بورهان شێخ رەئوف: خزمەتى ئاڵا یان خزمەتى سەربازى.
هەرچەندە لە ساڵى 2018 ەوە لەناو ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق لیژنەى ئاسایش و بەرگرییەکەى سەرقاڵى ئەوە بوون ڕەشنووس و پڕۆژەیاسا بۆ خزمەتى ئاڵا یان خزمەتى سەربازى ئامادە بکەن، بەڵام هیچ پێشووەچونێکى وا نەهاتە پێشەوە، تاوەکو لەم ڕۆژانەدا حکومەتى عێراق خۆى پڕۆژە یاسایەکى ئامادەکردووەو بۆ خزمەتى سەربازى ئیجبارى و بڕیارە ڕەوانەى ئەنجومەنى نوێنەرانى بکات بۆ ئەوەى یاساى تایبەتى بۆ دەربکرێت.
لە دواى ساڵانێکى زۆر لە مشتومڕو لە نێوان لایەنە سیاسیەکاندا حکومەتى عێراق ئەو هەنگاوەى ناوە، هەرچەندە پێشتر یاساى خزمەتى سەربازى زۆرەملى لە عێراقدا کارى پێکراوەتا ساڵى 2003 لە لایەن حاکمى کارگێڕى و سەربازى ئەمریکاوە لە عێراق (پۆل بریمەر) ەو هەڵوشێنرایەوە.
حکومەتى عێراق پڕۆژە یاساى خزمەتى ئاڵا واتە خزمەتى سەربازى زۆرەملى پەسەند کرد دواى ئەوەى ئەنجومەنى شوراى دەوڵەتى عێراق وردبینى و پێداچوونەوە بۆ کرد، ئیتر ڕەوانەى پەرلەمانیان کرد بۆ ئەوەى گفتوگۆى لە سەربکەن و یاسای تایبەتى بۆ دەربکەن.
هەرچەندە گەلى عێراق لە ڕابردوودا ئەزمونێکى تاڵى بینیووە لە گەڵ خزمەتى سەربازى زۆرەملى لە سایەى سیستمى دکتاتۆرى تاک حزبى و جەنگە نەبڕاوەکانى ڕژێمى پێشوو،کە زۆرێک لە لاوانى عێراق بۆ ساڵانێکى دوورودرێژ لە ریزەکانى سوپادا دەمانەوە، بۆ نمونە لە دایکبووانى ساڵى 1957 زیاتر لە دەساڵ لە خزمەت سەربزیدا مانەوە لە وەختى جەنگى عێراق و ئێراندا، بەشێکى تر لە لاوانى عێراق لە چوار ساڵ و پێنج ساڵ زیاتر مانەوە لە ریزى سوپاى عێراقدا.
هەرئەوەشە وایکردووە لە ئێستاوە ئەو پڕۆژە یاسایە ڕوبەڕوى ناڕەزایەتیەکى زۆر لە لایەن هەندێک لایەنى سیاسى و ڕێکخراوەکانى کۆمەڵگاى مەدەنى و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانەوە ببێتەوە، کە هەریەکەیان پاساوى تایبەتى خۆیان هەیە و دەترسن بەرەو بە سەربازى کردنى کۆمەڵگاى عێراقى بێت.
پڕۆژەیاساکە
ڕەشنووسى پڕۆژە یاسا تازەکە خزمەتى سەربازى زۆرەملى دەسەپێنێت بەسەر هەموو تاکێکى نێرینەى عێراقدا کە تەمەنیان لە نێوان ( 19-35)ساڵدا بێت، ماوەى خزمەتەکەش لە نێو ڕیزەکانى سوپادا لە (9- 18 ) مانگدا دەبێت بە گوێرەى ئاستى زانستى، هەر سەربازێکیش مووچەیەکى دیاریکراوى بۆ دەبڕێتەوە بە پێی گەرمى و ئاڵۆزى ئەو ناوچەى خزمەتى تێدا دەکات.
کاردانەوەکانى پڕۆژەکە
هەندێک لایەنى سیاسى هەر لە ئێستاوە مەترسى ئەوەیان هەیە کە ئەمە گورزێکى گەورە بێت ئاڕاستەى ئەوان بکرێت، بەتایبەتى ئەوانەى کە میلیشیان هێزى چەکدارییان هەیە، نیگەرانن لەوەى پێشکەوتنى چەندایەتى و چۆنایەتى تواناکانى سوپاى نیشتمانى عێراق لە ڕۆڵ و پێگە و هەژموونى ئەوان کەم بکاتەوە.
هەرێمى کوردستان و پڕۆژە یاساکە
یەکێکى تر لەو کۆسپانەى پێدە چێت دێتە بەردەم ئەم پڕۆژە یاسا، هەرێمى کوردستانە وەکو هەرێمێکى فیدراڵى کە پاسەوانى هەرێمى هەیە کە هێزى پێشمەرگەیەو لە دەستوورى عێراقیشدا ناوى هاتووە، ئایا خەڵکى هەرێم لەناوى هێزى پێشمەرگەدا خزمەت دەکەن یان لە ڕیزەکانى سوپاى عێراقدا؟ لە پارێزگانى هەرێم یان لە پارێزگاکانى ترى عێراق؟
لایەنە باشەکانى ئەم پڕۆژە یاسا
1. سوپاو هێزە چەکدارەکان لە لایەنگیرى حزبى و تائیفى لە ناوچەگەرى و خێڵەکى و ئتنیکى دووردەخاتەوە.
2. سوپا و هێزى چەکدار بێلایەن دەکات لە ململانێ سیاسیەکانى وڵات.
3. لاوانى وڵات و ساز و ئامادە دەکات بۆ بەرەنگاربوونەوەى زۆر لە ئالەنگارى و ڕاهاتن بۆ مەشق و بەرگەگرتنى زۆرى ماندوێتى و ڕوبەڕوبوونەوەى هەموو پێشهاتەکان.
4. بەرزکردنەوەى گیانى نیشتمان پەروەرى لە نێو ڕیزى لاوان.
5. کەمکردنەوە بێکارى بەتایبەتى بۆ ئەوانەى کە بوارى تەواوکردنى قۆناغەکانى خوێندنیان بۆ نەڕەخساوە.
لە کۆتاییدا هەموو یاسایەک لایەنى باش و خراپى هەیە، بەڵام بۆ بنیاتنانى دەوڵەوتى یاساو دامەزراوە بۆ بێلایەن بوون و سەروەر بوونى یاسا، سوپایەکى بەهێزى پەروەردەکراو بە بیرو پرنسیپى دیموکراسى دوور لە مەیلى تائیفى و نەتەوەیى پێویستە بۆ گەلى عێراق.
