نەوزادى موهەندیس: کورد و حکومەتى ئایندەى عێراق.
ئەنجامى هەڵبژاردنە پێشوەختەکەى خولى پێنجەمى پەڕلەمانى عێراق لە 10 ئۆکتۆبەرى 2021دا، هەموو سەرکردە و حیزبە سیاسیەکان و تەنانەت شەقامى عێراق و هەرێمى کوردستانیشى تووشى شۆک و سەرسامبوون کرد، چونکە هیچ کام لە هێزە براوە و ئەوانەشى پاشکەشەیان کردوە چاوەڕوانى ئەنجامەکان نەبوون بەو شێوەیە.کە گۆڕانکارى و بەرزبونەوە و نزمبونەوەى زۆرى تیادا ڕووداوە تا ئاستى سفرکردنەوە و بەدەستنەهێنانى هیچ کورسیەک لەلایەن هێز و حیزبى سیاسى وەهاوە کە بەنیازى پشک و کورسى زیاتر بوون. بۆیە ئەم گۆڕانکاریانە لە قەوارەو و هێز و ژمارەى دەنگ و کورسیەکانى هێزە سیاسیەکان هەموانى خستۆتە بەر ئایندەیەکى ناڕۆشنى وا کە چاوەڕوان ناکرێت پێکهێنانى حکومەتى ئایندەى عێراق بە سانایى لەدایک ببێت و جێگەى ڕەزامەندى هەموانیش بێت. ڕەنگە بۆ هێزێکى وەکو (سائیرون) ى صەدریەکان پێکەوەنان و گرێدانى هاوپەیمانى و کۆکردنەوەى زۆرینەى ڕەهاى 165 کورسى لە کۆى 329 کورسى پەڕلەمان وەکو ژمارە ئاسانتر بێت لە هێزە ڕکابەرەکانى لە دەوڵەتى یاسا و بەدرى و حیکمە و عەزام و عەسائیبى ئەهلى حەق و… هتد. بەڵام گرنگتر لەوە بونێتى بە جێگەى متمانەى زۆرینەى پەڕلەمان و شەقامى عێراق و کوردستانیش، چونکە گەر حکومەتیش پێکبێنێت لە 3 هێز یان زیاتر و متمانەش وەربگرێت، وەک ئەوەى صەدر ڕایگەیاند کە حکومەتى بنکە فراوان و پشکپشکێنەى مەزهەبى نابێت، بەڵام ئەمە ماناى ئەوە نیە کە بێسەرئێشە دەبێت و عێراق و حکومەتەکەى ئایندەى دەبنە حاکمى ڕەها و شامى شەریف، لەسایەى بوونى زیاد لە 67 میلیشیاى چەکدارى توندڕەوى شیعى و دەیانى ترى سونى کە هەریەکەیان ئەجێندایەکى جیاواز و دەرەکى ئێرانى و تورکى و عەرەبى سونەکان جێبەجێدەکەن و تائێستا لەماوەى 18 ساڵى ڕابووردوودا هێندەى بەرژەوەندییە سیاسى و ئابورى و ئەمنیەکانى ئەو وڵاتانەیان پاراستوە نیوهێندە بەرژەوەندیە نیشتیمانیەکانى عێراقیان نەپاراستوە، هەر ئەم هۆکارەش بوە بەهۆى ئەوەى کە زۆرینەى شەقامى عێراقى یان بایکۆتى دەنگدان بکەن یان دەنگەکانیان بسوتێنن بەڕێژەى 60% ، ئەو ڕێژەیەشى کە بەشدارى کردوە 41% نا لەبەر خۆشەویستى ئەم هێزە براوانەى ئێستا بوە، بەڵکو ویستیان گۆڕانکارى بوە لەلایەک لە دەموچاو و لەلایەکیش لەسیاسەت و بەرنامە دەرەکیەکان بە ئەجێندا نیشتیمانیە عێراقیەکان کە گەر بەناو و بە بەڵێن و خۆکردنە پاڵەوانى نیشتیمانیش بێت لەسەر شاشەى ڕاگەیاندنەکان دەنگیانداوەتە صەدریەکان و هێزە سونیە ڕکارەبەرى هێزە ئیسلامیە سونیە کلاسیکیەکانى 18 ساڵى ڕابووردوو.
لەبەرامبەریشدا لە هەرێمى کوردستانیش ئەنجامەکان بۆ زۆرێک دڵخۆشکەر نەبوون و بۆ هەندێکى تریش هەرچەندە کورسیان وەدەستهێناوە، بەڵام تامى شکست و دۆڕاندنى لێدێت و بۆ هەندێکى تریش کارەسات و سفر بونەوەى لەدواوە بوە.بۆیە بەناو یان ساختەکارى بێت یان بە هەقیقیش بێت پارتى دیموکراتى کوردستان براوەى یەکەمى ئەم هەڵبژاردنە بوە بە 33کورسى و سەرکەوتن و خۆشى تەنها بۆ ئەو ماوەتەوە سەرەڕاى کەمکردنى دەنگەکانى بە زیاد لە 300هەزار دەنگ و هەندێکیش غرور و لەخۆبایبونیشى پێوە دیارە وەک سیفەتى هەمیشەیى خۆیى لەبەرامبەر هێزەکانى ترى هەرێمدا. بەڵام نەسەرکەوتنەکەى پارتى و نە کورتهێنانەکەى هێزەکانى تر مایەى سەرمەستبوون یان سەرگێژبوون نین، چونکە کورد بەهەموانەوە تەنها 63 کورسى وەدەستهێناوە لەکۆى 329 کورسى کە هەمیشە کەمینەیە و ناتوانێت بەتەنها هیچ خواست و ئامانجێکى کورد وەدیبهێنێت لە عێراقدا وەک لە 18 ساڵى ڕابووردوودا بینیمان. بۆیە گەرەکە کورد هەموانیان پێکەوە ببنە یەک کوتلەى پەڕلەمانى گەورە و یەکگرتووى بەهێزى وەها کە حسابیان لەگەڵبکرێت و حسابیشیان لەسەر بکرێت بۆ پێکهێنانى حکومەتى ئایندەى عێراق.گەر کورد پێکەوە 63 کورسى پێکەوە بنێن وەکو کوتلەیەکى پەڕلەمانى ئەوا دەبنە دووەم کوتلەى گەورەى پەڕلەمانى عێراق لەدواى سائیرونى 73 کورسى و پێش هاوپەیمانى تەقەدومى سونیەکانى محەمەد حەلبوسیش دەدەنەوە کە تەنها 37 کورسیان هەیە. بۆیە لە ئێستادا کورد بارى قورس و نرخیشى گرانە و هەموانیش هەوڵى پەلکێشکردنى دەدەن بۆلاى بەرەکەى خۆى چ صەدریەکان چ دەوڵەتى یاساى نورى مالکى 34 کورسى.
لێرەدا پرسیار ئەوەیە کە ئایا کورد چۆن و بەچ مەرجێک بەشدارى هاوپەیەمانیەکان بکات بۆ پێکهێنانى حکومەتى ئایندەى عێراق؟
وەڵامى کورت و پوخت بریتیە لە:
1. یەک و یەکگرتوویى ڕیزەکانى کورد و کوردایەتى بپارێزن و ببنە یەک کوتلەى گەورەى پەڕلەمانى 63 کورسى بەهەر 5 لیستە براوەکەوە و چیدى تاى هەڵمەتى هەڵبژاردن و ناو وناتۆرەکانى هەڵمەتەکە و بەڵێن و خۆگیڤکردنەوەکانى ماوەى مانگى هەڵمەتەکە لەبیر بکرێت.
2. پێکەوە بچنە گفتوگۆکانەوە نەک بە جیاجیا و بەتەنها، چونکە پێکەوە بەهێزترن نەک بە تەنها، چونکە لە دابونەریتى گفتوگۆکاندا هەمیشە سەیرى قەبارە و گەورەیى و نفوزى بەرامبەر دەکرێت هەربۆیە قەبارەى 63 کورسى گەورەتر و بەهێزترە لە 33کورسى یان 17 کورسى و… هتد.
3. پێکەوە بە بەرنامەیەکى ئایندەیى 4 ساڵانە بەشدارى گفتوگۆکان و دواتریش حکومەتى ئایندە بکەن و ئەم خاڵانە ببنە پنتى گفتوگۆکان و بە نەگۆڕى بمێننەوە و بوارى سازشکردن و نەرمى نواندن لەسەریان نەبێت وەک:
• پابەندبوون بە تەواوى مادە و بڕگەکانى دەستورى عێراقیەوە.
• جێبەجێکردن و کارکردنى جدى بۆ جێبەجێکردنى مادەى 140 دەستورى عێراقى کە لە خوتوخۆڕایى و لەخەمسارى کورد خۆى ماوەى 14 ساڵە پەکخراوە،کە دەبێتە مایەى گەڕانەوەى ئاشتیانەى 51% خاکى کوردستان و تەواوى ناوچە دابڕێنراوەکانى هەرێمى کوردستان.
• هێزى پێشمەرگە وەک سیمبولێکى ڕزگارکەرى کوردستان و پارێزەرى دەوڵەتى عێراق و بەرگریکارێکى سەرسەختى سەروەرى تەواوى عێراق و حسابنەکردنى وەک میلیشیا شیعى و سونەکان ((وەک موقتەدا ێەدر بانگەشەى هەڵوەشانەوە و بە میلیشیا بوونى بۆ دەکات))کە ئەو میلیشیایانە تەنها تەمەنیان 18 ساڵە و بەتایبەتیش بۆ لەناوبردنى مەزهەب و ئاینزا جیاوازەکانى عێراق دروستبوون نەک بۆ پارێزگارى لە عێراق و گەلەکەى و لەماوەى 18 ساڵى ڕابووردوودا هێندەى زیان و کوشتاریان لە عێراقیەکان داوە نیوهێندە نەیاتنوانیوە سەروەرى خاک و گەلانى عێراق بپارێزن ولەبەرامبەردا بونەتە جێبەجێکارى سیاسەت و فەرمانە دەرەکیەکان. بەڵام هێزى پێشمەرگە مقاوەمەتکارى ڕاستەقینە بوە دژى هەموو ڕژێمە سەرکوتکەرەکانى عێراق لەساڵى 1961وە تا ساڵى 2003 و بەئێستاشەوە بێت دژى داعش و داعشیەکان. بۆیە بەناوى بەشداریکردن لەحکومەت و پێدانى بەڵینى فریودەرانە و بەناوى یەکگرتوویى سوپاى عێراق و پۆلیسى فیدڕاڵیەوە وەک موقتەدا صەدر دەڵێت نابێت هیچ جۆرە سازشێک لەسەر مەسەلەى هێزى پێشمەرگە و شایستە دارایى و سەربازیەکانیان بکرێت کە بەداخەوە ماوەى 18 ساڵە پیشتگوێخراوە. هێزى پێشمەرگە هەڵگیرسێنەر دوو شۆڕى ئەیلولى 14 ساڵى و شۆڕشى نوێى 16 ساڵەیە و بەهەزاران هەزار شەهید و کەمئەندام و قوربانى داوە لە پێناو ڕزگاریدا نەک براکوژى و خۆکوژى و نانەوەى ئاگرى دووبەرەکى لە نێو پێکهاتەکانى عێراقدا. لەکاتێکیشدا لە چەندین مادەى دەستوریشدا ناوى بەڕەسمى هاتوە وەک بەشێک لە سیستەمى سەربازى و ئەمنى عێراق و بە ((پاسەوانى سنور))ناوینراوە.
• زامنکردنى بودجە و پشکى ساڵانەى هەرێمى کوردستان لە یاساى بودجەى ساڵانەدا،بۆئەوەى هەموو ستاڵێک نەکەوینەوە بەر ڕەحمەتى برا بەناو شیعە و سونەکانمانەوە و لێیان بپاڕێینەوە تا چەند سەد ملیار دینارێکمان وەک خێر بۆ دەنێرن بەهەزار منەت و خۆبەزلزانینەوە.
• دواتر لەسەر مەسەلە بنەڕەتیەکانى دیموکراسى و فیدڕاڵى و کارى پێکەوەیى و سیستەمى پەڕلەمانى پێداگیربکەن بۆئەوەى بەناوى زۆرینەى شیعەوە نەمانگێڕنەوە بۆ سیستەمى تاک حیزبى و تاک سەرکردەى دیکتاتۆریەوە بەهەر ناو و نازناوێکەوە بێت.
• بەشداریکردنێکى هەقیقى کوردى هەبێت لەهەموو جومگە و ناوەند و ئۆرگانەکانى بڕیاردانى یاسایى و جێبەجێکارى و دادوەرى عێراقدا بە بەهێزى و بەقەوارە و هاوبەشیکردنى لەو حکومەتەدا.
بەکورتى ئەم چەند خاڵانە خاڵى کرۆک و بنەڕەتى کوردن بۆ بەشدارى و چونە ناو حکومەتى ئایندەى عێراقیەوە، بەبێ جێبەجێکردن و چەسپاندنى ئەم خاڵانە کورد هێندەى تر لاواز و بێدەسەڵات دەبێت و ڕەنگیشە لە ئێستاش خراپتر مامەڵەى لەگەڵدا بکرێت. بۆیە هەقە لە پێناو دەسکەوت و مافە ڕەواو بنەڕەتیەکاندا سازشنەکرێت بۆ دەسکەوتنى هەندێک پلە و پۆستى بێدەسەڵات بێ سوود بۆ گەل و خاکى هەرێمى کوردستان. هەقیش نیە سەرکردایەتى سیاسى کورد چیدى بەبەڵێنى درۆ فریوبخوات و پەند و عیبرەت لە 18 ساڵى ڕابووردوو وەرنەگرێت.
