پشکۆ ئەمین: رۆژ بەرۆژ کێشەی ئۆکراینا قوڵتردەبێتەوە.
تارمای شەرێکی قورس و نەخوازراو بەدی دەکرێت، دەرگاکان بەرووی چارەسەرو دبلۆماسیەت و ئاشتیدا قایمتر دادەخرێن،گرژی و ئاڵۆزیەکاندا لەباتی خاوبنەوە پێکدادادان و دەنگی هەڵگیرسانی شەڕ ترسناکتر دەبێت.
حوکمەتەکەی ئۆکرایناو وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکاو بەشێک لە چاودێرانی سیاسی ئەوروپا پێیانوایە هەڵگیرساندنی جەنگ چاوەروان کراوە. هەوڵەکان بۆچارەسەری ئاشتیانەو دبلۆماسیانەیە یەک بەدوای یەکدا فەشەل دەهێنین و تێکدەشکێن، شێوەی لێدوانەکانی حوکمەتی رووسیا بەرامبەر بە ئۆکرانیاو ناتۆ تادێت شەڕەنگێزانەتر دەبێت.
رۆیتەر بڵاوی کردەوە، ئەمریکا داوا لەخێزانی دیپلۆماتکارەکانی دەکات ئۆکرانیا بەجێبهێڵن، پێیانوایە هێرشی رووسەکان بۆسەر ئۆکاینا لە ئان و ساتدایە، ەریتانیاش بەهەمان شیوە لێدوانیکی وایدا و بەشێک لە دبلۆماتکارەکانی گەراندەوە.
چەک و جبەخانەو ڕاوێژکارو راهێنەری سەربازی بەریتانی و ئەمریکی بۆ هاوکاری ئۆکراینا لەشەرەکەیدا لەزیاد بووندایە، هەر ئەمرۆ بە بەهای 200 ملێۆن دۆلار چەکی ئەمریکی گەیشتە کیێڤی پایتەختی ئۆکراینا، بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لەپەڕلەمانی وڵاتەکەیدا وتی: نابێت هەڕەشە لەئاسایشی ئەوروپا بکرێت، بەشداردەبین لە جێگیرکردنی هێزی ناتۆ بۆ پاراستنی هاوپەیمانەکانمان.
ئۆلاف شۆڵتز راوێژکاری ئەڵمانیا رایگەیاند: ئەگەر رووسیا هێرش بکاتە سەر ئۆکراینا، ئەوا بەقورسی رووبەرووی دەبینەوە.
هەموان دەزانین کە ئۆکراینا لەم جەنگەدا بەرگەی رووس ناگرێت، هێزی ئۆکراینا لەچاو هێزی رووسیدا کە دووهەم هێزی دنیایە دوای ئەمریکا هەر هیچنیە.
ئۆکراینا تەنها 200.000 چەکداری هەیە، لە بەرامبەردا رووسەکان 850 هەزار سەربازی هەیە، جگە لە پۆلیس و یەدەک و چەکداری تر، رووسەکان خاوەنی چەندین هەزار دەبابەن خاوەنی هێزێکی جەنگی ئاسمانی گەورەن. هێزی ئۆکراینا لەچاویدا هەرهیچی نیە، لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا گەربێت و روسیا هێرش بکات، ئەوا زیانی گەورەی بەردەکەوێت، بەهۆی ئەو چەکە تازانەوە کە لە ئەوروپاو ئەمریکاوە بە دەستی ئۆکرانیا گەیشتووە، لەنێویاندا دژەتانک و دژەمووشەک.
وڵاتانی ئەوروپا هەرهەموویان بە وانەشەوە کە ئەندامی ناو ناتۆنین، بەرژەوەندیان لە روودانی شەڕدا نیەو لەشەڕ دەترسێن و نایانەوێت لە ئەوروپا شەڕ رووبدات. بۆیە هەمووان لە هەوڵدان بۆ خاوکردنەوەی ئەم بارگرژیەو دۆزینەوەی چارەسەرێکی ئاشتیانەو دبلۆماسیانە، تەنانەت ئەوروپیەکان نایانەوێت بەشداربن لە سزادانی زیاتری سەرمۆسکۆ، هێشتا شەڕ نەبووە گازو کارەبا دووقات زیاتر زیادیکردوە لە ئەوروپادا،
ئەمڕۆ نرخی بەرمیلێک نەوت گەیشتە 85 دلارو 70سەنت.
بانکیJ.P. Morgan ئەمریکی دەلێت: گەر شەر رووبدات، ئەوا نرخی بەرمیلێک نەوت بۆ 150 دۆلار بەرزدەبێتەوە.
رووسیا لە%35 گازی ئەوروپا دابیندەکات، بۆیە دەترسێن کە بە روودانی شەر گازو کارەبا ببرێت و زۆر زۆرتر گرانبێت، ئەمە وایکردوە ئەوروپیەکان نەچنە ژێرباری شەڕ لەگەڵ رووسیادا، مەترسی داخستنی هاتنی گازیان هەیە لە لایەن رووسیا خۆیەوەبێت، یاخود بەهۆی دانانی سزای ئەمریکا و ئەوروپاوە بێت.
یەکێک لەبژاردەکانی ئەمریکاو ئەوروپا سەپاندنی سزایە بەسەر کۆمپانیاکانی نەوت و گازی رووسیدا، بەم سزایە ئابوری رووسیا دادەتەپێت. لەم زستانە ساردەشدا گاز لە رووسیاوە نەیەت، ئەوا کێشەی گەورە بۆ وڵاتانی ئەوروپا دروست دەبێت، دەشبێتە هۆی زیانێکی زۆری ئابوری بۆ هەموو ئەوروپا.
ئەمریکا ئەم زیانە ئابووریەیان بەر ناکەوێت، بەڵکوو سودمەند دەبن ئەو گازەی دەینێرنە ئەوروپا، نرخەکەی زیاترو گرانتری دەکەن.
ئێستا زیاتر لە 100.000سەربازی رووسی و بە پیشکەوتوترین چەکی روسی و فرۆکەی سۆخۆی و ساروخی ئەسکەندەر بەتانک و زرێپۆشەوە بەدرێژای سنوری ئۆکرانیاو لەدورگەی قرمدا بڵاوکراونەتەوەو گەمارۆی رۆژهەلاتی ئۆکراینایان داوە، لە بیلا رووسی باکوری ئۆکرایناوە ئامادەی هێرشن. رووسەکان دەتوانێت بەو ساروخانە کێیڤی پایتەختی ئۆکراینا تەخت بکەن، هێزی رووسی چەند بارتەقای هێزی ئۆکراینا، لە هەموو روویەکەوە بەهیزترە، بە دووهەم هێزی جیهان دادەنرێت.
وتەبێژی رووسیا لەزمانی پۆتینەوە دەڵێت: رووسیا نیازی داگیرکردنی ئۆکراینای نیە، ئەم وتەیە کەس نایبیسێت و بەڕاستی وەرناگرن.
هێزی ناتۆ بە ڕۆژهەلاتی ئەوروپادا بڵاوکراونەتەوەو لەئامادە باشیدان بۆ روودانی هەر نەخوازراوێک، ناتۆ هەڕەشە دەکەن و دەڵێن: بە پەرینەوەی یەک سەربازی رووسی بۆ ناو ئۆکراینا مانای هەڵگیرسانی جەنگە.
ئۆکراینا وەک وڵاتیک، تاپێش هەشتاکانی سەدەی رابردوو، واتە پێش رووخانی یەکیەتی سۆڤیەتی جاران، ئەندامی ئەو یەکیەتیەبوو، پاش رووخانی سۆڤیەت، ئۆکراینا وەک زوربەی وڵاتانی ناو ئەو یەکەیەتیە، سەربەخۆی خۆی وەرگرت و بووە وڵاتێکی سەربەخۆو خاوەن ئیرادەی خۆی. ئێستا ئۆکراینا دەیەوێت ببێتە ئەندام لەناتۆدا، رووسیا دژی ئەم خواستەی ئۆکراینایە و دژی بە ئەندام بوونیەتی لە ناتۆداو هەڕەشەی داگیرکردنی دەکات.
لە ساڵێ 2014 دا رووسیا هاوکارو پشتیوانی دانیشتوانی دوورگەی قرمی سەر بەئۆکراینای کرد، لەشەردا سەرکەوتن و سەربەخۆی خۆیان راگەیاندو ئێستا سەربە رووسیان و سەربازی رووسی تێدایە.
ناتۆ بۆ وەرگرتنی وڵاتانی تازەی ئەوروپای رۆژهەڵات، دەرگای خۆی کردۆتەوە تا بێنە ناو ناتۆوە، بۆ ئەمە ئێستا پشتگیری و هاوکاری بە ئۆکراینا دەکات و هەرەشە دەکات کە سزایەکی ئابوری زۆرگەورەی رووسیا دەدەن، گەر هیرش بکاتە سەری، بەمە رووسیا زیانێکی ئابوری زۆر دەکات. بەپێی هەواڵێک کە ئەمرۆ بڵاوکراوەتەوە، رێگەدەگرن لە ناردن و فرۆشتنی ئەو هەموو کەرەسە خاوەی رووسیا دەینێریتە دەرەوە، هەروەها رێگە دەگرن لە وزەی رووسی کە گەورەترین وڵاتی ناردنە دەرەوەی وزەیە. مۆسکۆ بای 500 ملیارد دۆلار وزە دەنێرێتە دەرەوە، گەربێت و هێرش بکاتە سەر ئۆکراینا ئەم ئابوریە زەبەلاحەی نامینیت. بەمە زیانێکی گەورەی ئابوری بەر رووسیا دەکەوێت، کە پۆتین ناتوانێت لە بەرامبەر ئەم زیانە گەورەیەدا خۆی راگرێت.
بێگومان بەداخستن و رێگرتن لە ناردنە دەرەوەی وزەی روسی هەموو وڵاتانی ئەوروپاش کە زیاتر لە %35 وزە لەرووسیا دەکڕن زیانێکی زۆریان بەردەکەوێت، ئەوسا ناچاردەبن و دەبێت وزە لە ئەمریکا بکڕن، کە نرخی وزەی ئەمریکیەکە دووقات گرانتر دەکەوێت لەسەریان!
لە کۆبونەوەی هەردوو وەزیری دەرەوەی رووسیا و ئەمریکادا لاڤرۆف و بلینکن لەجنیف، وەزیری دەرەوەی رووسیا داوای کردوە کە ناتۆ بە نوسین لەم هەفتەیەدا وەڵامی رووسیا بداتەوە،کە ئۆکراینا و گۆرگیا وەرنەگیرێن و نەبنە ئەندام لەناو هاوپەیمانی ناتۆدا.
رووسەکان دژ بەبونی وڵاتێکی ناتۆ لەسەر سنوریاندا، تا ئێستا ئەم داوایە لە لایەن ئەمریکاو ئەوروپاوە رەتدەکرێتەوەو دەڵێن: ئەوان ئازادن و چ بریارێک دەدەن.
سوپاو هێزی ئوکراینی بەسەر سنورەکەیدا بڵاو کراونەتەوە تەنانەت هێزی ئۆکراینی نێراونەتە ناوچە داخراوەکەی (چیرنۆبڵ ) کە لەنزیک سنوری بەلارووسدایەو لەوێ جێگیرکراون، نەکا لەو شوێنە وێرانەیەوە رووسیا هێرش بکات و بێتە ناوەوە.
هەرلەم کاتەدا سەرۆکی ناتۆ شتۆڵتسن بێرگ لەکاتێکدا لەکۆبونەوەی ناتۆدا هیزەکانی ناتۆی دابەش دەکرد، بەسەر سنورەکانی رۆژهەڵاتی ناتۆدا، هەردوو وەزیری دەرەوەی وڵاتانی سوید و فنلند کەئەندامی ناتۆنین شان بە شانی شتۆڵتسن بێرگ وەستابوون، بەشدار بوون لە کۆبونەوەکەدا، ئەو دوو وڵاتە بە هەموو شێوەیەک هاوکاری ناتۆ دەکەن لە شەرەکەیدا دژی رووسیا، ناتۆ هێزەکانیان بڵاو کردۆتەوەو ناردۆتە وڵاتانی ئەوروپای رۆژهەڵات، وەک لیتوانیا بلگاریا، هەروەها دەریای بڵتیک و دەریای رەش و دەریای سپی ناوەراست.
سەرۆکی ناتۆ لە کۆبونەوەیەکی رۆژنامەنوسیدا رایگەیاند کە داوایان کردوە لە مۆسکۆ کە پێکەوە دابنیشن، بەڵام تا ئێستا رووسیا وەڵامی ناتۆی نەداوەتەوە.
وە وتی: ئێمە دژایەتی رووسیا ناکەین، ئەو کارانەی دەیکەین تەنها بۆ پارێزگاریە لەخۆمان، دژین بەو داوایەی کە رووسیا پێش سەری ساڵ داوای لێکردین، کە هیچ ولاتێک وەک ئەندامی تازە لە هاوپەیمانیەتیەکەماندا وەرنەگرین. ناتۆ بڕیارێکی وەها نادات، فنلنداو سوید ئارەزوی خۆیانە چ بڕیارێک دەدەن و چ رێگەیەک هەڵدەبژێرن.
کەس ناتوانیت رێگریان لێبکات. ئانالیندی سویدی و بیکا هافیستۆی فینلندی رایانگەیاند،کە تا ئێستا وڵاتەکانمان هیچ هەنگاوێکی نەناوە بۆ بوونە ئەندام لەناتۆدا، هافیستۆ وتی: ئێمە لەدڵە راوکیداین بەهۆی هەڵویستی ئەم ماوەیەی روسیاوە.
ئان لیندی سویدی وتی: هێزە سەربازیەکانمان زیادکردوە لەدورگەی گۆتلاند کە لە دەریای بەڵتیکدایە.
ئەمریکا ئەمرۆ 8500 سەربازی ئامادەکرد، کە لە نزیکترین کاتدا دەیانێرێتە ئەوروپا، تا ئامادەبن بۆ شەری رووس لەکاتی پیویستدا، ئەم کارەی ئەمریکا دەستخۆشی و پشتگیری لێکرا لەلایەن ولاتانی پۆلۆنیاو ئەستونیاو لاتیڤیاو لیتوانیاوە، بڵاکرایەوە کە ئەمریکا 5000 سەرباز دەنێرێتە پۆڵنداو وڵاتانی بەڵتیک، هەر بەم نزیکانە سوپاو سەربازی فەرەنسی دەچنە شاری کونستانزای رۆمانیا.
کیریل بیتکوف سەرۆک وەزیرانی بۆلگاریا دژی داواکەی رووسیا وەستایەوە، بەدەرکردنی سوپای ناتۆ لە وڵاتەکەیدا، وتی ئێمە ئەندامی ناو ناتۆین و خۆمان و هاوپەیمانەکانمان بریاردەدەین، چۆن سوپاکەمان رێکدەخەین، ئێمە لەگەل هاوپەیمانەکانماندا، لەیەکبەرەدا وەستاوین،
ئەمرۆ 25 یانوار وتەبێژی کرملین دیمتری بیسکۆف وتی، ئەمریکا هەوڵی زیاترکردنی ئاگری شەرەکە دەدات.
دەوری تورکیای ئەندامی ناتۆ لەم گرژی و ئالۆزیەدا،
تورکیا ئەندامی ناتۆیە، دۆستی زۆر نزیکی پۆتینی دژە ناتۆشە، لەو لاشەوە دۆستێکی نزیکی ئۆکراینایە، پەیوەندی ئابوری و بازڕگانیان هەیە، تا ئێستا تورکیا نزیکەی 12 فرۆکەی بێفرۆکەوانی فرۆشتوە بە ئۆکراینا، کە رووسیا لەمە دڵگرانین پۆتین و وەزیری دەرەوەی رووسیا بە ئەردوگان و تورکیایان وتوە، چۆن ئەمکارەتان کردوە؟
ئەم فرۆکانە لە لیبیا و لەشەری ناگۆڕنۆی نێوان ئازەربایجان و ئەرمینیا، دەورێکی باشیان بینی لەسودی ئەو وڵاتەی ئەوفرۆکانەی بەکاردەهێنا.
دەوترێت کە تورکیا 3 کەشتی جەنگی بەئۆکرانیا فرۆشتووە.
تورکیا ئێستا دارێکی بە دەستەوەیەو هەمووی پیساییە، بۆیە لە هەوڵی ئەوەدایە کە رێکیان بخات، بۆ ئەمە داوای لە رووسیاو ئۆکرانیا کرد کە پچنە ئەنقەرە بۆگفت و گۆکردن، رووسیا ئەم داوایەی رەتکردەوە.
لەگەل هەموو ئەمانەشدا بەشیک لە چاودێرانی سیاسی پێیانوانیە، کە رووسیا بێەوێت ئۆکرانیا داگیربکات، یان دەڵێن دەیەوێت ئاژاوەیەک دروستکات، تا دەسەڵاتیکی سەربەخۆی بهێنێتە سەر حوکم، هەندێک لە چاودێرانیش دەڵێن، رەنگبێت تەنها بەساروخ و تۆپ لەکوراینا بدات، تا پاشگەزبێتەوە لە چوونی بۆ ناو ناتۆ.
هەندێکیش دەڵێن پۆتین دەیەوێت بە دروستکردنی ئەم ئاژاوەیە، ناتۆ ناچارکات، بەڵێنی پێبدەن کە وڵاتانی ناو سۆڤیەتی کۆن لەناتۆدا وەرنەگرن، چوونکە نایەوێت، سەربازی ناتۆ لە سەر سنورەکانی رووسیادا بوونی هەبێت، ئەوەتا داوا دەکات سوپای ناتۆ لە بوڵگاریاو رومانیاو ولاتانی تری بەڵکانیشدا نەمێنێت.
