عەبدولا کەریم مەحمود: عه‌بدولوه‌هاب سابیری کۆمه‌ڵه‌ی خه‌باتی سوور/ بەشی سێیەم و کۆتایی.

عەبدوڵا کەریم مەحمود

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

سێ دارە
7. 8. 1986 ()، ئه‌ندامی کۆمه‌ڵه‌ی خه‌باتی سوور، به‌ ته‌کسیه‌کی لادا چوو بۆ ماڵی عەبدولوەهاب سابیر له‌ گه‌ڕە‌کی سلێمانی تازه‌، ته‌کسیه‌که‌ی لای مزگه‌وتی ئه‌بوبه‌کر سدیق لە خوار ماڵیان راگرت، بۆئه‌وه‌ی له‌ گه‌ڵ عه‌بدولوه‌هاب پێکه‌وه‌ روو بکه‌نه‌ چوارتا بۆ هه‌ندێ کاری تایبەتی، () جێ ی متمانه‌ی عه‌بدولوه‌هاب بوو، بەڵام به‌ نهێنی په‌یوه‌ندی کردبوو به‌ ئیستخباراتی سلێمانییه‌وه‌، هه‌موو کارو چالاکییه‌کانی عه‌بدولوه‌هابی گه‌یاند بوو بە ئیستیخبارات.
ئه‌و به‌یانییه‌ عه‌بدولوه‌هاب له‌ گه‌ڵ () به‌یه‌که‌وه‌ روویان کردبووه‌ چوارتا، له‌ خاڵی پشکنینی ده‌باشان، مەفرەزەیەک ئیستیخبارات عه‌بدولوه‌هاب یان دەسگیر کردو که‌له‌پچەیان‌ کردە مه‌چه‌کی و گەیاندیانە زیندانی ئیستیخباراتی عه‌سکه‌ری سلێمانی، ئەوکاتە عەبدولوەهاب و شنه‌خان، هەمووی 20 رۆژ بوو، ژیانی هاوسه‌ریان پێکه‌وه‌ نابوو.
لە 14. 8. 1986 قوه‌ت ته‌واری سلیمانی دایان به‌سه‌رماڵی عەبدولوەهابدا، گەرەک و کۆڵان و سەربانیان کۆنترۆل کردبوو، رژانە ماڵیان بۆ ئەو شوێنە دەگەڕان عه‌بدول وه‌هاب نووسراو و کتێبە مه‌منوعەکانی تیا حه‌شار دابوو. دوای لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی وردوچڕ ئه‌شکه‌نجه‌ی جه‌سته‌یی و ده‌ورونی توند، عەبدولوەهابیان چەندین جار هه‌ڵیان واسیبوو، ئوتووی کاره‌باییان به‌سه‌ر جه‌سته‌یدا هێنابوو، نینۆکه‌نیان دەرهێنابوو، هیچ نهێنییه‌کی نه‌درکانبوو، ناوی هیچ که‌سی نه‌هێنابوو، دوای خۆی هیچ که‌سێک لە هاوڕێکانی نه‌گیران.
دوای لێکۆڵینەوە ئەشکەنجەیەکی بێ سنوور، عەبدولوەهاب یان گواستەوە بۆ ئه‌منی سلێمانی، دوای ماوەیەک ره‌وانه‌ی ئه‌منه‌سووره‌که‌ی یان کرد، له‌وێش ئه‌شکه‌نجه‌ی زۆریان دابوو. دواجار له‌ گه‌ڵ چه‌ند زیندانیه‌کی تردا ره‌وانه‌ی (هه‌یئه‌ی که‌رکوکی) یان کردبوو، لەوێشەوە گواستیانه‌وه‌ بۆ ئه‌منی تکریت، لەوێشەوە بۆ ئه‌منی عامه‌ له‌ به‌غداد، له‌ 29. 12. 1986له‌ زیندانی ئه‌بوغرێب له‌سێداره‌ درا.

هەواڵە جەرگ بڕەکە
مه‌حه‌مه‌د سابیری برای به‌ روخسارێکی پڕ له‌ خه‌مێکی قوڵ و دڵێکی پڕ له‌ گریانی په‌نگ خواردی بێ ده‌نگه‌وه‌، ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد: له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه‌ پێشووتر ماڵمان له‌ گه‌ڕه‌کی کانیسکان بوو، ئەمنی بەلدە هه‌واڵی له‌ سێداره‌دانی عه‌بدولوه‌هابیان گەیاندبووە حسینی موختاری گه‌ڕه‌کی کانێسکان بۆ ئه‌وه‌ی هه‌واڵەکە به‌ خانه‌واده‌که‌ی و که‌س و کاره‌که‌ی بگه‌یه‌نێ. ته‌رمه‌که‌ی له(‌ طب العدلی)ی به‌غداد وەرگرنەوە، موختاریش بۆ به‌یانییه‌که‌ی خۆی گه‌یاندبووه‌ دوکانه‌که‌ی باوکم و نوسراوی ئاگادارییەکەی ئه‌منی به‌لده‌ی سلێمانی دابوو به‌ باکم، باوکم یه‌کسه‌ر دوکانه‌که‌ی داخستبوو، به‌ شپرزه‌یی و ساکان، خۆی کرد بوو به‌ ماڵدا، له‌و ساته‌دا من له‌ ماڵه‌وه‌بووم، باوکم ره‌نگی به‌ جۆرێک هه‌ڵبزرکا بوو، به‌ر پێی خۆی نه‌ده‌بینی.
دوو هه‌ڵه‌ له‌ ته‌بلیغه‌که‌ تۆمار کرابوو، له‌ بری بنوسرێ (عه‌بدولوهاب سابیر که‌ریم ) نوسرابوو (عه‌بدو لوەهاب جابر که‌ریم )، له‌ بری بنووسرێ گه‌ڕه‌کی( سلێمانی نوێ ) نووسرابوو گه‌ڕه‌کی(گردی جۆگه‌ )، ئه‌ م زانیاریانە ئێمەی خسته‌ گومانه‌وه‌: له‌وانه‌یه‌ که‌سێکی تر بێ و له‌ گه‌ره‌کێکی تربێ

تەرم
نیوه‌رۆی ئه‌و رۆژه‌ باوک و دایکی عەبدولوەهاب و حه‌مه‌ کورده‌ی ئامۆزای باوکیان به‌ره‌و به‌غداد به‌ڕێکه‌وتن، حه‌مه‌ کوردە دەیزانی باوکی عەبدولوەهاب ده‌روونی بریندارە و هەمووو هۆشی لای کوڕيکه‌یه‌تی، خۆی ئۆتۆمۆبیله‌که‌ی لێ خوڕی، محەمەد له‌ تاوا رووی کرده‌ لای شوانی هاوڕێی له‌ گه‌ره‌کی مامۆستایان، ئه‌ویش وه‌ک محەمەد سه‌ربازی هه‌ڵاتوو بوو، هه‌واڵەکە ناخی ئه‌ویشی هه‌ژاند، دوای ئه‌وه‌ی م، حەمەدی هێوور کرده‌وە، پێکه‌وه‌ گه‌ڕاینه‌وه‌ ماڵی محەمەد، ماته‌مینی روخساری هه‌موویانی داگرتبوو، محەمەد زیاتر خه‌می خوشک و براکانی و شنەخانی بوو.
عه‌بدولوه‌هاب له‌ 29. 12. 1986 له‌ سێداره‌ درابوو، به‌ڵام ئه‌منی بلده‌ ی سلیمانی ، له‌ 3/ 4. 1. 1987
هه‌واڵی لە سێدارەکەیان بە موختاری گەرەک راگەیاند.
دواتر زانیارییان پێگەیشت رژێم له‌ 27 – 28 – 29. 12. 1986، (70 -100) زیندانی سیاسیی شاری سلێمانی یا ن، له‌زیندانی ئه‌بوغرێب له‌ سێداره‌دابوو .
کاک حسین ی خه‌ڵکی تووه‌ سپی ناوچه‌ی دۆڵه‌رووت خزمیان بوو، سێ رۆژ پێش ئه‌وه‌ی هه‌واڵه‌ جەرگ بڕەکەیان پێ بگات، سه‌ردانی کردبوون، لایان مایه‌وه‌، عه‌بدولوه‌هاب ئه‌وکاته‌ی له‌ شاخ بوو، جار جارێ سەردانی دەکردن.
هەموو ئەندامانی خانەوادەکەیان و خزمە نزیکەکانیان لە چاوه‌ڕوانی گه‌ڕانه‌وه‌ی ته‌رمی عەبدولوەهاب دا بوون، هه‌ندێ له‌ دراوسێ و خزم و که‌سوکار سه‌ردانیان کردن، مامۆستا خالیدی برای عەبدولوەهاب پێشوازی لێ ده‌کردن.
ئەو ساتەی ته‌رمه‌که‌ی گه‌یشت، هاوار هاوارو قیژە، قیژ و گریان، کۆڵان و گه‌ڕه‌کی هه‌ژاند، ته‌رمه‌که‌یان گه‌یانده‌ مزگه‌وتی مه‌لا عه‌بدوڵڵا له‌ گه‌ڕه‌کی مه‌جیدبه‌گ.
له‌وکاتەدا دیمەنی تراژیدیای گریان و لاوانەوەی نه‌ مه‌لیح و خوشکه‌ بچوکه‌که‌ی زیاتر ناخی محەمەدیان داگیر کرد، محەمەد خۆی کرد به‌ ژووری مردوو شۆره‌که‌دا، ته‌رمی براکەی بینی، رانه‌کانی زه‌ردورەش هه‌ڵگه‌ڕبوون،شوینەواری سوتانی ئوتوی کاره‌بایی به‌ جه‌سته‌یه‌وه‌ دیاربوو، نینۆکه‌کانی ده‌رهێنرابوون، دووکەس دەستی محەمەدیان گرت و بردیانە ده‌ره‌وه‌.
زەردەی ئێوارە بوو، ته‌رمه‌که‌ی عەبولوەهاب یان گواسته‌وه‌ بۆ گۆڕستانی شیخ ئەحمەدی هندی، محەمەد له‌ به‌رده‌م ئارامگاکه‌ی کاکیدا وەستابوو، ته‌رمه‌که‌یان له‌ تابووته‌که‌ ده‌رهێناو له‌ ناو گۆریچکه‌که‌دا دایان نا، باڵی تاریکایی شاری داگرت، گڵیان به سه‌ردا کرد.
لەو ساتانەدا ، شنە خانی هاوڕێ و هاوسەری عەبدولوەهاب، لەناو قوڵایی تاریکایی ئارامگاکەو گۆڕستانی شیخ ئەحمەی هندی دا، عەبدولوەهابی بینی، بە ئارامی رێگا خۆڵەکەی دوڵە رووتی گرتبووە بەر، بەرەو (توەسپی و قولقوڵەو قزلەر هەنگاوی دەنا، بۆ دواجار لە لوتکەی پیرەمەگرون لە چاوەکانیان ون بوو.

سه‌رچاوه‌ وپه‌راوێز :
1- چه‌ند زانیاریه‌کی محه‌مه‌د سابیری برای شه‌هید عه‌بدولوه‌هاب سابیر .
2- چه‌ند زانیاریه‌کی شنه‌ خان ی هاوڕێ و هاوسه‌ری شه‌هید عه‌بدولوه‌هاب سابیر.
*عه‌بولوه‌هاب سابیر که‌ریم ناسراو به‌ (نه‌به‌ز)، له‌ساڵی 1958له‌ گه‌ڕه‌کی کانێسکان له‌شاری سلێمانی له‌دایک بووه‌، قۆناغه‌کانی خوێندنی سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندی و ئاماده‌یی له‌ سلێمانی ته‌واو کردووه‌، له‌ ساڵێ 1972 ئه‌ندامی یه‌کێتی قوتابیانی کوردستان بوو، له‌ 1974 رووی کرده‌ ناو شۆڕش، دوای هه‌ره‌س گەڕاوه‌ته‌وه‌ و به‌رده‌وام له‌سه‌ر خوێندن، له‌ ساڵی 1977له‌ کۆلیژی یاساو رامیاری له‌ زانکۆی به‌غداد وه‌رگیرا، له‌ 1981 زانکۆی ته‌واکردووه‌، له‌ 1976له‌ گه‌ڵ چه‌ند هاوڕێیه‌کی رێکخراوی پارتی ئازادی یان دروست کردووه‌.
*محه‌مه‌د سابیرکه‌ریم له‌ 1963 له‌ گه‌ڕه‌کی کانیسکان له‌دایک بووه‌، له‌ 1979له‌ئاماده‌یی سه‌لاحه‌دین بوو، هەروەها بۆتە کۆمه‌ڵه‌. له‌1982له‌ بازنه‌یه‌کی رۆشنبیریی مارکسیدا کاری کردوه‌، له‌ 1982 هاوکاری هەڵسوڕاندنی کاره‌کانی عه‌بدولوه‌هابی برای کردووه‌، له‌ 1982- 1985 لە زانکۆی به‌غداد ئه‌لقه‌ی گه‌یاندنی کۆمه‌ڵه‌ی خه‌باتی سوورو یه‌کێتی تێکۆشانی کارگه‌ران و به‌ره‌ی رزگاری زه‌حمه‌ت کێشان بوو، له‌ 15/4/ 1986ئه‌منی عامەی به‌غدا ده‌سگیری ده‌که‌ن، 132 رۆژ له‌ به‌شی شعبه‌ شئون الطلبه‌ی ئه‌منی عامه‌ زیندان کرا. ئه‌شکه‌نجه‌یه‌کی زۆریان داو دواتر به‌ مکرمه‌ی سه‌رۆک کۆماری عێراق ئازاد کرا . جارێکی تر دوای لە سێدارەدانی عەبدولوەهابی براکه‌ی ده‌ستی کردوه‌ به‌کاری سیاسی ، بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سگیری نه‌که‌ن رووی کردە هه‌ڵه‌بجه‌. له‌وێوه‌ گەیشتە سنه‌، له‌وێوه‌ رووی کردە ماڵێ تەها سەعید ناسراو بە (جوتیار ) لە مێرگەپان، چه‌ند رۆژێك پێش ئه‌نفال رووی کردە سه‌رگه‌ڵوو به‌رگه‌ڵو، له‌وێوه‌ گەیشتە ئۆردگای (مه‌مه‌ند ئاوا)، دوای ماوەیەک به‌ مۆڵه‌تێكێ سه‌ربازی خۆی گەیاندە سلێمانی تا 1991، لەوێ په‌یوه‌ندی کردوه‌ به‌یه‌که‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی شوراکانەوە، به‌شداری راسته‌وخۆی راپه‌ڕینی کردووه‌، محه‌مه‌د سابیر له‌ 2007 بووه‌ به‌ فه‌رمانبه‌ری کۆلیجی یاساو رامیاری زانکۆی سلێمانی، له‌ 2010خوێندنی ماسته‌ری له‌ به‌شی زانسته‌ رامیارییه‌کانی زانکۆی سلێمانی ته‌واوکرد، له‌ مانگی 11ی 2010بوو به‌ مامۆستا له‌ هه‌مان زانکۆ، له‌ 2020خوێندنی دکتۆرای زانسته‌ رامیارییه‌کانی به‌سه‌رکه‌وتووی ته‌واوکرد، دواتر پله‌ی زانستی پرۆفیسۆری یاریده‌ده‌ری پێ درا، ئیستا مامۆستایە لە زانکۆ ی سلێمانی.
* () ئه‌ندامی کۆمه‌ڵه‌ی خه‌باتی سووربوو، به‌ نهێنی په‌یوه‌ندی به‌ده‌زگای هه‌واڵگری به‌غداده‌وه‌ کردبوو.
* ن (هاوڕێی سه‌رده‌می خوێندنی زانکۆی عەبدولوەهاب بوو، خه‌ڵکی هه‌ولێر بوو، لێپرسراوی یه‌کێک له‌ فه‌وجه‌کانی به‌رگریی نیشتمانی بوو، پێناسێکی تەزویری بۆ وه‌هاب کردبوو، بۆ ئه‌وه‌ی کاره‌کانی هه‌ڵسوڕێنێت.
*نه‌قیب خ ئه‌ندامی کۆمه‌ڵه‌ی خه‌باتی سووربوو، به‌ نهێنی له‌ گه‌ڵ ئه‌منه‌کاندا کاری ده‌کرد.