سەرکۆ یونس: نەوت.. نیعمەت یان نەفرەت؟

سەرکۆ یونس

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

– ئابووریناس
ئەو پرسیارەی، کە شەو و ڕۆژ، بەمێشکی زۆربەی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگایەدا دێت ئەوەیە؛ ئاخۆ ئەگەر نەوتی ژێر زەویمان بەجێبهێشتایە بۆ نەوەکانی داهاتوو، باشتر نەدەبوو؟ یاخود نەخێر با لەئێستادا سود لە خێروبێری ئەم زێڕە ڕەشە وەربگیرێت.
نەوت لە کوردستاندا، بۆ هەندێ لایەن و کەس، بووەتە نیعمەت و بۆ زۆربەی هاونیشتمانیانیش بووە بەنەفرەت و جگە لە نەھامەتی زیاتر بەدوای خۆیدا هیچی نەهێناوە.
سامانی نەوت، یەکێکە لەهەرە گرنگترین سامانەکانی زۆربەی نەتەوە و وڵــاتانی جیهان، بە شمەکێکی ستراتیژی گرنگ دادەنرێت بۆ داهات و بودجەی گشتی وڵات، تا لەڕێگەیەوە خزمەتگوزارییە ئابووری وکۆمەڵایەتییەکان بەبێ جیاوازی بۆ کۆمەڵــانی خەڵک دابین بکرێت.
نەوتی کوردستان، نزیکەی(12) ساڵە دەرهێنراوە و لەڕێگەی بۆری فرۆشراوەوە بەکۆمپانیای رۆزنەفتی ڕوسی دەگوازرێتەوە بۆ بەندەری جیهانی تورکی لەسەر دەریای ناوەڕاست، لەوێش بە نیوەی نرخی نەوتی جیهانی ھەڕاج دەکرێت، کەبەتێکرایی(15.78)دۆلارە، لەکاتێکدا تێکڕای نرخی نەوتی برێنت زیاتر لە(29)دۆلار بووە،لەنۆ مانگی ساڵی ڕابردوودا.
بەداخەوە، بەهۆی ڕێککەوتنی حکومەتی هەرێم و تورکیا، ساڵانە بەدەیان ملیۆن دۆلار زیان بە ئابووری هەرێم دەگات و بەپێی داتاکان نزیکەی (30%) داهاتی نەوتی فرۆشراو دەگەڕێتەوە گیرفانی حکومەتی هەرێمەوە!
بەگوێرەی کۆتا راپۆرتی کۆمپانیای دیلۆت، لەھەر سێ مانگی(نیسان و ئایار و حوزەیران)ی ساڵی رابردودا، هەرێم لەبری قازانج(76)ملیۆن دۆلار زیانی بەرکەوتوە!
لە ماوەی ئەم سێ مانگەدا، ھەرێم(38)ملیۆن بەرمیلی بەنرخی(15.78)دۆلار فرۆشتوە.
بەپێی هەمان ڕاپۆرت، لەو ماوەیەدا خەرجییەکانی بواری نەوت لەداهاتەکانی نەوتی فرۆشراو زیاتر بووە!!
هەروەها لەڕاپۆرتەکەدا هاتووە،نزیکەی(15%) داهاتی نەوتی هەرێم بۆ تورکیــــا دەچێت!
یەکێکی تر لەگرفتەکانی بەردەم ئەم پرۆسەیە،زۆری تێچونی بەرهەمهێنانی نەوتەکەیە،کەنزیکەی (20)دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێک.
بەشێکی تری نەوتی کوردستان، بەڕێگای تەنکەر دەگوازرێتەوە بۆ دەرەوە و لەمەزادی ئاشکرای ناڕەسمیدا دەفرۆشرێت، کەدیسان بەداخەوە ئەمەش هەروا بەهەدەردان و بەفیڕۆدانی دارایی زۆری تێدا دەکرێت و بەزیانی هەرێم کۆتایی دێت.
ئەوەی بارەکەی زیاتر قورستر کردووە ئەوەیە؛ کە هەرێم لەڕووی یاسایی و نێودەوڵەتییەوە ناتوانێت نەوتەکەی هەناردە بکات و ئەندام نیە لەڕێکخراوی ئۆپیک، هەموو ئەمانە بەربەستن لەبەردەم هەناردەکردندا.
حکومەتی هەرێم، لەکاتی دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوتدا، بەبیانوی ئابووری سەربەخۆ و بودجەی سەربەخۆ، ئەم پرۆسەیەی دەست پێکرد، بەڵام لەدوای دەیەیەک لە هەناردەکردنی نەوت، نــە ئابووری سەربەخۆ هاتەدی و نە هەرێمی کوردستان بەرەوپێشەوە چوو، بگرە گۆڕانکارییەکان لەدوای پرۆسەکەوە بەخراپ بەسەر ئابووری هەرێم و دانیشتوانەکەیدا شکایەوە، هەر ئەم مەلەفەیە، بووەتە ڕێگر لەبەردەم ڕێکەوتنی هەولێر و بەغدا، تائێستاو دوای خوێندنەوەی دووەمی بودجەی گشتی(2021)ی عێراق لەئەنجومەنی نوێنەران، ھێشتا ڕێککەوتنی سیاسی و یاسایی ئیمزا نەکراوە، هەربۆیە مەترسی گەورە هەیە لەسەر پشکی هەرێم، کەبڕی پێشنیارکراوی ڕەشنووسەکە بە(12.67%)دانراوە، بەمەرجی ڕادەستکردنی (250)هەزار بەرمیلی ڕۆژانەو نیوەی داهاتی ناوخۆ و خاڵەسنورییەکانی هەرێم.