نەوزادى موهەندیس: عێراق لە مسز بێڵەوە بۆ مسز بلاسخارت!

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ئەم عێراقەى ئێستا کاتێک لەساڵى 1921وە دامەزرا لەلایەن دەوڵەتى ئینگلیزى داگیرکەرى ئەوکاتە و دەستڕۆیشتوى ئێستاشەوە وەک بڵێیت بەهەڵە دەستیپێکرد و هەر ئەم هەڵەیەشە کە تاکو ئێستا بەردەوامە و ئەم وڵاتەى کەناوی لێنرا عێراق لە دەوامە و بازنەیەکى بۆشى مێژوویدا دەسوڕێتەوە و ناتوانێت هەنگاوێک بەرەو پێشەوە بنێت، بەهۆى لەلایەک دەستتێوەردانى دەرەکى ناوچەیى و دونیایى و لەلایەکى تریشەوە بەهۆى ململانێ نەبڕاوە و ناڕەوا ناوخۆییەکانى نێوان نەتەوە و ئاین و مەزهەبەکانیەوە بەدرێژایى ئەم 100ساڵەى ڕابووردوو. بۆیە تائێستاش هیچ دەیە ساڵێک نەبوە کە جەنگێکى خوێناوى ماڵوێرانیکەر یان کودەتاى سەربازى بەناوى شۆڕشەوە یەخەى گەلانى عێراق نەگرێت و بە خوێناویترین شێوازیش حومکڕانى نەکەن.
ئەوەتا عێراق سەرەڕاى دەوڵەمەندى لە سەروەت و سامانە سروشتى و مرۆییەکانى کەچى هێشتا لەڕیزى وڵاتانى هەژار و تازەگەشەکردوودایە کە لانى کەم دەبوایە ئێستا یەکێک بوایە لەوڵاتانى پیشەسازى ناوچەیى و جیهانى وەکو تورکیا و ئێران، بەهۆى زەنگینى لەنەوت و غازى سروشتى وەکو دوو سەرچاوەى گرنگى وزە و خاک و ئاوى بەپیتیەوە. بەڵام بەهۆى سیاسەت و سەرکردە سیاسیەکانیەوە و جۆرى حومکڕانیە تاکڕەو و خۆسەپێنە ئاینى و مەزهەبیەکانەوە بۆتە یەکێک لە هەژارترین و بێکارترین و گەندەڵترین وڵاتى ئەم سەردەمە.
لەماوەى ئەم 100 ساڵەى ڕابووردوودا و هەر لەسەرەتاوە عێراق بەو هەموو نەتەوە و ئاین و مەزهەبە جیاوازانەوە نەیانتوانیوە کە حوکمڕانى خۆیان بکەن، ئەوەتا نە پادشاکانى خەڵکى ئەم وڵاتە بوون و نە کاربەدەستە دەستڕۆیشتوەکانیشى خەڵکى عێراق بوون، بەڵکو هەموانیان لەدەرەوەى سنورەکانى عێراقەوە هاتوون و هەژموون و دەسەڵاتى خۆیان بەکارهێناوە بەباش و خراپ حوکمڕانى ئەم گەل و وڵاتەیان کردوە. ئەوەتا هەر لەسەرەتاوە عێراق لەلایەن خاتونێکەوە براوە بەڕێوە یان نەخشەدانەر و هەڵسوڕێنەرى کاروبارەکانى بوە و ڕۆڵى گەورەى هەبوە لەدامەزراندنى ئەم دەوڵەتە و دواتریش دروستکردنى دامودەزگاى دەستورى و یاسایى و حوکڕانیەکانى دروستکردوون کە تائێستاش باسو خواسى زۆرى دەربارەى دەکرێت و مشتومڕى گەرمى لەسەرە.ئەویش خاتوو ((گێر ترود بێڵ))ى بەریتانیە 1868-1926 وەک لێکۆڵەر و گەڕیدە و زاناى شوێنەوارناسى و شاخەوان هاتۆتە عێراق لەساڵى 1914وە لەگەڵ دەستپێکى جەنگى جیهانى یەکەمەوە و دواتر وەک ڕاوێژکارى مەندوبى سامى بەریتانى سێر بێرسى کوکس کارى کردوە لەساڵانى بیستەکانى سەدەى بیستدا و ڕۆڵى بەرچاوى هەبوە لەدواى جەنگەکەوە لە عێراقدا و بەڕادەیەک لاى عێراقیەکان بە ((خاتوون)) ناوى براوە و زۆرێکیش وەک جاسوسێکى بەریتانى لێیان ڕوانیوە.ئەو خاتوونە ڕۆڵ و کاریگەرى گەورەى هەبوە لەسەر سیاسەت و پلان و بڕیارەکانى بەریتانیاى عوزماى ئەوکاتە و لەسەر داڕشتنى سیاسەت بۆ ئایندەى عێراق لەناوچەکەدا.ئەم خاتونە پێشنیازى دامەزراندنى مەجلیسى تەئسیسى دەوڵەتى عێراقى کردوە((پەڕلەمان)) بۆئەوەى شا فەیسەڵ بێنن و بیکەنە مەلیکى عێراق.بۆخۆشى وەک زانایەکى شوێنەوار ناس ڕۆڵى گەورەى هەبوە لە دامەزراندنى ((مۆزەخانەى عێراقى)) کەتاکو ئێستاش هەرماوە.ئەم خاتونە هەرچەندە ڕۆڵى نێگەتیفى هەبوە بەرامبەر کورد و دەسەڵات و حوکمڕانى مەلیک مەحمود و ڕێگریش بوە لە دامەزراندنى حوکمڕانیەکى کوردى لەم هەرێمى کوردستانەدا و گەلێک کێشەى بۆ دەسەڵات و حوکمڕانیەکەى مەلیک مەحمود دروستکردوە.بەڵام لە مێژووى عێراقدا ناو و ناونیشانێکى گەورە و دیارە و کەس ناتوانێت پشتگوێى بخات.ئەم خاتونە هەر لەعێراقدا کۆچى دوایى کردوە و لە گۆڕستانى باب المعڤم لەناوەڕاستى شارى بەغداد نێژراوە و ڕێوڕسمى بەخاکسپاردن و ناشتن و پرسەکەى زۆر شکۆمەندانە بوە و تەنانەت مەلیک فەیسەڵ بۆخۆى بەشدارى تیادا کردوە.
وەک بڵێى مێژوو خۆى دووپات دەکاتەوە،ئەوەتا دواى 100ساڵى ڕێک خاتونێکى بیانى تر هاتۆتە عێراق و بەچالاکى و کار و کردەوەکانى و جموجۆڵ و چالاکیەکانى سەرنجى هەموانى بۆلاى خۆى ڕاکێشاوە و وەک مسز بێڵ بۆتە ناوێک و کارەکتەرێکى سەرەکى لەسەر گۆڕەپانى سیاسى عێراقدا و هەموان بەسەرکردە سیاسى و حوکمڕانیەکانەوە لە بەغداد و هەرێمى کوردستانیش گوێى بۆدەگرن و ئامادەى کۆبونەوەکانى دەبن و پرس و ڕاوێژیشى پێدەکەن.ئەو خاتونەش مسز((جەنین هێنیس بلاسخارت))ى تەمەن 49 ساڵى هۆڵەندەیە کە لەدایکبووى 7/4/1973 و خێزاندارە لەساڵى 2003وە و لەژیانى سیاسى خۆیدا گەلێک پلە و پۆستى باڵاى وەرگرتوە لەهۆڵەندا وەک ئەندامى پەڕلەمانى هۆڵەندا لە ساڵانى 2010-2012 و2017-2018 و وەزیرى بەرگریش بوە لە 2012-2017 کەسەر بەحیزبى گەل لەپێناو ئازادى و دیموکراسیدایە و پێشتریش بۆتە ئەندامى پەڕلەمانى ئەوروپا لەساڵانى 2004-2009 و 2009-2010 و لەساڵى 2018شەوە لەلایەن ئەمیندارى گشتى نەتەوە یەکگرتوەکانەوە ئەنتۆنیۆ گوانتێرێسەوە دیاریکراوە بەنوێنەرى نەتەوە یەکگرتوەکان لە عێراق.
لە ئێستادا ئەم خاتونە ڕۆڵى گەورەو بەرچاو دەگێڕێت لەپێناو چارەسەرکردن و کەمکردنەوەى کێشە و گرفتە سیاسیەکان و ململانێ ناوخۆییەکانى عێراق و ڕۆژ نیە سەردانى سەرکردە و لایەنێک نەکات و وەک دەڵێن قاچێکى لەهەرێمى کوردستانە و قاچەکەى ترى لە بەغدادە و لەنێوان هەردوولادا هاتوچۆى گەرموگوڕ دەکات بۆ نەهێشتن و کەمکردنەوەى ناکۆکى و گرفت و کێشە قورسەکانى نێوانیان و تاڕادەکیەکی باشیش سەرکەوتوو بوە.
لەناو عێراق خۆشیدا هاتوچۆى مەکوکى دەکات لە نێوان هەموواندا هەر لە مەرجەعە باڵاکانى شیعەوە لەنەجەف و سەرکردە سیاسەیەکان لە حەنانە و بەغداد و وەک دەڵێن بۆتە داشە هارەى یارى و گەمە سیاسیە نەبڕاوەکانى عێراق.
لەنێوان عێراق و وڵاتانى ناوچەکەشدا کە کاریگەرى و دەستێوەردانیان هەیە لە عێراقدا لە ئێران و تورکیا و کەنداویەکاندا بەبەردەەوام سەردانى مەکوکى دەکات بۆ کەمکردنەوەى هەژموون و کاریگەریان لەسەر عێراق و عێراقیەکان.
ئاشکرایە ئەوەى لەسەر کارى نوێنەرى نەتەوە یەکگرتوەکان یان تەواوى ڕێکخراوى نەتەوە یەکگرتوەکان زانراوە کە هیچ کێشە و گرفتێکى دونیایى چارەسەرنەکردوە و هەمیشە لەپێناو پاراستن و چەسپاندنى ئاشتیدا کاتى زۆرى خایاندوە و لەبەرئەوەى بڕیارەکانیشى مولزەم نین زۆرجاران بەگوێشیان نەکردوە.بەڵام بەهەق ئەم خاتونە هۆڵەندیە لەماوەى 2018وە تاکو ئێستا بە کار و چالاکیە بەردەوام و بەرچاوەکانى، خۆى کردۆتە کاراکتەرێکى دیارى سەر شانۆى سیاسى عێراق و لەکاتى تەنگژە و گرفتەکاندا سەردانى هەموان دەکات و دۆخەکان هێوردەکاتەوە و پێشنیاز و ڕاى گونجاویش پێشکەش دەکات و بەشێوەیەکى ڕاستەوخۆ و بوێرانەش هەموان بەزمانى دایک ((کوردى و عەرەبى)) ئاگاداردەکاتەوە لەمەترسیەکان و ئاڵنگاریەکانى ئێستا و ئایندە بۆسەر عێراق و هەرێمى کوردستان لەسایەى گۆڕانکارى و ململانێ سیاسیەکانى ناوچەکە و دونیاشەوە.
بەم شێوەیە عێراق بە کوردستانیشەوە،لەئێستادا و دواى 100ساڵ خاتونێکى بیانى هاوشێوەى مسز بێڵى بەریتانى کاروبارەکانى بەڕێوەدەبرێت و ڕۆڵى گەورە دەگێڕێت. خۆشبەختانەش ئەم خاتونە بەپێچەوانەى مسز بێڵەوە نێوان و پەیوەندى و دۆستایەتى لەگەڵ کورد زۆر باشە و حەزدەکات ئەم ئەزمون و حوکمڕانیە درێژە و بەردەوامى هەبێت بەوەى کە حوکمڕانیەکى ساغڵەم و تەندروستى دیموکراسى و پڕاوپڕ لە ئازادیەکان و دادپەروەرى بێت دوور لەگەندەڵى و ململانێى ناڕەوا و هەمیشە ئامۆژگارى هەموان دەکات بۆکەمکردنەوەى کێشەکان و چارەسەرکردنیان لەنێوخۆیاندا و پاراستنى هەموو ئەو دەسکەوتانە وەدەستهاتوون و دووربکەونەوە لەمملانێ ناوخۆییەکان .
بۆیە بەهەق ئەم خاتونە بۆتە کاراکتەرێکى دیارى ئەم قۆناغە هەرچەندە وەک مسز بێڵ نمایندەى گەورەترین وڵاتى سەردەمیش ناکات و پاڵپشت و پشتیوانى بەهێزیشى نیە وەکو ئەو.بەڵام بەکاروکردەوەکانى خۆى کردۆتە خاتونێکى دیار و گەشاوەى عێراق.بەهیواى ئەوەى دواى 100ساڵ لەسەر دەستى ئەم خاتونەدا عێراقێکى نوێ و کۆمارێکى نوێى ئازادى و دیموکراتى و هاوڵاتیبوون بچەسپێنرێت و عێراق بەهەرێمى کوردستانیشەوە گەشە و ئاوەدانى بەخۆوە ببینێت و چیتر ڕووبارى خوێن و فرمێسکى 100ساڵەى ڕابووردوو بەردەوام نەبێت.و هەموان لەو گێژاوە نەبڕاوەیە و لەو هەڵە سیاسیەى سەرەتا ڕزگاریان ببێت.