سەرکەوتی جیهاز و بەختیارشارەزوری: شاخی گارە لە پلانی تورکیا و قەندیل لە ستراتیژی ئەمریکادا.

بەختیار شارەزوری

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

تورکیا و ئێران بە درێژایی مێژو دو هێزی پاوانخوازی هەرێمایەتی بون و بە پێ ی ڕێککەوتنە مێژوییەکانیان کاریان لەسەر دابەشکاری کردوە، لەسەر ئاستی سۆپەرپاوەرەکانیش هەرهێزێکی گەورەی جیهانی وسیتبێتی بە پێ ی بەرژەوەندی خۆی کار بکات ئەوا مامەڵەی گشتی لەگەڵ ئەم دو هێزە کردوە، لە ئێستادا تورکیا کە بە هەر چوار دەوری خۆیدا خەریکی پاوانخوازە بەدەر نیە لەبەریەککەوتنەکانی لەگەڵ وڵاتانی زل هێزدا، تورکیا هەر لە لیبیا و دەریای سپی و سوریا و قوبرس و ئاوەکانی یۆنان و ئازەربایجان و قەرەباخ کاری سەربازی پاوانخوازی دەکات، ئێرانیش بەهەمان شێوەی تورکیا لە لوبنان و عێراق و یەمەن و ئەفغانستان و فەلەستین، لە بەرامبەر ئەمانەدا ئەمریکا دەیەوێت بە پێ ی بەرژەوەندی خۆی قەیدی ئەم دو وڵاتە بکات تا لە بازنەی بەرژەوەندی خۆیدا بیان هێڵێتەوە و ئەوەش دەزانێ کە ئەگەر ئەم دوو هێزە قەید نەکات ئەوا هەیمەنە و بەرژەوەندی ئەمریکا لە بەرامبەر چین و ڕوسیادا دەکەوێتە مەترسیەوە.

شاخی گارە لە پلانی تورکیادا.
تورکیا لە دروستبونی پەکەکەوە نایەوێت دەستەڵاتی پەکەکە لەوە زیاتر گەورە ببێت، بەڵام پەکەکە نەک هەر گەورە دەبێت بگرە لە سوریا و لە ڕۆژئاوا و لە ئەوروپا و ئەمریکا چالاکتر دەبێت و بە درێژایی تەمەنی تورکیا هەوڵی گەورەی داوە ڕێ لە پەکەکە بگرێت و بگرە لە ئەولەویەتی کارەکانیەتی و هەمو جارەکانیش هێرشەکانی بۆ سەر پەکەکە شکستی هێناوە بە هۆی پتەوەی و گیانی بەرخودانی پەکەکەوە، دوای ئەوەی ئێران لە سوریا چالاکی نەما لە بەرامبەر ئەوەی تورکیا لە عێراقدا چالاکی نەمێنێ واتا (کارت بە کارت و عێراق بۆ ئێران و سوریا بۆ تورکیا ) دوای هاتنە سەر کاری بایدن ئەگەری ئەوەی هەیە ئەمریکا و ئێران ڕێکبکەون و عێراق لەسەر نەخشەی بایدن دروست ببێتەوە، لە بەرامبەردا تورکیا ترسی ئەوەی هەیە بەم ڕێککەوتنی نێوان ئەمریکا و ئێرانە ڕێککەوتنی نێوان ئێران و تورکیا لە سەر سوریا و عێراق هەڵبوەشێتەوە کە بە ڕێککەوتنی ئەستانە ناسرا، هەر بۆیە ئەگەر پێشتر تورکیا لە عێراق ڕۆڵێکی ئەوتۆی نەبوبێ و سونەی خەواندبێت بۆ شیعە لە بەرامبەر سوریادا ئێران ڕۆڵی نەبێت ئەوا لە ئێستادا بە پێێ بنەما مێژوییەکان دەیەوێت لە ڕێگەی پاوانخوازی سەربازی و قەیدکردنی کوتلەی سونی و موسڵ و کەرکوکەوە بێتە ناو گۆڕەپانی عێراق سەرەتای ئەم هاتنە ناوەوەی زۆر ئامانجی بۆ دیاری کراوە کە لە پاش دەستێوەردانی لە موسڵ و کەرکوک کار لەسەر ڕۆژئاوا و کوتلەی سونەی عێراقی بکات، بۆ ئەم مەبەستە پلانی عەسکەری هەیە تا بتوانێت لە شەنگالەوە دەستی پێ بکات، بە پێ ی پلانەکەی کار لەسەر دابڕانی قەندیل دەکات لە شەنگاڵ بۆ ئەوەی پەیوەندی نێوان شەنگال و مەخمور و قەندیل نەهێڵی دەبێ دیوارێک لە چیای گارە دروست بکات، لە بەرامبەردا قەندیل باش لەم پلانەی تورکیا تێگەشتوە لە بەرامبەر پلانی تورکیا پەکەکەش پلانی سەربازی هەیە و تورکیا ئەمجارەش سەرکەوتو نابێت، چونکە چەندین جار هەمان پلانی لە شێرناخ دوبارە کردوەتەوە و سەرکەوتو نەبوە، لە دوا جاردا تورکیا لەم پلانەیدا سەرکەوتو نابێت بۆ پلانی B کار لەسەر ناوەند دەکات تا بتوانێت لە ڕێگەی عێراق و هەڵبژاردنەکانەوە وەکیلەکانی بەرێتە ناوەندی دەستەڵات ئەگەر چی لەمەیشیانا سەرکەوتو نابێت.

قەندیل لە ستراتیژی ئەمریکادا.
ئەمریکا ئەزمونی تالیبانی هەیە و لە ئێستادا بە پلەی یەکەم چین بە دوژمنی خۆی دەزانێ، کاتێک تالیبان دەستەڵاتی گرتە دەست و یانزەی سێبتەمبەر ڕویدا ئەمریکا زەرەرمەندی یەکەم بو، بەڵام چین و ڕوسیا نەک هەر زەرەرمەند نەبون، بەڵکو بروەیان زیاتر بە فرانخوازی ئابوری خۆیان دا، چین بەردەوام بو لەسەر جێبەجێکردنی ڕێگەی ئاورشمی و ڕوسیاش فرۆشتنی چەک بە تورکیا و بەشار ئەسەد ، دوای تالیبان و ئەمریکا گەورەترین کێشەی لەگەڵ چیاکاندا هەبو بە جۆرێک تۆرابۆرا بوە شوێنێک بۆ بنەکەکانی قائیدە و تالیبان بە هەمو هاوپەیمانیەکانیەوە سەرەڕای کوشتنی ئوسامە بن لادن نەیتوانی تەواو کۆنتڕۆڵی بکات بە پێ ی ئەم ئەزمونە تاڵەی ئەمریکا بێت ئەوە دەزانێ کە داعش سەر بە تورکیایە و ئەگەر قەندیل بگرێت ئەوا دەیکات بە بنکەی قاعیدە و دەبێتە هەڕەشەیەکی جدی لەسەر بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا، بۆیە ئەمریکا ئەگەر چی پەکەکەی لە لیستی تیرۆردا داناوە، بەڵام پەکەکە لە هەمو هێزێک بە شایستە تر دادەنێ بۆ ئەوەی قەندیل نەکەوێتە دەست داعش و لە ئێستاشدا بۆ قەندیل ئەمریکا هیچ بەدیلێکی پێ نیە، بۆیە قەندیل ئەگەر بە ناوهاوسەنگی هێزی سەربازیش تورک بتوانێ بەرامبەر پەکەکە بوەستێ ئەوا ئەمریکا ڕێگە نادات ئەم هاوسەنگیە تێک بچێ و ناهێڵێت قەندیل جگە لە پەکەکە هیچ هێزێکی تر بچێتە قەندیل، چونکە ئەگەر قەندل ببێتە مۆڵگەی داعش ئەوا ڕکابەرەکانی ئەمریکا زیاتر برەو بە فراوانبونی بەرژەوەندیەکانیان دەدەن، لە دەرئەنجامدا تورکیا باش ئەو ڕاستیە دەزانێ کە نە قەندیل بەو دەگیرێ نە چیای گارە بەڵام دەیەوێت بەم هێرشانە پێداگری بکات لەسەر ئەوەی کە دو ئامانجی هەیە، یەکەمیان بەڕای نێودەوڵەتی و بەڕای وڵاتانی ئەم ناوچەیە بڵێت کە دەبێت پەکەکە نەمێنێت و کەرکوک و موسڵیش دەبێت درێژکراوەی دەستەڵاتی تورک بێت، کە بە بۆچونی ئێمە ئەگەر چی تورک لە مێژوەوە کار لەسەر ئەم کەیسە دەکات بەڵام لە دواجاردا وەک خەونی کیسەڵ وایە و پەکەکە چی لەسەر ئاستی چەکداری و چی وەک جوگرافیا و چی وەک ڕای دنیا لەسەری ڕۆژ بە ڕۆژ لە پێشکەوتن و پتەو بون و سەرکەوتندایە.