوژانەوەی ئابوریی و ئارامی سیاسیی چارەسەرێکی بنچینەیی نەمانی پرسی ئینتیما بێت لە عێراقدا، ئەوە خوێندنەوەی پێگەی عێراق لە گێژەنگی ڕووداوەکانی ناوچەکەدا بیرکردنەوەی قووڵ و پەی پێ بردنی ستراتیجیانەی ئەوێ. هەروەک لە (22 ی نۆڤەمبەری 2018) سەرۆک کۆماری عێراقی فیدراڵ جەنابی کاک دکتۆر «بەرهەم ساڵەح» لە میانەی کۆنفرانسی ناوەندەکان لە ئیتاڵیا گوتی « عێراق ناوجەرگەی ڕێگەی ئاوریشمێکی نوێیە بەرەو دەریای ناوەڕاست». ئەمە بیرکەرەوە سیاسیی و ناوەندەکانی بڕیاری لەلایەک تووشی چێژو وروژان کرد لە لایەکیش هێزی دا بەو هاوپەیمانێتیە گەورەیەی لەدەریای سپی ناوەڕاست کە تادێ لە فراوانبوندایە، ئەمەشە بوەتە خاڵی هەرە هاوبەشی یۆنان و قوبرس و ئیتاڵیاو فەرەنساو ئیسرائیل و بگرە ئێرانیش تیایدا قازانج ئەکات لە ڕێگەی عێراقەوە. ئەوان لە (2023) بە کێبڵ و لە ژێر ئاودا پرۆژەی کارەبای هاوبەش بۆ وڵاتەکانیان لە سنوری دەریای ناوەڕاست مسۆگەر ئەکەن. ناکرێ کوردستان و عێراق بە تاریکی بکەوێتە پەراوێزی ئەم دەلاقەیەوە!.
ئەوەی وا ئەکات عێراق و کوردستان نەکەونە تاریکیەوەو ڕێگەیان ڕووناک بێت، ئاستی گەورەتر بیرکردنەوەو وەلاخستنی ئەو شتانەیە کە ناکۆکیەکان زیاتر ئەکەن و بەرەو ئەوە چونە کە کۆکییەکان زیاتر بن. کارامەیی و قۆڵ لێهەڵماڵینی سەرکردە کوردی و عێراقیەکانە بە پاڵپشتی هەموان. عێراق بۆ خۆی پێویستی بە پاکێجێکە لە ئاشتەوایی گشتی بە عەرەبی شیعەو سووننەو کوردو پێکهاتەکانی ترەوە، هەرێمی کوردستانیش پێویستی بە پرۆژەی یەکانگیریی خزمەتگوزارو نیشتیمانی هەیە. ئەمە بە تەنها بە کاراکتەرێک ناچێتە ڕێوە، ئەرکی پەرلەمانی عێراق یان بەڕێز سەرۆک کۆمار و سەرۆکوەزیرانە ئەم مەدایە فراوانتر بکەن. عێراقیەکان کە ئەڵێن مام جەلال مرد!. یانی کۆکەرەوەی هەموان مرد… ئەوەی ئەتوانێت ڕێگە نەدات کێشەکان بەرەو هەنگاوی زیاتر لەمە سەربکێشێت و ئاشتەوایی دروست بکات مامێکی ترە…ئێستا بە پێی دەستور و بە پێی عورف و پێگە سەرۆک کۆماری عێراق «د.بەرهەم ساڵەح» ە ئەوە بکات. ڕێگەیەکی تر نییە جگە لە قبوڵکردنی یەکتری عێراقیەکان و لایەنە کوردستانیەکان، چونکە ناتوانین باسی یەکڕیزی بکەین کە خۆمان بە کێشەو کوشتنی کات و فۆکەسی یەکترەوە سەرقاڵ بکەین
