عه‌بدوڵا که‌ریم مه‌حمود: راپه‌ڕینی شه‌پۆلی شه‌قامی شار/ بەشی دووەم و کۆتایی.
پۆلیسه‌کان له به‌رده‌م رقی پیرۆزی جه‌ماوه‌ره‌که‌دا دۆش دامابوون، نه‌یان ده‌توانی بڵاوه‌یان پێ بکه‌ن، له سه‌عات 11ی پێش نیوه‌ڕۆ به‌رده فڕکه به‌رپا بوو، له‌و کاته‌دا میسته‌ر ئه‌لبان وه‌کیلی موفه‌تیشی ئیداری، داوای له عه‌لی ره‌زا به‌گی فه‌رمانده‌ی سوپای عێڕاق له حامیه‌ی سلێمانی کرد، سریه‌یه‌ک سه‌ربازیان بۆ بنێرێ، ئه‌و سریه‌یه‌ش نه‌یتوانی به‌رگری بکات، دواتر داوای فه‌وجێک سه‌ربازی کرد، سه‌ربازه‌کان خۆیان گه‌یانده حه‌وشه‌ی سه‌راو سه‌ربان و له شوێنه به‌رزه‌کان لێی دامه‌زران.
مه‌تره‌لۆزه‌کانیان ئاراسته‌ی شه‌پۆلی خۆپیشانده‌ران کرده‌وه و ته‌قه‌یان لێکردن، به‌پێی به‌یانی ره‌سمی( 60) که‌س شه‌هید کرا، ( 98 ) که‌س ده‌سگیر کرا، (1) پۆلیس و (10) سه‌ربازی سوپای عێراق کوژرا، ( 13)سه‌ربازیش بریندار کرا.
ئه‌مه‌ش ناوی هه‌ندێ له شه‌هیده‌کانه:
(حه‌مه‌ی قاله ئاغال، ئه‌حه ره‌ش، حه‌سه‌ن ده‌روێش، عه‌وله سیس، ئه‌له گون سووتاوی گه‌ڕه‌کی حاجی حان، محه‌ی خوله درێژ، مسته‌فا به‌گی فه‌تاح به‌گ، سه‌عه‌ی حه‌مه‌ی ئامێ، هه‌ڵۆ به‌گ، حه‌مه چاوشین، عه‌لی سی وجگه‌ر، عه‌زیزی مامه حه‌مه).
ئه‌م که‌سانه‌ش ده‌سگیر کران:
(فایه‌ق بێکه‌س، عه‌زمی به‌گی بابان، ره‌شۆڵ عه‌بدوڵا، حه‌مه ئاغای ئه‌وره‌حمان ئاغا، شیخ قادری برای شیخ مه‌حمود، میرزا تۆفیق، ره‌مزی ئه‌فه‌ندی، عیززه‌ت به‌گی عوسمان به‌گی پاشا، ئه‌وره‌حمان ئاغای ئه‌حمه‌د پاشا، محه‌مه‌د سالح به‌گ، مه‌جید ئه‌فه‌ندی کانێسکان، فایه‌ق به‌گی بابان، شێخ محه‌مه‌دی گوڵانی ).
له 7 / 9 1930 ئینگلیزه‌کان به‌یانی ره‌سمی ژماره (40)یان ده‌رکرد: به بۆنه‌ی هه‌ڵبژاردنی هه‌یئه‌ی ته‌فتیشه‌وه له لیوای سلێمانی و کۆبوونه‌وه‌ی هه‌یئه‌ی هه‌ڵبژێراو، ئه‌مڕۆ له مه‌رکه‌زی حکومه‌ت، مقاطیعنی انتخاب له به‌رده‌می شوێنی کۆبوونه‌وه‌که‌دا موزاهه‌ره‌یان کرد، به‌و هۆیه‌وه پێکدادان ڕوویدا، هه‌ندێل له پۆلیس و سه‌بازو خه‌ڵک ئه‌نگێوران، پاش چه‌ند ده‌قیقه‌یه‌ک، ئاسایش گه‌ڕایه‌وه، ئه‌وانه‌ی بوون به هۆی ئه‌م رووداوه، گیران، لێکۆڵینه‌وه به‌رده‌وامه.
راپه‌رینی سه‌رای سلێمانی له شیعیری شاعیره‌کاندا:
حه‌مدی
ره‌بی مووی لێ بێ زمانی، په‌نجه‌کانی هه‌ڵوه‌رێ
هه‌رکه‌سێ گوڵشه‌ن به ده‌ردی گوڵخه‌نی دۆزه‌خ به‌رێ
بێکه‌س له به‌ندیخانه‌دا
ئه‌ی وه‌ته‌ن مه‌فتونی تۆم و شێوه‌م بیرکه‌وته‌وه
وه‌ختی به‌ندی و ئه‌ساره‌ت، پێ به ته‌وق و کۆته‌وه
من له زکرو فکری تۆ غافڵ نه‌بووم، وا تێ نه‌گه‌ی
حه‌بس و تێهه‌ڵدان و زیلله‌ت تۆی له بیر بردووته‌وه
گۆران
بڵێن به بووکی تازه‌ی یه‌ک شه‌وه‌م گه‌ر هاته سه‌ر نه‌عشم
نه‌ڵێ خۆی بۆ وه‌ته‌ن کوشت و له رێی عه‌شقی منا نه‌ژیا
وه‌زیفه‌م بوو له پێناوی وڵاتیکا سه‌رم به‌خشم
که تۆی په‌ره‌وه‌رده کرد بۆ من له دامێنی چیاو که‌ژیا
گه‌ر خوای گه‌وره به‌خشیی پێت هه‌تیوێ، پێی بڵێ رۆڵه
له من فرمێسکی ویست باوکت له تۆش داوا ئه‌کا تۆڵه
پیره‌مێرد:
وه‌فدی کوردستان میلله‌ت فرۆشان هه‌رزه وه‌کیلی شاری خامۆشان
چه‌پکێ له گوڵه‌که‌ی باخه‌که‌ی سه‌را که به‌خوێنی لاوان ئاو درا
ببنه خزمه‌ت عه‌رشی عێراقی بڵێن یار باقی و هه‌م سوحبه‌ت باقی
په‌رده‌و تارای سووربه‌رن بۆ ئه‌میر بڵێن پاش کوشتارهێشتا تۆی دڵگیر
ده‌ک خه‌جاڵه‌ت بن له رووی مه‌حشه‌را ئێمه خاکی غه‌م ده‌که‌ین به سه‌را
ئێوه‌ش ئه‌و عه‌رشی به خوین گوڵڕه‌نگه سوجده‌ی بۆ ده‌به‌ن هیچ ناڵێن نه‌نگه
کورد نه‌مردوه خه‌یاڵتان خاوه به‌راتی نه‌جات به خوین نووسراوه
رای گشتی شه‌قامی شار
راپه‌ڕینی شه‌شی ئه‌یلوول، بزوتنه‌وه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی شه‌قامی شار بوو، له ناوجه‌رگه‌ی شاردا سه‌ری هه‌ڵدا، به‌سه‌رپه‌رشتی ده‌سته‌ک له رووناکبیرانی کورد، له هه‌موو چین و تویژه‌کانی شار، به یه‌ک ده‌نگ و یه‌ک ریزو یه‌ک هه‌ڵوێستی رای گشتی، یه‌کیان گرت.
حکومه‌تی به‌ریتانیا و عێراق سڵیان له مه‌ترسی گه‌وره‌ی ئه‌ویه‌ک ریزی و رای گشتییه‌ی شه‌قامی شار کرد ، له‌و راپه‌ڕینه مه‌ده‌نیه‌دا ، کۆمه‌ڵگای کوردستان نوقمی بۆته‌ی ده‌ره‌به‌گایه‌تی و نه‌خوێنده‌واری ببوو ، بژێوی و ده‌رامه‌تی ژیانی هاوڵاتیان قورس و دژوار بوو ، ئا له‌و سه‌رده‌مه‌دا سلێمانی مه‌ڵبه‌ندی خوێنده‌واری و ئه‌ده‌ب و رۆشنبیریی و هونه‌ر و بزوتنه‌وه‌ی خه‌باتی میللی نه‌ته‌وه‌یی بوو.
له 10. 11 . 1930 دا، رۆژنامه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی سۆڤیه‌تی له باره‌ی ئه‌و راپه‌ڕینه‌وه، ئەم نوسینه‌ی تۆمار کردبوو: هه‌رچه‌نده ئینگلیزه‌کان و حکومه‌تی عێراق، ژماره‌یه‌کی زۆریان له کورده‌کانی سلێمانی کوشت، بۆ ئه‌وه‌ی ده‌نگیان کپ بکه‌ن، به‌ڵام به‌و تراژیدیایه، خه‌ڵکیان فێری راپه‌ڕین کرد.
راپه‌ڕینی شه‌پۆلی شه‌قامی سه‌را، بوو به وانه‌یه‌کی نوێ، بۆ سه‌راپا راپه‌ڕینه‌کانی تری له‌و شاره، هه‌موو ناوچه جیاجیا کانی کوردستانی گرته‌وه.
گۆڕانکارییه نوێییه‌کانی راپه‌ڕین
* شه‌پۆلی شه‌قامی شار، له بری ئه‌وه‌ی په‌نابه‌رنه به‌ر چه‌ک و شۆڕشی چه‌کداریی، په‌نایان برده به‌ر کاری سیاسی، وه‌ک ( مانگرتن، خۆپیشاندان، نووسین، به‌یان نامه، مه‌زبه‌ته دیالۆگ).
* له بری هه‌ڵبژاردنی سه‌ره‌ک خێڵ و ده‌ره‌به‌گ و شێخ، ئه‌مجاره‌یان رۆشنبیران و نووسه‌ران و سیاساتمه‌داران رۆڵی گرنگ و دیاریان له ناو گۆڕانکارییه‌کاندا نا.
* له بری په‌نا بردنه به‌ر شاخ و دۆڵ و نشێو و گوندو شوێنه چه‌په‌له‌کانی سه‌ر سنووره‌کان ، شه‌پۆلی راپه‌ڕیوی خه‌ڵک له ناو جه‌رگه‌ی شاردا ، له به‌رده‌رکی سه‌را ، له‌سه‌رشه‌قام و کۆڵان و گه‌ڕه‌که‌کان ی شار راسته‌وخۆ ، رووبه‌روو ی ئینگلیزه‌کان و حکومه‌تی عێراق بوونه‌وه.
راپه‌رینی 6ی ئه‌یلوولی شه‌قامی سه‌رای سلێمانی، گه‌وره‌ترین هه‌ڵوێستی نوێ و گۆڕانکاریی نوێ بوو، له زه‌مه‌نێکی دیاری کراوی مێژوویدا سه‌ریی هه‌ڵدا، هه‌ژانێکی گه‌وره‌ی شه‌قامی شار بوو، هێمای پڕ له شکۆ بوو بۆ سه‌راو سلێمانی.
هه‌رچه‌نده شه‌پۆلی شه‌قام به زه‌بری هیز و مه‌ترلۆز کپ کرا، به‌ڵام ئه‌و راسته‌ی بۆ دوژمنان خسته روو، ده‌نگ و هه‌ڵوێستی ناڕازی جه‌ماوه‌ر به زه‌بری هیزو چه‌ک و توندو تیژیی کپ ناکرێ.
سه‌رچاوکان:
1- نه‌وشیروان مسته‌فا، کوردستانی عێراق، سه‌رده‌می قه‌ڵه‌م و موراجه‌عات له (1921- 1931)
2- محه‌مه‌د ره‌سول هاوار، شیخ مه‌حمودی قاره‌مان و ده‌وڵه‌ته‌که‌ی خواروی کوردستان ، ب 2.
3- جه‌مال بابان، سلێمانی شاره گه‌شاوه‌که‌م.
4- عه‌بدوڵڵا که‌ریم مه‌حمود، شه‌شی ره‌شی ئه‌یلوول و یه‌که‌مین جه‌ماوه‌ری شار، کوردستانی نوێ، ژ: 2553.
5- عه‌بدوڵا که‌ریم مه‌حمود، راپه‌ڕینی سه‌رای سلێمانی، شه‌شی ئه‌لوولی سوور کرد،کوردستانی نوێ، ژ: 1941.
- بابەتەکانی تری عەبدوڵا کەریم مەحمود
عەبدوڵا کەریم مەحمود: سەرۆک جاشەکان و کەسایەتییە دیارەکان!
-عه‌بدوڵا که‌ریم مه‌حمود: ره‌شه‌بای ژه هروئەنفال، سێیه‌مین تاوانی جینۆسیده له جیهان – بەشی کۆتایی.
-عه‌بدوڵا که‌ریم مه‌حمود: ره‌شه‌بای ژه‌هرو ئەنفال، سێ یه‌مین تاوانی جینۆسایده له جیهان – بەشی سێیەم
- All Posts