دانا مەنمی: دیموکراسی و هەڵبژاردن لە کۆمەڵگای دواکەوتوودا.
هەر حیزبێک بتوانێت گوزارشت لە واقیعی ئەو کۆمەڵگایە و خواستی چین و توێژو هێزە کۆمەڵایەتییەکانی نێو کۆمەڵگا بکات، ئەوا ئەو حیزبە گەشە دەکات و پێچەوانەی ئەم دەربڕینەیش هەر ڕاستە. جەبری کۆمەڵایەتی زۆرجار حیزبێک ناچار دەکات لە هەڵبژاردنەکاندا کەسێکی بێ توانا و بێ وزە بە کوردییەکەی پۆخڵەوات کاندید بکات بۆ هەڵبژاردن. چونکە خواستی کۆمەڵگایان لەسەرە، جا هەر چەندە کەسانێکی ئاست نزمیش بن، بە نمونە لە پەڕلەمانی کوردستان چەندین پەڕلەمانتار هەیە کە شیاوی ئەوەنەبوون بچنە پەڕلەمان و ببنە پەرلەمانتار، بەڵام بە هۆی پێگەی کۆمەڵایەتی و کاریگەری بنەماڵەکەی بووەتە ئەمری واقیع بەسەر حیزبەکەیەوەو بەناچاری ملکەچی ئەو واقیعە دواکەوتوویە ببن لە پێنا بە دەستهێنانی دەنگی خەڵک.
هەموو کۆمەڵگایەکی دواکەوتوو تەسلیم بە واقیعێکی کۆنەپەرستییە و زۆر بە زەحمەت پایەکانی دیموکراسی دەچەسپێت و بە زەحمەتیش هێزەکان دەبنە دیموکراتخواز ، گۆڕانکاری ڕیشەیی کۆمەڵایەتیش نایەتەدی و حیزبەکانیش لەناو ئەم جۆرە فۆڕمەی کۆمەڵگادا زیاتر کاریان لەخۆڕازیکردنی خەڵکە نەک پەروەردەکردن و فێرکردن، خۆئەگەر حیزبێک لە ناو ئەم پێکهاتە خێڵەکییەدا بیەوێت گۆڕانکاری بکات و دژایەتی سیستەم و پێکهاتەی خێڵ و عەشیرەت بکات ، ئەو کاتە لە ناو کۆمەڵگاو ئەو پێکهاتە خێڵەکییەی کە کۆمەڵگای ڕەنگڕێژ کردووە لاواز دەبێت و ڕۆڵ و کاریگەری لە واقیعە کۆمەڵایەتیەکەدا لە دەست ئەدات، لەناو حیزبە کوردستانیەکاندا پارتی دیموکراتی کوردستان زیاتر لە هێزەکانی تر مۆرکی خێڵەکی هەڵگرتووە و هێزێکە زیاتر عەقڵی خێڵ هەڵیدەسوڕێنێت و خودی پارتیش دیدو ڕوانینێکی خێڵەکییانەی هەیە بۆ ژیان و دونیای دیموکراسی و دونیای مۆدێرن و هەتا هونەری بەڕیوەبردن، ترسی ئەم حیزبە لە گۆڕانکاری لە دەستدانی پێگە و سەنگ و قورساییە خێڵەکییەکەیەتی کە لە گۆڕانکاری و چاکسازیدا کۆمەڵگا سودمەند دەبێت و خەڵکانێکی بەرژەوەندیخواز و مشەخۆریش زیانمەند دەبن ، بۆیە پارتی لە ترسی لە دەستدانی خەلکانێکی مشەخۆر و گەندەلکار نەخۆی دەگۆڕێت و بیریش لە گۆڕینی سیستەمەکە و گۆڕانکاری و چاکسازی ناکاتەوە دواجاریش پارتی وەک حیزبێکی کۆنەپارێز ئەو نەریتانە زیندوو دەکاتەوە کە کۆمەڵگای خێڵەکی پێویستی پێیەتی و بەرهەمهێنانەوەی نەریتی کۆنەپارێزی خێڵەکییانە یەکێکە لە پێداویستییەکانی حیزبە کۆنەپاریزەکان و بەشێکە لە هێزی مانەوەیان لەناو کۆمەڵگای دواکەوتوودا.
کەواتە لەم ڕووەوە سیستەمی دیموکراتی و هەڵبژاردن نەک ئیمکانی نییە کۆمەڵگا ڕزگار بکات لە مێنتەڵییەتی خێڵ و حیزبی کۆنەپارێز بەڵکو دەبێتە کەرەستە و ئامرازێکیش بۆ موزایەدەی سیاسی، پاشان بەهۆی نەبوونی هوشیاری کۆمەڵگا خەڵک وا دەزانێت چوار ساڵ جارێک تەنها مافی هەڵبژاردنی هەیە نەک مافی لێپرسینەوە و ئیدی حیزبی براوە ئازادە چۆن هەڵسوکەوت دەکات و دەستکراوەیە لە هەر شتێک تا چوار ساڵی تر! ئەمە هەڵەیەکی کوشندەیە و کۆمەڵگا خۆی بۆخۆی دەخولقێنێت، کۆمەڵگای زیندوو هوشیارو بەئاگا پاشەکشە ناکات لە بەدەستهێنانی ماف و ئازادییەکانی ڕێگە نادات حیزب و حکومەتەکان زوڵم و نادادی و کەڵەگای لە سیاسەتدا بکەن و سەروەری یاسا پێشێل بکەن و زیان بە بەرژەوەندی و چاکەی گشتی بگەیەنن، ئیرادەی کۆمەڵگا سنوردار ناکرێت لە چوار ساڵ جارێکدا ڕۆژێکی بە دەستەوەیە بۆ سزادانی حیزبەکان، لەکاتێکدا هێزێکی وەکو پارتی لەو رۆژەدا هەموو ئیمکانی خۆیان دەخەنەکار بۆ بێ بەهاکردنی هەڵبژاردن و لە ڕێگەی تەزویرەوە ئیرادەی کۆمەڵگا تێک دەشکێنن.
بە داخەوە پێکهاتەی کۆمەڵگای کوردی پێکهاتەیەکی پچڕپچڕ و ناڕێکخراو و یەکڕیز نییە، ئەمەش تایبەتمەندی و ڕەنگدانەوەو هەستی مێنتەڵییەتی خێڵە بەسەر کۆمەڵگاوە کە هێشتا بەدوای پاراستنی بەرژەوەندی شارچێتی و بنەماڵەچێتی و مەزهەب و تەریقەتەوەیە ،لێرەدا هێزە سیاسییەکانیش ناتوانن کاریگەری ئەم تایبەتمەندییانە نادیدە بگرن و هەر حیزب و هێزێکی سیاسی بەشێک لەو پێکهاتە پچرپچرەی لەخۆگرتووەو کۆمەڵگایان بە حیزبی کردووە، لەم دۆخەدا کۆمەڵگاش ناتوانێت گۆڕانکاری جەوهەری بهێنێتە دی ،چونکە کۆمەڵگا بە حیزبی کراوەو شتێک نامێنێتەوە بە ناوی کۆمەڵگای مەدەنی ڕاستەقینە تا بتوانێت هوشیارانە سنوری دەسەڵات دیاری بکات و دەسەڵاتیش ملکەچ بکات بۆ سیستەمێکی دیموکراسی، خۆئەگەر کۆمەڵگایەکی مەدەنیش لە هەناوی کۆمەڵگایەکی خێڵەکیدا لە دایک بێت ئەوەندە لاوازە ناتوانێت ببێتە هێزێکی کاریگەر و حکومەت ناچار بە گۆڕانکاری بکات، بۆیە کۆمەڵگا بۆ ڕزگاربوونی خۆی نابێت پشت بە هێزە سیاسییەکان ببەستێت و چاوی لەوە بێت سەرکردەیەکی دادپەروەر و چاکەکار بێتە سەر دەسەڵات و تا سیستەمێکی ئەوپەڕی دیموکراسی و دادپەروەری بۆ بنیات بنێت، ئەم جۆرە ڕوانینە هی مرۆڤە بێ ئاگا و دەست و پێ سپییەکانە کە هەمیشە نزا دەکەن خودا فریشتەیەکیان بۆ بنێرێت، بە دەردی نیچە دەڵێت ؛ مرۆڤەکان دەبێ خۆیان سۆپەرمانی خۆیان بن.
