پشتیوان جەمال: عیراق شەڕی وەرگرتنی دەسەڵات یان گۆڕینی دەسەڵات؟
ئەوەی لەدیمەنی ئێستای عێراقدا دەبینرێت بەگەرانەوە بۆ مێژووی ئەو ململانێیەی نیوان لایەنە عێراقیەکان لەسەر گرتنەدەستی دەسەڵات، پانابردن بۆ تەسفیەکردنی یەکتر لەگۆڕەپانەکەدا. ناو هێنانیی گۆڕانکاری لەسیستەمدا، تەنها بەهانەیە بۆ دەست بەسەرداگرتنی تەواوی کێکی دەسەڵات و ئاوتکردنی نەیارەکان. بەکارهێنانی هاوڵاتی و هاتنە سەر شەقام مەسەلەیەکی تائیفی و پابەدنەبوونی ئەوکلتورە ئاینی و فەتوای ڕابەریەتەیە دوای کەوتوون. ئەگەرنا هاوڵاتی بۆ ماف و قوتی خۆی بێتە شەقام چ پێویستی بەبڕیاری موقتەدای،ە هەرکات بخوازێ بچنەشەقام هەرکات نەخوازێ چۆڵیکەن. دوای ئەوە سەرچاوەی گەندەڵی لەئەنجومەنی وەزیرانەو لایەنی جێ بەجێکارە، بۆچی دەبێت خەڵک بچێته ناوپەلەمان؟!
ڕێگای دەربازبوون لە عێراق و گۆڕینی سیستمی سیاسی تێیدا، فڕێدانی تەواوی سیستەمی تائیفی و میلشیاییە. هەر قسەیەک لەسەر چاکسازی و گۆڕینی سیستمی سیاسی لە عێراق لەڕێگەی پیاوێکی ئاینی گشتگیرەوە کە گیرفانی ئاوساوە لە تاڵانکردن بە درێژایی ساڵانی پرۆسەی سیاسی، قسەکردنی لەسەر هەر گۆڕانکارییەک، هەرچەندە بچووک بێت، لە باشترین حاڵەتدا تەنها دروشمە.
تا دوێنێ بزووتنەوەی سەدر یەکێک بوو لە پایەکانی گەندەڵی، یەکێک بوو لە پایەکانی پێکهێنانی هەموو حکومەتەکان،کە بە ئەلجەعفەری و مالیکی و ئەلعەبادی دەستی پێکرد، بەلای عەبدولمەهدی و بە ئەلکازمی کۆتایی دێت. تەنها دەنگ لە ئەلسەدرەوە دەبیسترا بۆ رزگارکردنی ئەو حکومەتانەو پشکەکانی لە وەزارەت و پۆستە تایبەتەکان. ئەمڕۆ دوای گێژاوی سیاسی ئەم ڕەوتە پۆپۆلیستییە، بە دەستلەکارکێشانەوەی نوێنەرانی لە ئەنجومەنی نوێنەران، بەدوای چیدا دەگەڕێت کە لە توانایدا نە بوو دەستی نەکەوت لە پەرلەمان بە گەیشتن پێی بە هەڕەشەی زەقکردنەوەی دەمانچەی میلیشیاکانی و خۆپیشاندانەکانی گروپەکەی و بە هەماهەنگی لەگەڵ هێزە ئەمنییەکانی ئەلکازمی و بە دروشمی چەواشەکاریی لە ڕاپەڕینی تشرینیەکان دەرکەوتن پۆپۆلیستە.
سەدر كۆمەڵگە پاڵ دەنێتە لێواری چەقۆ، وەدەریخستووە كە ناتوانێت پرسی دەسەڵاتی سیاسی چارەسەر بكات. چونكە عێراق بەسەر خاکی میلیشیاکاندا دابەش بووە. هەرکەسێک پێی وایە کودەتای سەربازی ڕوودەدات و بە پاڵپشتی گروپی سەدر ڕوودەدات و کاردەکات بۆ گۆڕینی تەواوی سیستەمی سیاسی لە عێراقدا، بەدحاڵی بوونە لە وانەی” دەوڵەت و شۆڕش” سەبارەت بە دەوڵەت.
هەر لەسەر ئەم زەمینەیە هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی نوێ، گۆڕەپانی سیاسی ناگۆڕێت، یان باشتر بڵێین لە ململانێی دەسەڵات لەنێوان ئەو باڵە بۆرژوازییانەی کە سیستمی ئیسلامی سیاسی نوێنەرایەتی دەکەن. ئەنجامی هەڵبژاردن هەرچییەک بێت، نە دۆڕاوی ئەو هێزانە و نە براوە ناتوانن حکومەت پێکبهێنن و هەمان سیناریۆی ئێستا دووبارە دەبێتەوە. سندوقەکانی هەڵبژاردن لە دەوڵەتە شکستخواردووەکان ناتوانن هاوڵاتیانیان بپارێزن – نوام چۆمسکی” بەڵکو بە دەمانچەی میلیشیاکان بڕیاری لەسەر دەدرێت. ڕەنگە ئەلسەدر بچێتە “هەڵبژاردنی نوێ” تەنها بۆ ئەوەی ڕووخساری خۆی ڕزگار بکات و لەو چەقبەستووییە سیاسییە دەربچێت کە لە دوای دەست لە کارکێشانەوەی جێگرەکانیەوە خۆی تێدا داناوە، نەک بۆ ئەوەی سیستەمی سیاسی یان تەنانەت دیمەنی سیاسی بگۆڕێت، و ئەمەش ئەوەیە کە هەمووان ئاگادارن. سەبارەت بە هێزە سیاسیەكانی تریش، كاتێك پرسی هەڵبژاردن دەوروژێنن، بۆیان دەردەكەوێت كە بۆ چارەسەركردنی قەیران نییە، بەڵكو بۆ ئیدارەدانی قەیرانەكە و دواخستنی سەرهەڵدانییەتی.
ئەزمونی عیراقیەکان لەگەڵ سەدردا کەم نییە، بەو پێیەی ئەو لەماوەی هەموو ئەو ساڵانەدا رۆڵێكی گەورەی هەبووە لە رزگاركردنی پرۆسەی سیاسیدا بە تێكەڵكردنی گروپەكەی لە هەموو ئەو خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیە گەورانەی كە تەختی دەسەڵاتیان هەژاند، لە سەرەتای 2011، پاشان خۆپیشاندانەکانی 2015، و دوای ئەمە شکستی ئەو بوو لە ناڕەزایەتییەکانی 2018، کە دوایینیان هەماهەنگی لەگەڵ هێزە ئەمنییەکانی ئەلکازمی بوو بۆ سەرکوتکردنی ڕاپەڕینی ئۆکتۆبەر و هەوڵدان بۆ کوژاندنەوەی. لە ڕێگەی کڵاو شینەکانەوە.
ئەو پرسیارەی لەلای ئەوانەی خەیاڵ دەکەن یاخود ئەوانەی چاوەڕێی گۆڕینی سیستمی سیاسی لەصەدر دەکەن، ناپرسن ئەم میلیشیا ڕێکخراوانەی صدر لەکوێوە پارەیان بۆ دابین دەکرێت و جیاوازییان چییە لەگەڵ میلیشیاکانی عەسائیبی ئەهلی حەق، بەدر و ئەوانی تر لەلایەنی داراییەوە! بۆ مەلەفی دارایی ئەم میلیشیایانە ناکاتەوە؟ ئەگەر بودجەی ئەم میلیشیایانە ببڕدرێت، لە باشترین حاڵەتدا جگە لە جەنجاڵی میدیا هیچی تریان بۆ دەمێنێتەوە؟
