لوقمان مستەفا ساڵح: قۆپی کردن جێی شەرمە نەک شانازی.

لوقمان مستەفا سالح

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

قۆپیەكردن یەكێكە لەو دیاردانەی بە چەندین شێوەی جیاواز لەلایەن تاكەکانی كۆمەڵگاوە،گەورە و بچوك،كوڕ و كچ، لەكۆمەڵگا پێش كەوتوو دواكەوتوەكاندا بڵاو بۆتەوە،کە بەداخەوە زۆربەمان بە جۆرێک لەجۆرەکان دەستمان بۆ برووە، ئەو کارە قێزەونەمان تاقی کردۆتەوە، یەکسەر دوای ئەنجامدانی تاوانەکە ھەستمان بەشەرم و بچوکی خۆمان کردووە. بێگومان بەڵگەیە لەسەر ئەنجامدانی ڕەفتاریكی نائاسایی و نایاسایی لادەر و بەد رەفتاری لە پێناوی گەیشتن بە دەستكەوتە ماددی و مەعنەویەكان و تێركردنی حەزو ئاروزوەكان، بۆیە قۆپیەكردن کە کردت بە پیشەوخوت پێوەگرت و شانازیت پێوەکرد لەڕەهەندە ئەخلاقیەكەیەوە سەیری کەی هیچی كەمتر نیە لە درۆكردن و دزی و دووڕوی، بەجۆرێك ئەنجامدەرانی سستی و تەمەڵی و نەبوونی متمانە بەخۆبوون و كەمی ڕێنمای دایك و باوك و قوتابخانەیان هەیە و هەمیشە لەناو دۆست و برادەرو قوتابخانە نرخیان كەمەو ناسراون و بەردەوام بەرتوانج و ناو ناتۆرەی كەسانی تر دەكەون، جگە لەوەش لە ڕەهەندی ئاینیەوە نادروستەو باش نیە وەك: پێغەمبەری ئیسلام(د،خ) دەفەرموێن(من غشنا فلیس منا) ئەوەی فێڵ و قۆپی بكات لە ئێمەوە دورە؟!
هەڵبەتە بەشێوەیەکی گشتی سزای قۆپێ یە بەپێ ئاست و ڕۆڵی خوێندنەکە لە ووڵاتێکەوە بۆووڵاتێکی کە دەگۆرێت. بەگشتی تا ئاستی خوێندنەکە و تاقیکردنەوەکە بەرزتر بێت سزاکەش گەورەتر دەبێت. واتا ئایە خوێندنەکەی قۆناغی سەرەتای یە یاخود دکتۆرا. بۆ نموونە لە ئەمریکا ئەگەر قوتابیەکی سەرەتایی قۆپیە بکات وەک هەر سەرپێچی دیکە، دایك و باوکی منداڵە خوێندکارەکە ئاگادار دەکرێتەوە، ئەگەر قوتابیەکە قوتابی دکتۆرا بو قۆپی یە بکات ئەوابەپیی گرنگی تاقیکردنەوەکەی جیاواز دەبیت. ئەگەر تاقیکردنەوەکە وەرزی بێت کەمترین سزای سفر وەرگرتنە لەو بابەتەی کە قۆپیەی تێدا کردوە. بەڵام ئەگەر تاقیکردنەوەی کۆتای بێت ئەوا سزای دەرکردن لە زانکۆکەی دەدرێت. بەگشتی سزای قۆپیەکردن بە ئاستی خوێندنکە و وڵاتەکەش جیاوزە.
لە عێراق و هەرێمی کوردستانیشدا هەر خوێندکارێک لەناو هۆڵى تاقیکردنەوەکان یاخود لە دەرەوەى هۆڵەکاندا قۆپییە بکات و هاوکارى کارى غەشکردن بکات بە پێی یاسای سزادانى عێراقی لە ساڵێک بۆ شەش زیندانی کردن سزادەدرێت.
وەزیرى پەروەردە دەشڵێت، ئەوەى نمرەى بەرزیش بهێنێت لە تاقیکردنەوەکاندا و بشچێتە کۆلێژ ئەگەر بە بەڵگە دەربکەوێت کە غەشیکردووە ئەوا بە پێی یاسا سزایدەدەن و مافى خوێندنى لێدەستێننەوە.
لەمادە 42 دەستوری عێراقیشدا ئاماژەی بە جۆری سزاکەکردووە کەدەڵێت:
معاقبة كل من افشى او تداول بصورة غير مشروعة اسئلة الامتحانات الرسمية
عنوان التشريع: معاقبة كل من افشى او تداول بصورة غير مشروعة اسئلة الامتحانات الرسمية
التصنيف: قرار
رقم التشريع: 132
سنة التشريع: 1996
تاريخ التشريع: 1996-11-20 00:00:00

استنادا الى احكام الفقرة (ا) من المادة الثانية والاربعين من الدستور.
قرر مجلس قيادة الثورة ما ياتي:
مادة 1
1- يعاقب بالحبس مدة لا تقل عن سنة، كل من سرب او افشى او ذاع او تداول بصورة غير مشروعة اسئلة الامتحانات المدرسية النهائية او اسئلة الامتحانات العامة.
2- وتكون العقوبة السجن مدة لا تزيد على سبع سنوات، اذا كان مرتكب الجريمة عضوا في لجان الامتحانات او من واضعي اسئلتها او مكلفا بنقلها او بالحفاظ عليها او بتهيئتها او بتغليفها او بترجمتها.
3- وتكـون العقـوبة الحبس مـدة لا تزيد على سنة اذا كانت الجريمة المنصوص عليها في الفقرتين (1و2) من هذا البند قد نشات عن تقصير او اهمال.
مادة 2
1- يعاقب بالحبس مدة لا تقل عن سنة ولا تزيد على ثلاث سنوات كل من ساعد على الغش في الامتحانات المدرسية النهائية او الامتحانات العامة او سهـّل القيام به.
2- لا تسري احكام الفقرة (1) من هذا البند على الطلاب الذين يرتكبون الغش في داخل القاعة الامتحانية، وترتكب بحقهم احكام الانظمة المدرسية.
مادة 3
يعاقب بالسجن مدة لا تزيد على سبع سنوات كل من تلاعب بالدفاتر او الاوراق المستخدمة في الاجابة على اسئلة الامتحانات المدرسية والامتحانات العامة او بالسجلات المدرسية الخاصة بدرجاتها، كتبديل اغلفتها او الكتابة فيها او سحب اوراق منها او اضافة اوراق اليها او تحريف درجاتها او استبدالها.
مادة 4
تعتبر الجرائم العمدية المنصوص عليها في هذا القرار مخلة بالشرف.
بەڵام.. لێرەدا ئەوەی کە باسمان لێوەکرد ، وەک سزاو جۆرەکانی لێپێچینەوە کات و ساتی کردنی تاوانی گزی کردنەکەیە .. واتە کەسێک لەئێستادا دوای چەند ساڵێک دانی پیادابنێت و بڵێت من کاتی خۆی لە قوتابخانە قۆپیەم کردووە ئەوە سزا نایگرێتەوە ، چونکە بەر لێبوردنی گشتی کەوتووە.
بەڵام دەکرێت ئیجرائاتی ئیداری بەرامبەری بگیرێتەبەر ،لەکاری ئێستای دوور بخرێتەوە. لەبەرئەوەی لێکەوتەی کۆمەڵایەتی لێدەکەوێتەوە و دەبێتە ھۆی ھاندانی خۆێندکاران ساردبوونەوەیان لە خوێندن و سەعی کردن، بۆ یە گرنگە ئیجرائاتی ئیداری بەرمبەری بگیرێتەبەر، بۆ ئەوەی ببێتە ( ردع الغیر) چاوترساندنی کەسانی ھاوشێوە کە نەتوانن ئەنجامی بدەن.
– بێگومان ڕێنمایی كاری پەروەردەیی وخێزانی دەتوانێ‌ ڕۆڵی بەرچاووی هەبێ‌ لە كەمكردنەوەو چارەسەركردنی قۆپیەكردنداو بە شێوەیەكی حەكیمانە هۆكاروپاڵنەرەكان بزانێ‌ و بۆ ئەوەی لەداهاتودا نەوەیەکی تەندرووست پێشکەش بەمیللەتەکەمان وووڵاتەکەمان بکەین.