رزگارى ئاکرەیی: گرنگترین بنەماى هزرى و رێکخراوەیى چەپى ئەلکترونى (E-Left)، بەرەو چەپەکى زانستى و دیموکراتى سەردەمیانە.
وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە بۆ کوردی/ عیماد عەلی
پێش نیزیکەى بیست ساڵ من سەرەتاکانى چەمکى چەپى ئەلکترونیم خستەروو (Electronic Left ”E-Left”) باسم کردن لە خاڵى سەرەکى لەچەندین وتار ودیالوکى جیاواز. ووەکو دەبینین زۆر لە خاڵە باسکراوەکان راستگویى خۆیان سەلماند، ئێستا پێویستە بە فراوانى گرنگترین بنەماى هزرى ورێکخراوەیى چەپى ئەلکترونی بەشێوەکى وردتر روون بکەینەوە.
ئەکرێ هەندێ کەس واتێبگەن زاراوەى چەپى ئەلکترونی تەنها گۆرینى دەزگا و پارتەکانى چەپە لەشێوەى ئاسایى خۆى بۆ بەکارهێنانى تەکنلوجیاى زانیاری و ئەنترنێت! بەتێروانینى من، زۆر لەوە زیاترە، بەڵکو ئاراستەکى نوێ یە شێوازەکى زانستى دیموکراتى هاوچەرخ و سەردەمیانە بەخۆیەوە دەگرێت لەبارەى چەمکى چەپ ووتارى سیاسى، میکانیزمى رێکخستن و کارکردن، بۆ ئەوەى بگونجێت لەگەڵ پێشکەوتنى تەکنلوجی و زانستى و مافى مروڤ لەبوارە جیاوازەکان، گۆرانکارى گەورە لە میکانیزمى سەرەدەریکردن و پەیوەندیکردن و رێکخستنى جەماوەر بەهۆى شورشى تەکنلوجی و زانیاری.
گرنگترین بنەمای هزرى و سیاسى چەپى ئەلکترونی
وەک هێزى چەپ خەبات دەکەین دژى سیستەمى سەرمایەدارى بەشێوەى جیاوازى خۆى، کاردەکەین بۆ گۆرینى، بەرەو سیستەمى سوشیال دیموکرات کە زیاتر مروڤایەتى و دادپەروەرى تێدا هەبێت، بەڵام پسیار لێرە ئەوەیە، ئایە دەتوانین بیگۆرین بەرێگەى پێداگیرى حەرفى بە تێکست ووتارى سیاسى و میکانیزمى کارکردن ورێکخراوەیى کلاسیکى ماوە بەسەرچوو لەناو قالبى جێگیر! کە ناگونجێن لەگەڵ بیرکردنەوەى دیالیکتى و پێشکەوتنخوازى مارکسى و چەپ، لەکاتێک سەرمایەدارى لەهەموو بوارەک گەشە دەکات لەهەر کاژمێرەک، بەلکو لەهەر خولەکەک! و بەشێوەکى خێرا وکاریگەر خۆى دەگونجێنیت لەگەڵ قەیرانە جیاوازەکان و لێى دەردەچێت و خۆى نوێ دەکاتەوە؟ ئایە ئەکرێ (چەکى زۆر کەون) بەکاربێنین، مەبەستم لێرە وتار و میکانیزمى کارکردن و رێکخستن لەو شەرە گەورە و ئالوزە و سەرکەوتن مسوگەر بکەین؟ بە بوچوونى من، بەدڵنیاییەوە، وەڵام (نەخێر) دەبێت، و بارودوخى ئێستا ئەوەمان پێدەڵێت!
بۆیە پێویستە روو بەرووى سەرمایەدارى ببینەوە (بە چەکى) پێشکەوتوو، وزانستى هاوچەرخ و نوێ بوونەوە و گەشەکردنى بەردەوام لەهەموو بوارەک، سەرکەوتنى بەسەر بێنین. بەهەمان شێوەى کارل مارکس و فریدریک ئەنجلز (کارل وئەنجلز لە پێشەکى چاپى ئەلمانى ساڵى 1872 لە بەیاننامەى شیوعى پاش تەنها بیست و پێنج ساڵ لە نووسینى، ئاماژە دەکەن: ئیمڕۆ ئەو بەرنامە کەون بووە لەهەندێ خالەکانى بەکاریگەرى پێشکەوتنى پیشەسازى گەورە لەدوایین بیست و پێنج ساڵ). بێگومان ئەو پێشکەوتنەى کارل و ئەنجلز ئاماژە بۆ دەکەن لەو کاتە زۆر کەم بوو بەبەراورد لەگەڵ پێشکەوتنى گەورەى تەکنلوجی ئێستا، باشە ئێستا بوچوونیان چۆن دەبوو؟ ئەگەر ئێستا لە ژیان دا بان پاش ئەو هەموو گۆرانکاریە گەورەیە؟
زۆر پێویستە لەگەڵ سەردەمى ئێستا بروین و لەگەڵ پێشکەوتنى گەورەى زانستى و تەکنلوجی بەردەوام لەهەموو بوارەکان، و بەباشترین شێوە سوودى لێ وەرگرین و بەکاریبینین لە خەباتمان لەپێناو گۆرین و گەشەپێدان و نوێ بوونەوە، و تازە کردنەوەى وتار و بەرنامەى پارتە چەپەکان، و میکانیزمى رێکخستن و سەرکردایەتى و هەلسوکەوت لەگەڵ جەماوەر، و روو بەرووبوونەوەى کێشەى ئالوز و گەورە، و کارلێکردنى خێرا لەگەڵ گۆرانکارى خوماڵى و هەرێمى و نێودەولەتى، لەپێناو کاراکردنى دیالوکى نشتیمانى خوماڵى و هەرێمى ونێودەولەتى لەنێو هێزەکانى چەپ، و پێشخستن و نوێ کردنەوەى رێکخستنەکانى چەپ و دامەزراندنى چارچێوە و هاوپەیمانى چەپى دیموکراتى، و پابەندبوون بە گیانى نوێ بوونەوەى زانستى و رێکخراوەیى و مروڤایەتى هزرى چەپ لەلایەک و گیانى شورشى تەکنلوجی و زانیاری لەلایەکى تر. و بەپێى ئەوە، من دەبینم گرنگترین بنەماى هزرى چەپى ئەلکترونی، ئەوانەى خوارەوەن:
1. چەپەکى زانستى پشت ببەستێت بە پێشکەوتنى زانستى و مافى ئاقلانەى هزرى چەپ و مروڤایەتى و رێکەوتنەکانى مافى مروڤى جیهانى، و سوود وەرگرێت لە لایەنە ئەرێنیەکانى هەموو ئاراستەکانى مارکسى و چەپ و پێشکەوتنخوازى جیاواز، ودان بە فرەلایەنى هزرى چەپ بنێت، و هیچ تیورى یان ئایدلوجى ئەژمار نەکات وەک تێکستەکى ئاینى پیروز. هەروەها سوود وەرگرێت لە پێشکەوتنى تەکنلوجی و زانستى و مافەکان لە کارى سیاسى و راگەیاندن و ئابورى و کۆمەڵایەتى و روشەنبیرى و ژینگەیى. وبا بە دەیان چارەسەریمان هەبێت بەکاریان بێنین بۆ پلاندانان و ئاراستەکردنى خەباتى چەپ و میکانیزمەکانى لەپێناو بەدەستهێنانى دادپەروەرى کۆمەڵایەتى زیاتر و یەکسانى و ئازادى بەئاسویەکى ئیشتیراکى.
2. جێگرەوەى زانستى و ئاقلانە بەپێى شتى بەردەست ئێستا و نەک شتى داواکرا: ئەگەر بەشێوەکى تیورى بیربکەینەوە ئێستا وەکو هەموو چەپخوازەکان بێگومان داواکاریمان دەولەتەکى ئیشتیراکى دیموکراتى یە و سیستەمەکى ناچینایەتى و یەکسانى تەواو تا رادەیەکى گەورە. بەڵام پرسیار لێرە ئەوەیە، ئایە ئێستا ئەوە لەتوانا دایە بەپێى بارودوخى بابەتى و خۆیەتى؟ و ئایە هەر دەمینیێن لەژێر کاریگەرى ئایدلوجیا و دووبارەکردنەوەى رستەى شورشگێرى، و لەسەر تیورى قسە بکەین لەجیاتى شێوازى زانستى و چۆنیەتى ئەنجامدانى گۆرانکارى کۆمەڵایەتى گەورە و گشتى، و لەجیاتى کردەوەى پراکتیکى؟
بۆیە چەپى ئەلکترونی هەوڵ دەدات سیاسەت و بەرنامە و جێگرەوەى زانستى بخاتە رو، زیاتر ئاقلانە بن و پەیوەندیان هەبێ بە کێشەکانى جەماوەرى زەحمەتکێش و کۆمەڵگا بەگشتى و ژیانى ڕۆژانە و گۆرینى بەرەو باشتر هەتا ئەگەر بەشێوەکى سنورداریش بێت، پشت بەستن بە واقیع و تواناى چینەکان و بارودوخى ئێستا و تایبەتمەندى و پلەى گەشەکردنى کۆمەڵگاکان، و پێشهاتە خۆماڵى و هەرێمى و نێودەولەتیەکان و دەستنیشانکردنى ئەرکى پراکتیکى ئەو قوناغە پشت بەستن بە زانستى هاوچەرخ و بیروکەى چەپ و پێشکەوتنخوازى جیاواز.
بۆ ئەوەى چەپ دور نەکەوێت لە ئامانج و بیروکەکانى و تەنها رستەى شورشگێرى و کلاسیکى ئامادە دووبارە بکاتەوە، و بمێنتەوە لەناو تێکستى تیورى وشک و کەون. کە بەداخەوە لەلایەن زۆر لە چەپەکان بوونەتە (تێکستى پیروزى وشک) و راستى ئاینى رەها، و بەکەلک هەموو شوێن و کات دێن، و زۆر جار سەرکردەکانى مارکسى و چەپ و هەندێ سەروک حیزب وەکو خوداوەند سەیر دەکرێن.
پێویستە چەپ ئازاد بکرێت لە تێکستە تیوریەکانى رەها و پەرستنى کەساتیەکان بۆ ئەوەى لەو قوناغە تێپەرین، و گەراندنەوەى سەرکردە مەزنەکان و بیرمەندانى چەپ بۆ (خانەى مروڤەکان) پاش ئەوەى کردیانن بە (خوداوەند و پیاوى ئاینى و شێخ)، و ئەوە بووە هۆکارى حالەتەکى نەرێنى ووشکبوونى هزرى و زیانەکى زۆرى بە چەپ گەیاند و رولى لەناو کۆمەڵگا.
گۆرینى ژیانى مروڤ بەرەو باشتر بنەماى چەپى ئەلکترونی یە، هەتا ئەگەر بەهەندێ هەنگاوى سنورادریش بێت بەرێگەى جێگرەوەى واقیعیانە بۆ ئەو قوناغە، و سوود وەرگرتن لە تیورى و بیروکەى چەپ و پێشکەوتنخواز و مروڤایەتى جیاواز بۆ ئەنجامدانى گۆرانکارى بەپێى بارودوخ و گەشەکردنى هەر وڵاتەک، نەک بەپێچەوانەوە، و پێویستە بکەوێتە ژێر پروسەکى رەخنەگرتن و گەشەپێدان و نوێ کردنەوەى بەردەوام هاوکات لەگەڵ پێشکەوتنى زانستى و سیاسى و کۆمەڵایەتى و ماف و روشەنبیرى و ژینگەیى مروڤایەتى.
3. ئەزمونە ئیشتیراکیەکان و چەپخوازەکان: داواى پێداچوونەوەى مارکسیەت و قوتابخانە چەپەکانى جیاواز دەکات و کلتورەکەیان، و هەلسەنگاندنى ئەزمونەکانى ئیشتیراکى و چەپخواز، بۆ نموونە (ئیشتیراکى سوڤێتى، ئەزمونى چینى، ئیشتیراکیەت و چەپى خۆماڵى، ئەزمونەکانى ئیشتیراکى دیموکراتى و بەتایبەتى لە دەولەتە سکاندنافیەکان و… هتد). بەشێوەکى زانستى و بەپێى قوناغى مێژوویى وبارودوخى خۆماڵى و هەرێمى و نێودەولەتى ئەو کاتە، و خوێندنەوەى لایەنە ئەرێنى و نەرێنیەکان و شیکردنەوەکى رەخنەگر و زانستى بۆ بیروکە و کەساتیە چەپەکان بۆ سوودوەرگرتن لە لایەنە ئەرێنیەکان و دوورکەوتەوە لە لایەنە نەرێنیەکان.
4. ئامانجى بنیاتنانى دەولەتەکى دیموکراتى سکیولارە بە سیستەمەکى سیاسى و ئابورى و کۆمەڵایەتى و ژینگەیى دادپەروەرانە، جەخ دەکاتەوە لەسەر رەتکردنەوەى هەموو شێوەکانى چەوساندنى چینایەتى و پشت بەستن بە دەسەڵاتى گەل دەکات، رولى ئاین و نەتەوە جیادەکرێتەوە، لەسەر بنەماى هاولاتیبوونى یەکسان و رێزگرتنى فرەنەتەوەیى و مافى مللەتان بۆ مافى چارەنووس، و سەروەرى یاسا و رێکەوتنامەکانى مافى مروڤى نێودەولەتى، رێزگرتنى ئازادیەکان و یەکسانى و دادپەروەرى کۆمەڵایەتی، مافى رێکخستنەوە و خۆپیشاندان و مانگرتن و جیاکردنەوەى دەسەڵاتەکان، دادوەرى سەربخۆ و راگەیاندنى ئازاد وکراوە لەسەر هەموو ئاراستە هزرى و سیاسی، جەختکردنەوە لەسەر مافەکانى مروڤ بە تێگەیشتنیەکى جیهانى دوور لە نەتەوەپەرستى و ئاین و رەگەز و ئاراستەى سیاسى وهزرى، دژایەتى سزاى لەسێدارەدان، و دوورکەوتنەوە لە هاوپەیمانەتى لەگەڵ حکومەت و هێزى دیکتاتورى و ئاینى و نەتەوەپەرست کە دژى مافى مروڤن.
5. بەشێوەکى سەرەکى بەرنامە و سیاسەتەکانى ئاراستەى کرێکار و زەحمەتکێشان و چینە بندەستەکان دەکات، و گەنجان و چینەکانى تینوو بۆ گۆرین و نوێ کردنەوە و داپەروەرى و یەکسانى ناو کۆمەڵگا. و وەک قوناغەکى چاکسازى داواى سیستەمەکى ئابورى داپەروەرانە و روون دەکات و دەولەت خۆشگوزەرانى و یەکسانى، بەرێگەى سیاسەتى ئابورى جیاواز و کەرتى گشتى و هاوکار و تێکەڵ و تایبەت بەپێى بەرێوبردنى گشتى ئابورى و گرنگیدان بە دەولەت لەبوارى پلاندانانى ئابورى مەلبەندى لەژێر سەرپەرشتى دیموکراتى جەماوەرى. پشت بەستن بەباج وەرگرتن و داپەروەرى کۆمەڵایەتی و بیمەکردن و هاوسۆزى کۆمەڵایەتی گونجاو و نەهێشتنى هەژارى و یەکسانى دەرفەت و نەهێشتنى بێکارى و گەشەپێدانى تواناى مروڤایەتى و بەکارهێنانى زانستى بۆ سەرچاوەکان، خوێندنى بێ بەرامبەر و تەندروستى و چاودێرى کۆمەڵایەتی و گشت خزمەتە سەرەکیەکان و بەشدارکردنى هەمووان لە سامانەکانى کۆمەڵگا و مسوگەرکردنى ئاستەک و کوالیتیەکى ژیانى گونجاو بۆ هەموو هاوڵاتیان.
خەباتى زاراوەیى، هاودژ نییە لەگەڵ خەباتى بەردەوام لەپێناو گۆرین بەرەو سیستەمەکى سیاسى – ئابورى یەکسان و نەهێشتنى جیاوازیە ئابوریەکان لەناو چینەکانى کۆمەڵگا، و بەدیهێنانى داپەروەرى کۆمەڵایەتی. سروشت و بناماکانى سیستەمى سیاسى و ئابورى کە لەپێناوى خەبات دەکەین جیاواز دەبێت بەپێى تایبەتمەندى و سروشتى هەر وڵاتەک، و هاوسەنگى چینایەتى و سیاسى و بارودوخى خۆماڵى و جیهانى.
6. چەپەک دووربێت لە توتالیرزم باوەرى بە پروسەى دیموکراتى و فرەحزبى و گواستنەوەى ئاشتیانەى دەسەڵات هەبێت، و گۆرینى هێواش بەرەو سیستەمەکى دادپەروەرانەتر بەپێى بوچوونەکانى جەماوەر، بەشێوەکى داهێنەر کۆبکاتەوە لەنێوان دیموکراسى و یەکسانى و دادپەروەرى کۆمەڵایەتی و سکیولاریزم، و دژى هەموو جورەکانى دیکتاتوریەت بێت و هەر زەوتکردنەکى دەسەڵات، و دژى چەمکى یەک چین یان حزب بێت، و شێوازى هەمەجورى خەباتى جەماوەرى و دیموکراتى بگرێتە بەر ئەگەر لە دەسەڵات بێت یان لە ئوپوزسیون، و رێز لە بوچوونى دەنگدەران بگرێت لە کەش و هەوایەکى دیموکراتى و یەکسانى بۆ هەموو حزبە سیاسیەکان بەپێى حالەتى هەر وڵاتەک.
7. کاربکات لەپێناو دامەزراندن و بەهێزکردنى یەکێتى و سەندیکاى کرێکاران بەشێوەکى پیشەیى و سەربخۆ، بەرگریکردن لە مافى کرێکاران و زەحمەتکێشان و هزرى نێودەولەتى و رێکەوتنى ئازادى سەندیکاکان و پاراستنى رێکخستنى سەندیکاکان، و نەکرێنە شوێنى سیاسى و حیزبى و بەشەک لە ناکوکیەکان، بەڵام ئەکرێ بوچوونى سیاسى جیاواز هەبێت لەناو سەندیکاکان کاربکەن پێکەوە لەپێناو بدیهێنانى ئامانجى پیشەیى هاوبەش.
کەوتنى سەندیکاکان و یەکێتیە پیشەیەکان لەژێر دەسەڵاتى حیزبەکان و کاریگەریەکانیان فاکتەرەکێ نەرێنى یە و لاوازیان دەکات، و دەبێتە هۆى ناکوکى ناوخۆیى و سەپاندنى ئەجینداى حیزبى تەسک و پەیابوونى ناکوکى حیزبى ناوخۆیى و دەرەکى بەهۆى هەلوێستى زۆرینەى لایەنە چەپە کلاسیکیەکان، کە هەتا ئێستا لەگەڵ کارى هاوبەش نین لەنێوان رێکخراوە جەماوەرى و سەندیکاکان.
8. داواى یەکسانى تەواو بۆ ئافرەت و جوداکارى ئەرێنى، و تەرخانکردنى بەشى (کوتا) لە دەزگاکان بۆ ئەوەى یەکسانى تەواو دروست ببێت، لەناو هەموو دەزگاى جەماوەرى و سەرکردایەتى و چالاکی جیاواز، وهەندێ میکانیزمى هەبێت بۆ ئەوەى ئافرەت پوستى سەرکردایەتى وەرگرێت و تواناکانى پێشبخات، و هەروەها دامەزراندنى یەکێتى سەربخۆى ئافرەتان بەپێى رێکەوتنى نێودەولەتى پەیوەست بە ئافرەتان. زۆرینەى هێزە چەپەکان هەتا ئێستا نێرینەن تا رادەکى گەورە، و رولى ئافرەت سنوردارە بەشێوەکى بەرچاو لە ئاستەکانى سەرکردایەتى.
خەبات لەپێناو بەدیهێنانى یەکسانى تەواو لەنێوان ئافرەت و پیاو مەرج نییە پەیوەست بێت بە گۆرینى سیستەمى سەرمایەدارى و دامەزراندنى سیستەمى ئیشتیراکى و سنوردارکردنى بە رەهەندى چینایەتى، بەلکو ئەکرێ ئێستا زۆر چاکسازى بکرێت و بەپێى ئامارەکان زۆرینەى ئەو دەولەتانەى ئافرەتان توانیانە زۆر ماف بەدەست بێنن و پلەى پێشکەوتووى یەکسانى کە هەتا ئێستا دەولەتى سەرمایەدارین، بۆ نموونە دەولەتە سکاندناڤیەکان.
9. جیاکردنەوەى رولى ئاین لە دەولەت: چەپى ئەلکترونی رولى ئاین لە دەولەت جیادەکاتەوە لەگەڵ مسوگەرکردنى ئازادى ئاینى و بیروباوەر، و رێزگرتن لە ئازادى بیرو وراى ئاینى کەسایەتى جەماوەر و پەیوەندی لەنێوان مروڤ و ئاین، بێ ئەوەى بەزۆر پەسەند بکرێت لەسەر کەسانى تر. پێویستە دەولەت سکیولار بێت و لەسەر یەک دووراتى بێت لەگەڵ هەموو ئاینەکان، و پشتگیرى دەزگا ئاینیەکان بکات وەک رێکخراوى جەماوەرى بەشێوەکى یەکسان بەپێى پلە و ئاستى ئاین لەناو کۆمەڵگا. بۆیە پێویستە دەزگاى ئاینى لەژێر سەرپەرشتى دەولەت بێت، و کارمەندانى ئاینى لەناو دەزگاى حکومى پەروەردە بکرێن، لەگەڵ قەبوڵکردنى فرەئاینى و فرەهزرى و رسواکردنى توندوتیژى و وشکباوەرى و سەپاندنى دەسەڵاتى ئاین لەناو کۆمەڵگا.
ئاین تەماشە ناکرێت وەک کێشەکى هاودژى سەرەکى، بەلکو بەرهەمى بارودوخى ئابورى و سیاسى و کۆمەڵایەتی و روشەنبیرى و مێژووى یە وکاریگەریەکانى، بۆیە پێویستە خۆمان دووربخەین لە دژایەتیکردنى توندى ئاینى جەماوەر، بەلکو دیالوکەکى ئاقلانە و ئارام هەبێت لەبارەى ئاینەکان، و خوێندنەوەى کلتورى ئیسلامى و ئاینەکان بە تێروانینەکى زانستى چەپخواز و بەرچاوکردنى لایەنە ئەرێنیەکان و سوود وەرگرتن لێیان بۆ گۆرینى کۆمەڵایەتی، و رەخنەگرتنى زانستى بۆ لایەنە نەرێنیەکان بەپێى بارودوخى مێژوویى، بەشێوەک کاریگەریەکى ئەرێنى هەبێت لەسەر جەماوەرى باوەردار بەپێى سروشتى هەر وڵاتەک.
هێزى ئاینى توندرەو ئەگەر ئیسلامى بێت یان مەسیحى یان یەهودى و کاربکەن بۆ سیستەمى دیکتاتورى ئاینى هێزى پاشکەوتنخوازن و ئاین بەکاردێنن بۆ بەرێوەبردنى ئەجینداکانیان کە پاشکەوتوون و دژى هزرى چەپ و دیموکرات و مافى مروڤن، و پێویستە لەدژیان راوەستین و رسوایان بکەین بەهەموو شێوەیەک. و لەهەمان کات، پێویستە کاربکەین لەگەڵ هەموو بوچوونە ئاینیە چاکسازەکان و ئاشتیخوازەکان، ئەوانەى بەشێوەکى نوێ ئاین و کلتورى ئاینى دەخوێننەوە، و خۆیان دەگونجێنن لەگەڵ پێشکەوتنى هزرى و زانستى و مافى مروڤ و دوورن لە وشکباوەرى ئاینى.
10. فرەلایەنى دەزگاى چەپ و هاوپەیمانى و کارى هاوبەش: زۆر لە هێزەکانى چەپ بەشێوەکى گشتى توشى دووبەرەکى و پەرت و بڵاوبوون بوونە و سەرقالى ناکوکى ناوخۆیى و دژایەتى یەکترین و لەناو (جەنگى سارد) دان لەگەڵ یەکترى، و جورەکى (تائیفەگرى سیاسى و شکیان) هەیە! و جەخت دەکەنەوە لەسەر جیاوازى پەیوەست بە پلانى ستراتیجى ماوە درێژ، و هەندێ هێزە چەپ دژى هەر بوچوونەکى ترى چەپى جیاوازن، و لە زۆر جار بەخائین ناویان دەبەن، و دژى هەر جورەکى کارى هاوبەشن لەگەڵیان. سەرەراى خاڵى هاوبەش لەنێوان زۆربەى هێزى چەپ و خاڵى جیاوازى سنوردار لەنێوانیان. و بەتێروانینى ئێمە قەبولکردنى جیاوازى هزرى دیاردەکى تەندروستە ووتارى سیاسى پێشدەخات.
بۆیە چەپى ئەلکترونی باسى کار و خەبات دەکات لەچارچێوەى بزاڤەکى چەپى کۆمەڵایەتی فراوان، بەمەبەستى بەهێزکردنى رولى بوچوونى چەپى پێشکەوتنخواز لەناو کۆمەڵگادا بەشێوەکى گشتى، دوور لە چارچێوەى حیزى تەسک توندرەوى حیزبى و کەسایەتى، وهەبوونى حیزب و هاوپەیمانێتى چەپى فرەلایەن. وکارى هاوبەش لەنێو هێزى چەپ و پێشکەوتنخواز و مروڤایەتى بووتە داواکاریەکى جەماوەرى لەسەر ئاستى جیهان.
پێویستە ئەزمونى هاوپەیمانێتى و کارى هاوبەش لەجیهان و ناوچەکە بخوێنین و گرنگى پێبدەین، و سوودى لێوەرگرین و بەپیێ بارودوخى هەر وڵاتەک جێبەجێى بکەین، و کاربکەین لەسەر ئاستى ناو خۆیى و دەرەکى بۆ نەهێشتنى ئاسەوارى توندرەوى رێکخراوەیى و چارچێوەى حیزبى تەسک، و بەماى هزرى و سیاسى نوێ بکەینەوە و جەخت بکەین لەسەر هاوپەیمانێتى و کارى هاوبەش، وپێویستە باوەریمان هەبێت چارەنووسى بزاڤى کۆمەڵایەتی فراوانى چەپ و گۆرینى ژیانى چینە زەحمەتکێشەکان و کۆمەڵگا بەشێوەکى گشتى بەرەو باشتر گرنگترە لە بەرژەوەندی رێکخستنەکى چەپى دیاریکراو.
هەروەها گرنگە، هێزەکانى چەپ کاربکەن لەئایندە کاربکەن (بێ تێکەلکردنى ئالاکان) بەپێى خالى هاوبەشى دیاریکراو لەگەڵ بوچوونى سیاسى و هزرى دیموکراتى و سکیولەر و مروڤایەتى ترى جیاواز لەپێناو گۆرینى سیستەمە دیکتاتوریەکان و روو بەرووبوونەوەى وشکباوەرى ئاینى و نەتەوەیى و دامەزراندنى سیستەمەکى دیموکراتى و دابینکردنى ئارامى و خزمەتگوزارى وەک بەرنامەکى دیموکراتى. و پێویستە هەندێ تەکتیک و هاوپەیمانێتى دیاریکراو بەکاربێنین بەپێى هەر قوناغەک و بەپێى بارودوخى هەر کۆمەڵگایەک و هاوسەنگى هێزى چینایەتى، و پێویستە دیالوک بەردەوامبێت لەگەڵ هەموو هێزەکانى چەپ لەسەر ئاستى جیهان.
گرنگترین بنەماى رێکخراوەیى چەپى ئەلکترونی:
ئاراستەى جیهانى بەشێوەکى گشتى بەرەو ئەنترنێت و بەرنامەکانى یە لەبوارى جیاواز. و بەپێى ئامارەکان بەکارهێنانى ئەنترنێت لە زیادبوونەکى بەردەوامە هەتا لە وڵاتەکانى جیهانى سێیەمیش، و بووتە بەشێکى سەرەکى بۆ بەرێوبردنى کارەکانى کۆمەڵگا، بەهۆى پێشکەوتنى زانستى گەورە و تۆرى ئەنترنێت و تۆرە کۆمەڵایەتیەکان بوونەتە (دەسەڵاتى پێنجەم) لەزۆرینەى کۆمەڵگاکان، و بوونە هۆى:
A. پەیابوونى شێوەى نوێى و شیارى و شێوازى دەربرین.
B. تێروانینى جەماوەر بۆ گۆرین و میکانیزمەکانى.
C. زۆرینەى جەماوەر دەتوانن بەشێوەکى ئازاد پەیوەندی بکەن.
D. ئارستەکردنى بابەتى زۆر هەستیار بەشێوەکى ئاشکرا، و بەشداریکرن و کارلێکردن بۆ پێکهێنانى راستیەکان.
E- تێپەرکردنى چارچێوەى مەڵبەندى و داخراو، وسنورى جوگرافى و ئەمنى و رێکخراوەیى نەتەوەیى و ئاینى و… هتد.
F- بڵاوکردنى گیانى رەخنەگرتنى ئاشکرا بێ هیچ ئاستەنگ.
G- کاراکردنى تواناکان لەناو بوشایەکى فراوان پاش ئەوەى لەناو حالەتەکى چەقبەستو بوون.
H- بەرزکردنەوەى ئاستى وشیارى و بەدواچوون و حەزى گۆرین، و گەشەکردنى وشیارى دیموکراتى بەرێگەى خستنەروى چەندین را و بۆچوون و کارلێکردن لەگەڵیان و قەبولکردنى فرەلایەنى هزرى و سیاسى لەسەر ئاستى خۆماڵى و هەرێمى و جیهانى.
ئەو پێشکەوتنە گەورە لە بوارى وشیارى و زانیاری و دیموکراسى و زەلالى و شێوازى دەربرین و رەخنەگرتن بووە هۆکار زۆر کەس نەبنە ئەندام لە رێکخستنە کلاسیکیەکان، چۆنکە چەمک و بیرکردنەوەیان لەبارەى رێکخستن گۆراوە، و بەشێوەکى گشتى دوور دەکەون لە رێکخستنە کلاسیکیەکان وەکو حیزب و رێکخراوە چەپەکان، کە هەتا ئێستا تا رادەکى گەورە سیستەمى بیروکراتى و مەلبەندى و میکانیزمى کار و رێکخستنى کەون بەکاردێنن.
هەندێ لەو حیزب و رێکخراوە چەپەکان، لەبەر میکانیزمى کەون بەشێوەکى گشتى خەلک روویان لێناکات بۆ ئەندامەتى و بەتایبەتى گەنجەکان، ورێژەى تەمەنیان 60 ساڵ و زیاترە! و تەنها سەرکردەیان هەیە بێ بنکەى جەماوەرى.
نەوەى نوێ دژى کارى حیزبى و بەهاکانى چەپ نییە، بەلکو ناتوانێ کاربکات بەپێى میکانیزم و شێوەى رێکخستنى حیزبى کەون و خۆى لەناویان نابێنێت. ئێستا دەبینین زۆرینەى گەنجان خۆیان رێکدەخەن بەشێوازى نوێ و هاوچەرخ، بەرێگەى بەکارهێنانى ئەنترنێت و تۆرى کۆمەڵایەتی، و زۆر زیاتر کاریگەریان هەیە لەسەر واقیعى کۆمەڵایەتی لە حیزبە چەپەکان، چونکە بەشێوەکى فراوان دەربرین لە خۆیان دەکەن و باسى سەرپێچیەکان دەکەن و گەشەپێدان و دیالوک و رەخنەگرتن بێ هیچ ئاستەنگى هزرى یان رێکخراوەیى، بەو شێوەى لەگەڵیان دەگونجێت.
ئێستا روشەنبیرى ووتارەکى سیاسى ومیکانیزمى رێکخستنى تایبەت بەخۆیان هەیە، لەناو گروپى ئەلکترونى هەمەجور، بۆ نیزیکردنەوەى بوچوونەکان ودەستنیشانکردنى داواکاریەکانى جەماوەر وخەبات ونەرازیبوون، وبوونەتە بزاڤى سیاسى وکۆمەڵایەتی هەمەجور بە سەرکردایەتى گەنجان. سەرەتا ئەوە لە (بەهارى عەرەبى) دیاربوو کە من ناومنان (شورشەکانى چەپى ئەلکترونی نارێکخستوو) لە وتارەک بڵاوم کردەوە لە 2011، لەبەر بەکارهێنانى تەکنلوجیاى نوێ وشێوازى نوێى کۆکردنەوەى جەماوەر بەپێى پێشکەوتنى زانستى وتەکنلوجی، وئارستەکردنى داواکارى چەپخوازى روون، وسەرکوتووتر بوون لە حیزبە کلاسیکیەکان ولەوانەش چەپخوازەکان.
خۆپێشاندان ونەرازیبوون وچالاکی جیاواز و… هتد. لەسەر زەمین بنەماى هەر گۆرانکاریەکى سەرەکین، بەڵام ئەنترنێت و تۆرى کۆمەڵایەتی ئێستا گرنگیەکا گەورەیان هەیە، و رولەکى سەرەکییان هەیە لە پێکهێنانى وشیارى و کۆکردنەوەى جەماوەر و رێکخستن و نەرازیبوون، و پشتگیرى چالاکی مەیدانى جەماوەر، و تواناى گەورەى هەیە بۆ خەبات و جولانەوە سەرەراى شوێن و کات و بەکەمترین تێچوو.
ئەنترنێت و شورشى زانیاری و پەیوەندیکردن و تۆرى کۆمەڵایەتی بوونە هۆى پەیداکردنى جیهانەکى دیموکراتى زەلال و کراوە و زۆر گەورە، و بوونە بزوێنەرى سەرەکى نارازیبوونەکان، و کاریگەرى گەورەیان هەبووە لەسەر گەشەکردنى هزرى کارگێری و رێکخراوەیى و شێوازى سەرکردایەتى، بەرەڤ زەلالى زیاتر و نامەرکەزیەت و مرونەت.
هەروەها بوونەتە هۆى دووبارە دارشتنى چەمکى (رول ودستتێوەردانى جەماوەر) و پەیوەندی لەگەڵ کۆکردنەوەى جەماوەر و بەدەستخستنى زانیاری و دەنگ و باس بۆ هەر شوێنەکى جیهان. و بووە هۆى بەجەستکردنى هێزى نەرازیبوونى جەماوەرى و فشارى رای گشتى جەماوەر، و بەشێوەکى گشتى بووە هۆى پەیدابوونى هەندێ بوچوونى دیاریکراو بەپێى هێزى خاوەن و سەرپەرشتانى تۆرە کۆمەڵایەتیەکان و راگەیاندن و سەتەلایتەکان، کە تواناى رێکخستنەوە و کونترولیان هەیە لەسەر بزاڤە جەماوەریەکان و سوود وەرگرتن لێیان بۆ مەبەستى سیاسى و… هتد. و بەشێوەکى گشتى هێز و دەزگاى راسترەون و دژى داواکاریە راستەکانن.
لێرە رولى چەپى ئەلکترونی دێت، بۆ رێکخستنەوەى جەماوەر و نەرازیبوونەکان و… هتد. وئاراستەکردنیان بەرەو رێگاى راست لەجیاتى ئەوەى لەژێر کاریگەرى هێزە دژبەرەکانى چەپ و جەماوەر بن. بەرێگەى پێشکەوتن و نوێ کردنەوەى میکانیزمى رێکخستن و کارکردن هاوکات لەگەڵ بەکارهێنانى ئەنترنێت بەشێوەکى کاریگەر و زیرەکانە و شورشى زانیاری و پەیوەندیکردن بۆ خزمەتکردنى خەباتى جەماوەر و بەهێزکردنى رولى هێزە چەپەکان و پێشکەوتنخوازەکان.
بۆ بەدیهێنانى ئەوە، چارەسەرکردنى جیابوونەوە و دوورکەوتنەوەى گەورە لەنێوان نەوەى نوێ و رێکخستنەکانى چەپ، چەپى ئەلکترونی پێشنیارى گەشەپێدان و پەرەپێدانى زانستى گەورە دەکات لەبوارى میکانیزمەکانى کارکردن و خەباتکردن و دیموکراسیکردن و بەشدارکردنى ئەقلى بەکۆمەڵ بۆ بەرزترین ئاست، و خۆگونجاندن لەگەڵ بارودوخى ئێستا، بەرێگەى:
1. شێوازى نوێى رێکخستنەوە: دوور لە شێوازى کلاسیکى و کونترولى دەسەڵات لەلایەن سەرکردەکان بەرەو سیستەمى ناوخۆیى و میکانیزمى رێکخستنى دیموکراتى نوى و بەمرونەت وەک جورەک لە (هاوپەمانێتى یان تۆرى یان سیستەمى فیدرالى) کە مەلبەندى نین لەروى کارگێرییەوە، و رێژەکى زۆرى سەربەخۆیى و نامەرکەزیەت و دیموکراسى تێدا هەبێت، و ئازادى هەبێت بۆ رێکخراوە حزبى و جەماوەریەکان و شێوازى جیاوازى رێکخستن و سیاسەتکردن لەسەر ئاستى هزرى و جوگرافى و هەرێمى و… هتد. و بەخشینى دەسەڵات و هەماهەنگى لەهەموو بوارەکان. و پێویستە دەسەڵاتى زیاتر بدرێتە رێکخراو و گروپە جیاوازەکان بۆ دارشتنى سیاسەت و بەرنامەکان و پلانى کارکردن بەپێى پێویستى هەر ناوچەیەک، و هەر گروپێک. و پێویستە چەمکى نوى بەکاربێنین لەبوارى کارگێری ولێکۆلینەوەى زانستى و پێشکەوتنى تەکنلوجی بۆ نوێ کردنەوەى میکانیزمى بەرێوەبردن و پەیوەندیکردنى ناوخۆیى و دەرەکى. و پێویستە ئەو شێواز و میکانیزمانە مرونەتیان تێدا هەبێت و بەردەوام نوێ بکرێنەوە بەپێى پێویستیەکان، و بەپێى:
A. پێشکەوتنى تەکنلوجی و زانیاری و مافەکان.
B. پلەى گەشەکردنى دیموکراسى سیاسى و یاسایى.
C. ئاستى ئازادیەکان و تواناى کارى رێکخراوەیى لەناو هەر کۆمەڵگایەک، ئەگەر بەشێوەکى نهێنى یان ئاشکرا بێت.
D. چوارچێوەى کارى رێکخراوەیى خۆماڵى و هەرێمى و جیهانى.
E- جورى کێشە ئاراستەکراوەکان و لایەنەکان، بۆ هەلبژاردنى جورى رێکخستنەوە.
F. کار وپێویستى رێکخراوەکان و قەوارە و گروپە جیاوازەکان.
G. بنیاتنانى پەیکەرى رێکخستنەوەى تایبەت بۆ ماوە و حالەتى دیاریکراو.
H- خوێندنى ئاستى کاریگەرى و هەلسەنگاندنى کارکردن وەک رێکخراوى چەپى سەربخۆ، یان کارکردن بەشێوەکى تاک یان قەوارە یان بزوتنەوە یان هاوپەیمانێتى لەناو کۆمەڵگا. و پێویستە شێوەکى پێشکەوتنخوازى هەبێت و بۆچوونى هەمەجور و لەوانەش بوچوونى چەپ، بەپێى هاوسەنگى چینایەتى و حالەتى سیاسى هەر وڵاتەک. بۆ نموونە ئەزمونى (بیرى ساندرز) ى چەپخواز لەناو حیزبى دیموکراتى ئەمریکا. و پێویستە بزانین کامەیان باشترە و گونجاوترە بۆ بەهێزکردنى رولى چەپ لەناو کۆمەڵگا دا.
I. پێویستە وشیاربین لەکاتى هەلبژاردنى ناوى رێکخراو و حیزب و تۆرە چەپەکان بەپێى گەشەکردنى کۆمەڵگاکان و هاوسەنگى چینایەتى و سیاسى و تایبەتمەندى هەر وڵاتەک و گۆرینى زۆر ناوى ئێستا، و دوورکەوتنەوە لەو ناوانەى کاریگەرى نەرێنیان هەبێت. وشەى کومونیست، ئیشتیراکى و… هتد، مەرج نییە رامانى چەپ و راستى رێکخستنەک بسەلمێنیت. کارى جەماوەرى لەسەر ئەرز و بەشداریکردنى لە گۆرینى ژیانى کرێکار و زەحمەتکێشان و کۆمەڵگا بەگشتى بەرەو باشتر، بنەماى هەر هەڵسەنگاندن و راستگویەکە بۆ هەر رێکخستنەکى چەپ. سەربارى کاریگەرى نەرێنى پروپاگەندەى دژى چەپ، کاریگەرى روخانى (کەمپى ئیشتیراکى) کە پێویستە ڕەچاو بکرێت.
2. بنەماى ئەندامەتى و مافەکانى ئەندام: چەپى ئەلکترونی سیاسەت و میکانیزمى نوێ دەخاتە روو لەبارەى ئەندامەتى، بۆ ئەوەى ئەندام زیاتر کاریگەرى هەبێت و سیاسەت و بەرنامە دارێژیت، و ئازاد بێت لەکارکردن بەپێى بوچوونى هزرى و سیاسى، کە ئەکرێ هاوتابێت لەگەڵ هەموو یان بەشەک لە سیاسەتەکانى حیزبى چەپ، بەهێزکردنى لایەنگرى ئەندامەکان و هەستکردن بە بەرپرسایەتى سیاسى و رێکخراوەیى، و دوورکەوتنەوە لە مەرکەزیەت و سکرتاریەتى رێکخراوەیى و دسپلینى حیزبى توند، پێویستە رێکخستنەکانى چەپ ئارەزومەندانە بێت بەپێى دسپلینى خۆیەتى و نەک دەزگاى لەشکەرى بێت.
داواى هەلوەشاندنەوەى هەر رێسایەک دەکات ئاستەنگ بێت بەرامبەر مافى دەربرینى ئەندامان لەناو و دەرەوەى رێکخستنەکانى چەپ، پێویستە ئازادى تەواویان هەبێت بۆ دەربرینى بوچوونى چەپ و سیاسى بەشێوەکى گونجاو، بەشداریکردنى کاریگەر لە دارشتن و پەسەندکردنى سیاسەتە حزبیەکان، هەلوەشاندنەوەى چەمک و خاڵى وەکو:
A. دەربرینى بوچوونت بکە لەناو دەزگاى حیزبى یان بلاوکراوەى حیزبى ناوخۆیى یان بەرێگەى نامەیەک بۆ سەرکردایەتى حیزب.
B. جێبەجێ بکە پاشان گەنگەشە بکە.
C. گوێ گرتنى کوێر وپولایین.
D. لایەنگرى ئەندامەکان بۆ دەسەڵاتى سەرکردایەتى کە تەنها سەرکردایەتى بیر دەکاتەوە وهەڵدەستێ بە شیکردنەوە ودەرکردنى بڕیار وپێویستە ئەندامەکان بڕیارەکان جێبەجێ بکەن بێ نەرازیبوون.
E. دەستخستنى پوستى حیزبى بەپێى لایەنگرى بۆ سەرکردایەتى.
ئەو شتانە پێش دەیان ساڵ گونجاو و قەبولکراو بوون، بەڵام ئێستا گشتى ولاوازن لەروى دیموکراتییەوە وزۆر کەون بوونە، وکاریگەرى زۆر نەرێنییان هەیە، گەنجان دوور دەخەنەوە لە حیزبەکانى چەپ. ئێستا وەکو دەبینین لەماوەى چەند خولەکەک گەنجان دەتوانن پوست بلاوبکەنەوە لە تۆرە کۆمەڵایەتیەکان، لەسەر ئەنترنێت و دەربرین لە بوچوونیان دەکەن و بەشێوەکى ئازادانە گفتوگو دەکەن و دەگەنە ژمارەیەکى زۆرى خەلک، لە کاتێک زۆربەى رێکخراوەکانى چەپ رێگایان پێنادەن بەشێوەکى ئازادانە دەربرین بکەن و داوایان لێدەکەن چاوەرێ بن تاکو کۆبوونەوەى دەزگاى حیزبى پاش حەفتەیەک یان مانگێک، یان بلاوکردنەوە لەناو بلاوکراوەى حیزبى ناوخۆیى، یان بەرێگەى نامەیەک بۆ سەرکردەى حیزبى و بەشێوەکى نهێنى! تەنها دەگەنە ژمارەیەکى کەمى خەلک و هەتا ناگەنە هەموو ئەندامانى حیزیش!. ئەژمارکردنى گەنگەشە و گفتوگوى سیاسى و هزرى وەک کارەکى ناوخۆیى رێگرە بۆ جەماوەرى چەپ بۆ ئەوەى ئەو هزر و بوچوونانە بزانێت لەناو رێکخستنەکانى چەپ و هەلسەنگاندنى بۆ بکات و بوچوونى فەرمى ناگاتە جەماوەر. لەئەنجامدا، چاودێرى جەماوەرى و کارلێکردن لاواز دەبێت، دەبینە تائیفەى چەپى- ئاینى داخراو!
وەک کەسانى چەپخواز، زۆر شت دەخەینە روو بۆ کۆمەڵگا، داواى دیموکراسى و فرەلایەنى و زەلالى و هەلبژاردنى راستەوخو دەکەین، بەشداریکردنى جەماوەر لە بڕیار و ئازادى تاک و گشتى، مافى دەربرینى ئاشکرا و جیاوازى و بوچوونى بەرامبەر و راگەیاندنى کراوە و هەمەجۆر و… هتد. بەڵام هەروەها گرنگە پرسیارى خۆمان بکەین، ئایە ئەو شت و مافە سەرەکیانە و زۆر گرنگانە بەردەستن بۆ ئەندامانى رێکخستنەکانمان، تا چ رادە جێبەجێ دەکرێن، رەنگ دەدەنەوە لەناو کارى رێکخراوەیى و سیاسى و هزرى؟! هاودژى و کەم و کورتى و کەمترخەمى گەورەمان هەیە، پێویستە پێداچوونەوە بکەین و نوێ کردنەوە و گەشەپێدان بکەین. بۆیە گرنگترین بنەماى ئەندامەتى و مافى ئەندامان، بەپێى چەپى ئەلکترونی، ئەوانەى خوارەوەن:
F. ئەندامەتى پەیوەستە بە چەمکى هاوپەیمانێتى وهاوکارى وکارى هاوبەش بۆ بەدیهێنانى هەندێ ئامانجى دیاریکراو، ونەک بە دەسەڵاتەکى ناوەندى. ئەندام رولى سەرەکى هەیە لە دارشتنى سیاسەتى گشتى حیزب، بەشداریکردنى ئەندام و کادیرانى حیزب لە دارشتنى ساسەتى حیزب لە بنکەوە بۆ سەرکردایەتى شتەکى زۆر گرنگە. پێویستە توانا و میکانیزم و بارودوخى گونجاو هەبێ لەناو حیزب بۆ ئەوە کارە، پێویستە ئەندامان هانبدەن خۆیان پێشبخەن و شیرکردنەوە و داهێنان بکەن لەناو ریزەکانى حیزب، سەرەراى گونجانى بوچوونیان لەگەڵ وتارى فەرمى یان نە، پێویستە خەبات بەهێز بکرێت لەسەر هەموو ئاستەکان و سوود وەرگیرێت لە دەستپێشخەرى ئەندامەکان.
G. هەلبژاردنى شێوە و پلەى هەمەجورى ئەندامەتى بەمرونەت (کارا، هاوسوزى، کاتى، و… هتد) بۆ ئەوەى هەر کەسەک کارى حیزبى بکات بەپێ بارودوخى کەسایەتى ژیانى، بەپێى گەشەکردنى زانستى و ماف و جورەکانى رێکخستن.
H. هێلى گشتى رێکخستن بکرێنە رێنیشاندەرێک و کارکردن بەپێى ئەو هێلانە.
I. دەربرینى ئاشکرا لە بوچوون لەناو ودەرەوەى رێکخستنەکان بەشێوەکى شارستانى و کاریگەر، و بەشێوەکى گونجاو و بێ ئاستەنگ یان ترس یان دوودلى.
J. ئەندام مافى هەیە بەشێوەکى تەواو و ئاشکرا رەخنە لە سیاسەتەکانى فەرمى حیزب بگرێت.
K. ئەندام مافى هەیە ئەو سیاسەتە فەرمیانە جێبەجێ نەکات ئەگەر قەناعەتى پێ نەبێت.
L. مافى هەلبژاردن و خۆ کاندیدکردن بۆ دەزگاکانى رێکخستن، هەروەها بەشداریکردن لە دوورخستنەوەى ئەندامانى سەرکردایەتى ئەگەر نەیانتوانى ئەرکەکانیان جێبەجێ بکەن.
M. مافى (ئەندامەتى لێکدراو). ئەندام دەتوانى ببێتە ئەندامى زیاتر لە حیزبەکى یان رێکخستنەکى چەپ لەهەمان کات. ئەکرێ لەگەڵ حیزبەکى چەپى گشتى کاربکات و لەهەمان کات لەگەڵ حیزبەکى ترى چەپ بکات جەخت لەسەر ژینگە بکاتەوە.
N. مافى دروستکردنى کوتلە لەناو حیزب و مافى بەکارهێنانى کەنالەکانى حیزب و راگەیاندنى حیزب یان راگەیاندنەکى تایبەت بەخۆى هەبێت بۆ دیارکردنى سیاسەتەکانى و جیاوازى لەگەڵ هێلى فەرمى حیزب.
N. بەکارنەهێنانى شێوازى خائینکردن و دوورخستنەوە لەگەڵ ئەندام لەبەر جیاوازى هزرى و سیاسى.
O. هەلوەشاندنەوەى سزاى دەرکردن لە حیزب چونکە جورەکى (سێدارەدانى سیاسى و رێکخراوەیى) یە، پێویستە هەندێ سزاى سووکتر هەبێ وەکو (سڕکردنەوەى تەواو) بۆ ئەوەى کەرامەتى سیاسى و مروڤایەتى ئەندام پارێزراو بێت و دەرفەتى بدەنێ بۆ گۆرین، و پێویستە دەرچوون لە حیزب بەشێوەکى ئارەزومەندانە بێت هەروەکو ئەندامەتى. سزاى دەرکردن زۆر رەقە و ئەکرێ هەندێ جار بەکاربێت بۆ تەصفیەکردنى حیساباتى سیاسى لەلایەن هەندێ سەرکردەى نەفس نزم.
P. پێشخستنى میکانیزم و رێساى ئەندامەتى ئەلکترونی، تێپەربێت لە شێوازى کلاسیکى ئەندامەتى ووڵات و رەگەزنامە و شوێن و تەمەن و… هتد. بەڵام پێویستە لایەنە ئەمنى بەڕچاو وەرگیرێت.
Q. دۆزینەوەى میکانیزم و سیاسەتى دیموکراتى بە مرونەت بۆ مامەلەکردن لەگەڵ کەسانى چەپى سەربخۆ و سوود لە تواناکانیان وەرگیرێت بەشێوەکى گونجاو، بەشێوەکى نەرێنى تەماشە نەکرێن یان مامەلەیان لەگەڵ بکرێت بەشێوەکى ناشیاو.
3. هەمەجورى دەزگاکان و مافى دەربرین و جیاوازى و راگەیاندنى ئازاد: بۆ مسوگەرکردن و بەهێزکردنى یەکێتى حیزب و پێشخستنى، دوورکەوتنەوە لە ناکوکى و لێکجیابوونەوە کە نەخوشیەکى ماوەدرێژى چەپە، دەستلەکارکێشان و کوچکردنى ئەندام، پابەندبوون بە پرنسیپى دیموکراتى. چەپى ئەلکترونی دان بە هەمەجۆرى و بۆچوونى هزرى جیاواز دەنێت لەناو دەزگاى رێکخستن.
راگەیاندن پێویستە ئازاد و کراوە بێت، بۆ هەموو ئەندامى حیزب بێت و بۆ دەرەوەش بۆ هەلگرانى هزرى چەپ و پێشکەوتنخواز ومروڤایەتى، هەتا بۆ رەخنەگرانى چەپیش وەک جورەک لە رێزگرتن.هەموو ئەندامانى حیزب مافیان هەیە راگەیاندن بەکاربێنن بۆ دەربرین لە هەلوێستیان لە سیاسەتە فەرمیەکانى حیزب و دەربرین لە را وبوچوونیان و پەیاکردنى دیالوکەکى چالاک لەناو حیزب و وەرگرتنى بڕیارى دروست.
هەروەها پێویستە سیستەمەکى دادوەرى سەربخۆ هەبێت و دادگاى پیشەیى و دەزگاى لێکۆلینەوەى سەربخۆ لەناو حیزبەکانى چەپ، بۆ مسوگەرکردنى دادگاییکردنى ئاشکرا و بێلایەن لەحالەتى هەبوونى سەرپێچى. ئەندام مافى هەیە پارێزەرى هەبێت بۆ بەرگریکردن لێى لەناو حیزب یان لە دەرەوە. پێویستە سزادان دوایین بژاردە بێت بۆ ئەوەى سیستەمى دادوەرى چەپ ببێتە نموونە بۆ کۆمەڵگا.
4. بنکەى حیزبى سەرچاوەى دەسەڵاتە: وەکو چۆن دەڵیێن (مللەت سەرچاوەى دەسەڵاتە) لەناو دەولەت و کۆمەڵگا، هەروەها پێویستە بنکەى حیزبى سەرچاوەى دەسەڵات بێت لەناو حیزبەکانى چەپ و پێویستە عەقل و بڕیارى هاوبەش بنەماى رێکخستنەکانى چەپى ئەلکترونی بێت، سیاسەتەکان لە بنکەوە دارێژن بەشێوەکى ئاشکرا، بڕیارى گرنگ بدرێت بەرێگەى راپرسى حیزبى دیموکراتى ئاشکرا و بەپێى بنەماى دیموکراتى و لەژێر سەرپەرشتى لیژنەى سەربخۆ و بێلایەن ئەندامەکان بەشداربن تێیدا، دیالوکى کراوە هەبێت لەبارەى کێشەکان، پێویستە میکانیزم و تەکنیکى نوێ هەبێت بۆ ئەنجامدانیان بەشێوەکى ئاسان و بەردەوام.
5. ئەقلى بەکۆمەڵ و کونفرانس: کونفرانس یەکێکە لە گرنگترین بنەماى حیزبى چەپن، وێستگەى سەرەکى یە بۆ پێداچوونەوە و هەلسەنگاندن و پەسەندکردنى سیاسەت و میکانیزمى نوێ بەرێگەى بەشدارکردنى ئەندامانى حیزب، بۆیە پێویستە کونفرانسى دەورى و ئاشکرا هەبێت، بەو شێوە:
A. ئامادەکارى دەکرێت بۆ کونفرانس لەلایەن لیژنەى ئاشکرا هەموو ئاستى حیزبى تێدا هەبێت، سەرکردایەتى و بنکە وقەوارەى جیاواز.
B. ئامادەکارى ئاشکرا و فراوان بێت هەمو لایەن بەشدارى تێدا بکەن لەناو و دەرەوەى دەزگاى حیزبى لەبارەى سیاسەت و بەرنامەى حیزب و رێزگرتنى راو وبوچوونەکان.
C. ئەنجامدانى هەلبژاردنى دیموکراتى ئاشکرا لەژێر سەرپەرشتى دادوەرى نوێنەرانى کونفرانس.
D. کوتاى گەنجان و ئافرەتان بۆ نوێنەرانى کونفرانس.
E. ئەندامانى سەرکردایەتى پێشوو ئامادە دەبن وەک مێوان و بۆ هەلسەنگاندن ئەگەر هەلنەبژێردرێن، سەرکردایەتى مافى نییە (نوێنەرى) هەبێ بۆ کونفرانس بێ هەلبژاردن لە دەزگاى حیزبى.
F. لیژنە دروست دەکرێت بۆ بەرێوەبردنى کونفرانس و روژانە دوو جار یان زیاتر دەگۆردرێن.
G. کونفرانس بەشێوەکى ئاشکرا پەخش دەکرێت بۆ جەماوەر یان بەلاى کەمەوە بۆ ئەندامانى حیزب بەپێى بارودوخى هەر وڵاتەک، تەکنیکى هاوچەرخ.
H. پێویستە هەلسەنگاندنى سیاسەتەکانى حیزب بکرێت لەنێوان هەردوو کونفرانس بۆ زانینى هۆیەکانى سەرکەوتن و ناسەرکەوتن و گەنگەشەکردنى لەناو کونفرانس.
I. ئەنجامدانى هەلبژاردنى دیموکراتى ئاشکرا بۆ سەرکردایەتى حیزب پاش کونفرانس لەژێر سەرپەرشتى دادوەرى سەربخۆ و بێلایەن لەدەرەوە و ناوەى حیزب، پێشتر کەمپینى هەلبژاردن هەبێ بۆ کاندیدان، بۆ دیارکردنى سیاسەتەکانیان و ئەندامانى حیزب بەشێوەکى راستەوخۆ هەلیان دەبژێرن، نەک تەنها نوێنەرانى کونفرانس، بۆ ئەوەى دەربرین ئەقل و بڕیارى بەکۆمەڵى حیزب بکات.
بەشێوەکى گشتى، پێویستە هەموو دەزگایە حیزبیەکان لەحالەتى (کونفرانسى هەمیشەیى) دابن بەرێگەى تەکنیکى نوێ. ئاراستەکردنى هەموو سیاسەت و بەرنامە و بەیاننامە لەسەر ئاستى حیزبى جیاواز بەشێوەکى بەردەوام و گەنگەشەکردنیان بۆ ماوەکى دیاریکراو و دەنگدان لەسەریان ئەگەر پێویست بێت، پەسەندکردنیان لەناو گروپى ئەنترنێتى یان تۆرى کۆمەڵایەتی داخراو تەنها بۆ ئەندامان، هەندێ گروپى تر بۆ جەماوەرى حیزب لە شار و گوندەکان و… هتد. بۆ ئەوەى دەربرین ئەقل و بڕیارى بەکۆمەڵى حیزب بکات، لەجیاتى ئەوەى تەنها دەربرین دەزگاى سەرکردایەتى بکات.
6. کارلێکردن و چاودێرى جەماوەر لەسەر حیزب: کارلێکردنى هاوبەش لەگەڵ جەماوەر و ژینگەى دەرەوە وەک بەشەک لە (چاودێرى لەسەر چالاکی حیزب و سیاسەتەکانى) و بەشداریکردنى جەماوەر لە پەسەندکردنى سیاسەتەکان و هەلسەنگاندنیان بەرێگەى:
A. ئاراستەکردنى بەرنامە و بەڵگەنامە و سیستەمى ناوخۆیى بۆ گەنگەشەى گشتى و کراوە بەشێوەکى بەردەوام بەرێگەى سایتى ئەلکترونى پێشکەوتوو بۆ کارلێکردن و کومێنتکردن و دەنگدان و… هتد. لەناو گروپى تۆرە کۆمەڵاتیەکان، سوود وەرگرتن لە ئامارە زانستیەکان لەبارەى ژمارەى سەرەدان و پلەو شێوەى کارلێکردن و بابەتەکان و… هتد، لەپێناو هەلسەنگاندن و پێشخستن.
B. سوود وەرگرتن لە بوچوون و شیکردنەوەى زانستى کەسان و دەزگا زانستیەکان بۆ دارشتنى بەرنامە و سیاسەتەکان.
C. بەشێوەکى بەردەوام، داواى فیدباک بکرێت لە چینە جیاوازەکانى کۆمەڵگا.
D. بۆ شیکردنەوە و هەلسەنگاندنى سیاسەتى هەمەجور لەسەر ئاستى جیاواز و رادەی سەرکەوتنیان و ئاستى بەدیهێنانى ئامانجەکان و دەستنیشانکردنى هەڵەکان و کەم و کورتیەکان.
E. تەنها ئەوەى کارنەکات هەڵە ناکات، بۆیە کاتێ حیزبەکانى چەپ هەڵە دەکەن پێویستە داواى لێبوردن بکەن لە جەماوەر و ئەندامان لەبەر هەڵەکانیان.
7. سەرکردایەتى بەکۆمەڵ: هەلوەشاندنەوەى هەموو ئەو پوستانەى دەبنە هۆى چەسپاندنى دەسەڵاتى تاک وەکو: سکرتێرى گشتى، سەروک، سەرکردە و… هتد. بەهێزکردنى سەرکردایەتى بەکۆمەڵ لەهەردوو رەگەز و هەبوونى رێکخەر لە بەشە جیاوازەکان و قسەکەران بەناوى حیزب لەبوارى (گەنجان، ئابورى، ئافرەت، بەرگرى، ئەنجومەنى نوێنەران، سیاسەتى دەرەوە و… هتد) بەشێوەیەک دەسەڵاتەکان و بەرپرساتیەکان دابەش بکرێن لەناو کادیرانى حیزب.
8. سەرکردایەتى گەنجان لەگەڵ جەماوەر: بەداخەوە ئێستا دەبینین هەندێ سەرکردەى چەپ لەجیهانى عەرەبى بوونەتە وەک سەرکردە و شاهەکانى عەرەب و کورسى بەجێ ناهێلن و بۆ خۆیان کردووتە خاوەندارەتى تایبەت. زۆر جار دەبینین سەرکردەکانى چەپ ناگۆرێن و ئەوان بنکەى حیزبى هەلدەبژێرن نەک بەپێچەوانەوە!
ئەوە حالەتەکى نەرێنى یە و زیانەکى زۆر بە چەپ دەگەیینێت، زۆر دوورە لە نەریتە دیموکراتیەکانى چەپ، بۆیە چەپى ئەلکترونی جەخت دەکاتەوە لەسەر گواستنەوەى دەسەڵات بەشێوەکى ئاشتیانە، برگەکى سەرەکى هەیە لە پەیرەوى ناوخۆیى دەڵێت ناکرێ پوستى سەرکردە لە دوو خولى هەلبژاردن زیاتر بێ و لە 6-8 ساڵ تیپێەرنەبێت.
هەروەها چەپى ئەلکترونی جەخت دەکاتەوە لەسەر گەنجان لە سەرکردایەتى حیزب، گرنگى دەداتە چینەکان، کاردەکات بۆ پێکهێنانى کادرى نوێ بەشێوەکى بەردەوام، بۆ ئەوەى لەگەڵ جەماوەر سەرکردایەتى بکەن و لەگەڵیان بن لەهەموو خۆپیشاندان و نەرازیبوون و مانگرتنەکان و… هتد.
هەروەها زۆر گرنگە بۆ ئاراستەکردنى سیاسەتى ئاقلانە و نیزیکى واقیع، برگەکى روون هەبێت لەناو پەیرەوى ناوخۆیى لەبارەى مانەوەى ئەندامانى سەرکردایەتى رێکخستن لەناو وڵات، نشتەجێى هەمیشەیى بن، بەشدارى بکەن لە سەرکردایەتیکردنى کارى مەیدانى ڕۆژانە و خەباتکردن لەناو جەماوەر. پێویستە رێگە نەدرێت ئەندامەک ببێتە سەرکردە ئەگەر لە دەرەوە بژیت بەشێوەکى هەمیشەیى یان نیمچە هەمیشەیى، تەنها لەحالەتى زۆر نائاسایى نەبێت یان بۆ جێبەجێکردنى ئەرکەکانى حیزب بۆ ماوەکى دیاریکراو، پێویستە ئەندامى سەرکردە پوستى خۆى بەجێ بێلیت ئەگەر ویستى لە دەرەوە بژیت، یان ئەگەر نەیتوانى بەردەوامبێت وەک سەرکردە بەهۆى بارودوخى خێزانى یان کەسایەتى یان پیشەیى و… هتد.
9. زەلالى و بوارى دارایى: جیهان بەشێوەکى گشتى بەرەو زەلالى دەروات، بەتایبەت ئەنترنێت و تەکنیکى نوێ و تۆرى کۆمەڵایەتی چاودێرى شکاندووە و راستیەکان کەتوونە بەرچاوى جەماوەر. بۆیە چەپى ئەلکترونی زەلالى تەواو بەکاردێنیت لە کارى خۆیدا و لەهەموو چالاکیەکانى ناوخۆیى و دەرەکى، جگە ئەگەر زیانى هەبێ لەروى ئەمنییەوە.
ئەندامى حیزب ئابونەى دارایى پێشکەش دەکەن و جورى ترى پشتگیرى دارایى، بۆیە پێویستە هەموو کادر و دەزگاکان و ئەندامان ڕەچاوى زەلالى بن و بەتایبەتى زەلالى دارایى لەسەر ئاستى حیزبى و کەسایەتى، پێشکەشکردنى راپورتى دارایى دەورى لەبارەى چۆنیەتى خەرجکردنى پارە. پێویستە هەموو ئەندامان پێگەى دارایى خۆیان ئاشکرا بکەن و بەتایبەتى سەرکردەکان بۆ ئەوەى هاودژى دروست نەبێ لەنێوان بەرژەوەندی حیزبى و کەسایەتى.
بۆ روو بەرووبوونەوەى گەندەلى لەناو حیزبەکانى چەپ و خراپ بەکارهێنانى پوست و بەهێزکردنى دەستپاکى، پێویستە پرنسیپى (ئەوەت لەکوێیە هاورێ؟) بەکاربینین لەحالەتى هەبوونى کێشەى جێگاى گومان.
هەروەها سەپاندنى (باج) رێژەیەک لە مووچەى نوێنەرانى حیزب ئەوانە کارى حکومى دەکەن یان جورەکانى ترى داهات و رادەستى دەزگاى حیزبى بکرێت، بەپێى باوردوخى دارایى و تایبەتمەندى هەر وڵاتەک.
10. شیاندنى ئەندام و سەرکردە و کادرەکان بۆ وەرگرتن و بەکارهێنانى پێشکەوتنى تەکنلوجی و زانستى: بەتایبەتى تەکنلوجیاى زانیاری و ئەنترنێت و تۆرە کۆمەڵایەتیەکان، لەپێناو:
A. بلاوکردنەوەى بیروباوەرى چەپ و بەهاى مروڤایەتى بەشێوەکى گشتى، پرنسیپى هاولاتیبوون و یەکسانى و داپەروەرى کۆمەڵایەتی و سکیولارى و ئیشتیراکیەتى دیموکراتى و یەکسانى تەواو بۆ ئافرەت بەشێوەکى تایبەت. راگەیاندنى ئازاد و بەکارهێنانى شێوازى هاوچەرخ بۆ گەیاندنى بیروباوەرى چەپ بۆ زۆرترین خەلک و بەکەمترین تێچوو، وازهێنان لە راگەیاندنى کاغەز کە تەنها دەگاتە ژمارەکى کەمى خەلک.
B. بەکارهێنانى بەشێوەکى کاریگەر لەبوارى رێکخستن و کارى دەزگا حیزبیەکان بۆ بەرێوەبردن و پەیوەندیکرن و دیالوک و وەرگرتنى بڕیارى دروست و دەربرین لە راى جەماوەر و بەهێزکردنى کارلێکردن و دیالوکى ناوخۆیى و گیانى (تیمى کارکردن) و هاوکارى ئەرێنى.
C. کارلێکردنى زیندوو و کاریگەر لەگەڵ ژینگەى دەرەوە.
D. بەکارهێنانى بەشێوەکى کاریگەر لەبوارى گەشەپێدانى هزرى و سیاسى.
E. بەشێوەکى گشتى، بەکارهێنانى لەبوارە جیاوازەکانى سیاسى و رێکخراوەیى و راگەیاندن.
F. بەکارهێنانى بۆ پەیداکردنى میکانیزمى نوێ بۆ رێکخستنەوە و خۆپیشاندان و کۆکردنەوەى جەماوەر و کەمپینى هەلبژاردن. ئەو دەبێتە هۆى پێشخستنى کار و کەمکردنى تێچووەکان.
G. بەکارهێنانى بەشێوەکى کاریگەر لە نەرازیبوونى جەماوەرى ئەلکترونى و مانگرتنى پیشەیى و پێکهێنانى گروپى ئەلکترونى و… هتد. هەتا راگرتنى کار بەشێوەکى تەکنیکى- ئەلکترونى بۆ فشارکردن و بەدیهێنانى هەندێ داواکارى دیاریکراو.
H. بەدەستهێنانى تواناى تەکنیکى پێشکەوتوو و خێرا بۆ گەیشتنى زۆرترین کەس و گروپ.
I. رێگرتن لە کەمپینى هاودژ و خراپەکاران و سیخورى و شەرى ئەلکترونى، و پاراستنى سیستەمى ئەلکترونى حیزب و ئەندامان، پێشخستنى تواناکان بۆ رووبەرووبوونەوەى هەر هەرەشەکى تەکنیکى- ئەمنى.
J. هەندێ جار وەڵامدانەوەى ئەلکترونى ئەگەر پێویست بێت.
K. هەروەها لەناوبردنى تۆر وسیستەمى تەکنیکى حوکمەتە دیکتاتوریەکان و بەتایبەتى سیستەمى ئەمنى سیاسى و لەشکەرى و ئابورى و راگەیاندن، ئەگەر پێویست بێت.
L. پێویستە لەپروسەکى بەردەوامى پێشخستن دابین لەسەر ئاستى تەکنیکى و زانیاری، خەباتى ئەلکترونى ببێتە گرنگترین شێوەى سەرەکى خەباتکردن.
لەکوتایى، هێزەکانى چەپ بەهەموو بەشەکانى، بەتایبەتى لە وڵاتەکانمان، ئێستا لە بارودوخەکى زۆر زەحمەت و ئالوزدا کاردەکەن، بەتواناى زۆر کەم، توشى زۆر ئاستەنگ دەبن، بەڵام سەرەراى کەم و کورتى و پەرت و بەلاوبوون هیواى سەرەکى مروڤى پێشکەوتنخوازە بۆ بنیادنانى جیهانێکى باشتر. چەپى ئەلکترونی بەشداریەکى بچووکە بۆ دەرخستنى چەپ لە قەیرانەکانى و راگرتنى پاشەکشە ونوێ کردنەوەى وتارى سیاسى و میکانیزمى کارکردن و رێکخستن و بەرێوەبردن، بەپێى شارەزایى سیاسى و رێکخراوەییم لە زۆر حیزبەکانى چەپى عیراقى و لەبوارى راگەیاندن، لە دەزگاى دیالوکى شارستانى و کارى دیموکراتى و کارى پیشەیى کەسایەتى وەک کەسێکى تایبەتمەند لە بنیادنان و پێشخستنى سیستەمەکانى سەرکردایەتى و بەرێوەبردن و حوکمەتى ئەلکترونى.
ئەو چەمکە بەو واتایە لە گەشەکردنى بەردەوامە لەسەر ئاستى پراکتیکى، بێگومان هەڵە و راستى هەلدەگرێت، پێویستى بە کات و کارى هاوبەشە بۆ ئەوەى زیاتر گەشەبکات، هەر کەسەک بیەوێت چەپى ئەلکترونی و ئاسوى ئیشتیراکى دیموکراتى پێشبخات بەرەو شێوەى نوێى زانستى و سەردەمیانە لە وتارى سیاسى و میکانیزمى رێکخستنەوە دەتوانى بەشدارى تێدا بکات، لەپێناو جێگرەوەکى سیاسى و ئابورى کۆمەڵایەتی و ماف و روشەنبیرى و ژینگەیى باشتر و ئاست بەرزتر بۆ مروڤ.
رزگار ئاکرەیى. کورتیەک لەبارەى:
نووسەر و سیاسەتمەدار و میدیکارى چەپى سەربخۆ، یەکەم کەس بوو چەمکى چەپى ئەلکترونی خستەروو (بەئینگلیزى: E-Left)
رێکخرەرى گشتى دەزگاى دیالوکى شارستانى – الحوار المتمدن
رێکخرەرى بنکەى خوێندن و توێژینەوەى مارکسیەت و چەپ
لەدایکبوون: ئاکرێ- عیراق 1966
چالاکى سیاسى:
– 1984-1990 حیزبى شیوعى عیراق.
– 1990- 1992 رێکخراوى رەوتی کومونیست.
– 1993- 2000 حیزبى کومونیستی کرێکارانى عیراقى.
کارى هاوبەش لەنێوان هێزەکانى چەپ:
چەندین پێشنیارى پراکتیکى ودەستپێشخەرى پێشکەشکردووە بۆ نیزیکردنەوەى هێزەکانى چەپ لە عیراق و بەهێزکردنى کارى هاوبەش لەنێوانیان. بەپێى بارودوخى ئالوزى عیراق و ناوچەکە و ئاراستەى هزرى و سیاسى چەپى جیاواز و بەپێى جەختکردنەوە لەسەر خالى پێکەوە گەیشتن و دیالوکى شارستانى و دەستنیشانکردنى خالى جیاوازى لەنێوان هێزەکانى چەپ و پێشکەوتنخواز. باوەرى هەیە بە دامەزراندنى حیزبەکى-چارچێوەى چەپى یەکگرتوو لە عیراق و لەگشت وڵاتانى جیهانى عەرەبى.
– داواى هەلوەشاندنەوەى سزاى سێدارەدانى کردووە، یەکەکە لە دامەزرێنەرانى بنکەى مافى ژیانە بۆ هەلوەشاندنەوەى سزاى سێدارەدان لەجیهانى عەرەبى.
– چالاکە لەبوارى بەرگریکردن لە مافى ئافرەت و یەکسانى تەواوى ئافرەت، ویەکەکە لە دامەزرێنەرانى بنکەى یەکسانى ئافرەت.
– بەشداریکردووە لە چەندین کۆبوونەوە و کونفرانس لەبارەى چەپ و مافى مروڤ لە عیراق وولاتانى عەرەبى.
– بەدەیان خوێندنەوە و توێژینەوە ووتارى هزرى و سیاسى هەیە، بلاوکراوەتەوە لە دیالوکى شارستانى، رێگاى کوردستان، بلاوکراوەى دەنگ و باس، روژنامەى الحیاە، ویژدان، راستى، بەرەو پێش، نەهجى دیموکراتى، بلاوکراوەى ناوخۆیى حیزب ودەیان سایتى ئەنترنێت…
– بەشداریکردووە لە کارى وەرگێران و راستکردنەوە.
– خوێندنەوە وتوێژینەوەى زانستى پەیوەست بە بوارى کار وخوێندن.
سایت: https://rezgar.com
رزگار ئاکرەیى لە ویکیبیدیا
https://ar.wikipedia.org
رزگار ئاکرەیى – سایتى سیاسى لە فێسبوک : https://www.facebook.com/
وتارە کە بە زمانی عەرە بیhttps://www.ahewar.org/
