ھوشیار ئەحمەدی: موعجیزەی عەشقەکەی “ئامینە خاتوون” و “بێسارانی”
ئەگێڕنەوە مامۆستا “مستەفا بێسارانی” لە ئاوایی “پایگەلان”ی ناوچەی ژاوەرۆی مەریوانا فەقێ ئەبێ. [لەو سەردەمانا تەنیا دەرفەت بۆ فێربوونی خوێندنەوە و نووسین، حوجرە بووە.] لە ھاوسایی مزگییەکا ماڵێ ئەون کەنیشکێکی ھەورامیانەی ناسک و کاڵ و جوانیان ئەوێ. فەقێ مستەفای جەوانیش وەک گشتمان دڵی ھەس، بە بینینی “ئامینە”خاتونی ھاوسێیان، نووری عەشقی ئەچێتە دڵی و جێگا بە دین و ئیمانی لێژ ئەکا.
گر ڕۆژێ تەک بومەلێڵا، ئەو عانگەلە کەڵەشێر ئەقوولێنێ، بێسارانیی جەوان تێتە بەر درگای مزگی، بەو ھیوایەی قیبلەکەی دڵی “ئامینە” خاتوون بوینێ. گر جاریکیش بە ئاواتی دڵی خۆی ئەگەیێ. تواشا ئەکا ئامینە خاتون ھاتگەسە بانجێڵەکە و خەریک کارو فرمانە، وەلیم دیارە ئەویش ھەر دڵی ئەسیری بێسارانی بووگە.
وەرزەکە پاییز و زۆسان ئەوێ، ئاخر لە بەر ماڵ دوڵبەرا دارە توویەکی دووفلیشقان ھەس، باڵای لە باڵای نیگا و دیدە و خەیاڵی دوڵبەر و دڵدار ئاڵاندگە، وەلێم وەک ڕەقیبێکی خەفتگ. ڕۆژ تێ و ئەچێ، مانگ و وەرزیش بە شۆنیا، تا بەھار تێت و وردە وردە دار گۆئەکاو ڕەقیبی خەفتگ لە خەو ھەڵئەسێ و دارەتوو وای پێ تێ، چرۆ و گەڵا دەرئەدا.
ئەمجار بێسارانی ھەرچی بەیانە تێتە ژوانگە، نیگاگەی جارانی، تواشا ئەکا دارەتوو بەر مەنزڵگەی عەشقی تەنیگە و دلاقەی دڵی خانیگە. ھەرچی تواشا ئەکا، کۆڵێ خەفەت لە سەر دڵی کەڵەکە ئەوێ. ئاخر ئێتر وەک جاران ناتوانێ عەشقەکەی بوینێ. جاران بەر لە نوێژی بەیان، زیارەتی دڵداری ئەکرد، کەچی ئێستا دارەتوو بووگەسە ڕەقیبی ھەردووکیان.
بەیانێ تێتە دەرەو، لە گر ڕۆژێ مەیۆس ترە، دڵتەنگ ترە، عاجزترە. دیارە خەم و دڵتەنگی چەندین ڕۆژی نەدیتنی یاری لە سەر دڵی کۆکردگەسەو. ئەو بەیانییە بە تەواوی جیاوازترە لە بەیانییەکانیتر. ئەو بەیانییە بێسارانی بە عەزمی شەڕ لە خەو ھەڵساگە، شەڕی ڕەقیب، شەڕی عەشق، شەڕی دارەتووی دڵڕەق!
بۆیە فرە مەلولانە کڕنۆش ئەوا بۆ خواو ئێژێ، سەر بەرزەو ناکەم تا ھەقم نەسێنیەت و تەک نزاکەیا ئەم ھەڵبەستەی خوارەوە ئەخوڵقێنێ. بە بۆ تێگەییشتنی زیاتر، بڕۆینە ناو ھەڵبەستەکە خاسترە:
چڵێ جە پەنا، چڵێ جە پەنا
چڵێ چوون ڕەقیب مدران جە پەنا
(چڵە دارێ وەک ڕەقیبێکی عەشقیی سەرسەخت کەوتووەتە نێوانمان)
هۆرئامان مدران نەڕووی تەمەنا
مەر بادی قودرەت بدەرۆش فەنا
(فرە بە بێ تاقەتییەوە ئێژێ: دارەکە وەک ڕەقیبێ لە بەرامبەر ئەو ھەموو تکاو لاڵە و تەمانەیەدا سەرسەختانە وەستاوە. مەگەر بای قودرەت، بای غەزەب و قاری خودا لەناوی بوات.)
وە بادی قودرەت لەتارلەتار بۆ
نمازۆ باڵای قیبلەم دیار بۆ
(لەم دوو دێڕەی سەرەوەدا ئیتر فرە بە تووڕەییەوە دۆعا و نزای شەڕی ڕەقیبەکەیان ئەکات و ئێژێ: بەشکوو بە بای غەزەبناک لەت لەت و شەق شەق بێ، چونکی ناێڵێ باڵای قیبلەکەم، خۆشەویستەکەم، دوڵبەرەکەم دیارکەفێ و بیوینم.)
سۆچۆ بە ئایر بازەدەی سەحەر
ڕیشەش جە زەمین بەربەیۆ وەبەر
(لەم دوو دێڕەی تریشا واز ناێرێ و ھەر نزا شەڕەکەی بەردەوام ئەکات و ئێژێ: لە خوام گەرەکە بە ئاگری گەشەوبووی بای بەیان بسووتێ و لە ڕەگو ڕیشەوە دەربێ.)
تاباڵای قیبلەم چوون شەمعی خانان
بوینۆش بە چەم جە بەرزەبانان
(ئێتر نزاکەی کۆتایی تێ و لەم دوو دێڕەی سەرەوەدا دڵخۆشیی دۆی لە ئەگەری بە ئاکام گەییشتنی نزاکەی دەرئەبڕێ و ئێژێ: تاکوو باڵای قیبلەکەم وەک شەمی ماڵە خانەدان و گەورەکان بە شەوق و ڕووناکیی ڕوخساریەوە دەرکەفێ و منیش بە ئەرخەیانی و ئاسوودییەوە بە چاوی خۆم لە سەر بان و بانجێڵەی ماڵەکەیان بیوینم.
لە زاری بێسارانییەوە ئەوترێ ، گوایە بێسارانی لە نزاکەی نەبووەتەوە، بایەکی بەھێز ھەڵئەکا و دەنگی شەقە و شراخەیەکی گەورە تێ، کە سەر بەرز ئەکاتەوە ئەبینێ بای غەزەب لە دارەتووی داگەو لە دووفیلشقانەکا کردگیەسە دوولەتەو و ھەر لەتێکی بەلایەکا کەفتگە.
لەمەیش خۆشتر ئەوە ئەوێ، یەکەم کەسێ تێتەدەرەوە بزانێ ئەو شراخە گەوەرە چەوگە، قیبلەی عەشقەکەی بێسارانی ، واتە “ئامینە خاتوون” ئەوێ.
بە پێی گێڕانەوەکان، بێسارانی ئێژێ بە خوەی، کە خوا ئەوەنە لە من نزیکەو ئاوا تێ بە دەمەوە، ئێتر من چۆن ئەشێ عاشقی مەخلوقی ئەو ببم، بۆیە وەک عاشقێکی خودایی دەست لە عەشقی زەوینی ھەڵئەگرێ و سەرخۆی ئەنێتەوە و ئەو ناوە جێ تێڵێ.
وەلێم ئەمە دروستکریاگەو ھەڵوەسیاگە بە دەم بێسارانیەو و ڕاستیەکە ئەوە ئەوێ، بێسارانی ئەنێرێتە داخوازیی ئامینە خاتوون، بەداخەوە نایدەن پێی. گوایە بێسارانی دوای ئامینە خاتوون ئیتر ژن لە خۆی حەرام ئەکاو تا مردن یەکلایەنە وەک پەپولە بە دەور گڕو شۆڵەی چراغی ئەشقەکەی ئامینە خاتوونا ئەسووڕێتەوە و بە ھەوێنی ئەو عەشقە ناکامەوە شاکارێکی بێ وێنە بۆ ئەدەبی جوانبینانە و ناسک خەیاڵانەی ڕۆمانتیکی کوردی ئەخوڵقێنێ.
ھەندێکیش ئێژن گوایە دوای ماوەیەک بەسەر شووکردنی ئامینە خاتوونا، دۆستان و خزمان وازی لێ ناێرن و ژنی بۆ تێرن. ھەڵبەتە بۆ ئەمەیچە ھیچ بەڵگەیەک نیە.
دیوانەکەی بێسارانی پڕیە لە چراغ، چراغ عەشقەکەیە، ئامینە خاتوونە. عەشقێ کە بێسارانی تانەی پێ لە فەرھاد و مەجنون لێ ئەدا و ئێژێ ئەوان لە حەنای منا کەی عاشقن، من تۆزقاڵێ عەشقم ھا لە دەروونا، لە تاو و تینی عەشقا، خەریکم کێوی نەجد بدەم بە چیای بێستوونا.
سڵاو لە گیانی عاشقانی ناکام، بێسارانی و دوڵبەرەکەی ئامینە خاتوونی پایگەلان و سەرجەم عاشقان و ئەویندارانی پاک و بێگەرد و نەمان بۆ ھەرچی ڕەقیبی دڵڕەق و دڵڕەشە.
تێبینی: وێنەکە ئامینە خاتوون نیە. تەنیا وێنەیەکەو لە ئینتێرنێت وەرم گرتووە.
