نەوزادى موهەندیس: شەڕ باشترین چارەسەر بۆ چەسپاندنى ئاشتى!

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

ئاشکرایە لەکوردەواریدا لە مێژە وتراوە: شەڕ لە بەتاڵى باشترە! لەلایەک لە بێ ئیشى ڕزگارت دەبێت و لەلایەکى تریشەوە کۆتایى بە قۆناغێکى درێژخایەنى نائارامى دەروونى و جەستەیى دەهێنێت، بەهەمان شێوە وتەیەکى عەرەبى هەیە کە دەڵێت: (بعد العدواە حلاوە)، هەردووک ئەم دوو وتەیە ماناى شاراوە و گرنگیان هەیە و ئاماژە دەدەن بۆ ئەوەى کە هەمیشە شەڕ و هەڵایسانى لە ململانێیەکى گەرمى ئاشکراو ونهێنى باشترە وەک لەوەى هەمیشە لە حاڵەتى جەنگێکى دەروونی تاقەت پڕوکێنەردا بیت و نەزانیت کەى دەستپێدەکات و لەکوێوە دەستپێدەکات و لە چ کاتێکیشدا کۆتایى دێت. ئاشکرایە مرۆڤ بە سروشتى خۆى هەمیشە لەو هێزانە ترساوە کە نادیارن و نایانناسێت یان هێشتا تاقینەکردونەتەوە و نازانێت کاریگەرى و ئاسەوارى خراپ و باشەکانیان چییە؟ هەربۆیە هەمیشە لە حاڵەتێکى ترس و دڵەڕاوکێدا دەژێت.جا کاتێک شەڕ و ڕووبەڕووبونەوە ڕوودەدات و ماهیەتى ئەو هێزە شاراوەیەى بۆ دەردەکەوێت ئەوکات دەتوانێت پلان و ئامادەسازى بکات بۆ ڕووبەڕوونەوەى و زۆرجارانیش بەسەریدا سەرکەوتوە. کەواتە هەڵایسانى شەڕ لەزۆر حاڵەتدا باشترە لە ململانێیەکى دووردورێژ و نەبڕاوە لەنێوان کەسەکان و وڵاتان و پارت و سەرکردە سیاسیەکانیشدا،چونکە لەکاتى جەنگەکەدا هەردوولا هێز و تواناى یەکتریان بۆ دەردەکەوێت و کاتێک زانیان کە ناتوانن بەشەڕ کۆتایى بەناکۆکیەکانیان بێنن ئەوکات دەگەنە بڕوایەکى تەواو بەوەى کە دەبێت ئەو شەڕە سەپێنراو و نەگریسە کۆتایى پێبهێنن،ئەم کارەش ئاشکرایە لەڕێگەى دیبلۆماسیەت و گفتوگۆ و دانوسانەوە دەبێت و ئەنجامیش ئاشتیەکى پتەوتر و چەسپاوتر دەسەپێنرێت و هەردوولاى شەڕەکەش پابەندەبن پێوەى گەر بە شێوەیەکى دادپەروەرانە کۆتاییان پێهێنابێت و هیچ لایەکیان هەست بە مەغدوریەت نەکەن.ئیدى لەدواى ئەم جەنگەوە دەبنە دوو دراوسێ یان هاوڕێ و دۆستى لەیەکتر نزیک و ئاشتیەکى ڕاستەقینە لەنێوانیاندا بەرپا دەبێت. هەربۆیەش زۆرجاران تا جەنگ هەڵنەیسێت ئاشتى ڕاستەقینە بەرپانابێت.
لێرەدا پرسیار ئەوەیە ،ئایا ئەم ململانێ توندەى زلهێزەکانى دونیا بەتایبەتى ئەمریکا و ڕوسیا کەى تەواو دەبێت ؟ئایا ململانێکانى ئەمریکا و چین بەم شێوەیە تا چەند ساڵى تر بەردەوام دەبێت ؟ئایا جەنگى ڕوسیا –ئۆکراینا و لەپشتیشیەوە ئەوروپا و ناتۆ تاکەى درێژەى دەبێت؟ئایا ململانێ توندەکانى هەموان لەسەر زاڵبوون و دەستبەسەرداگرتنى سەرچاوەکانى وزەى دونیا بەتایبەتى لەم ناوچەى ڕۆژهەڵاتى ناوەڕاستەدا کەى تەواو دەبێت؟ ئایا ململانێ ناوچەییەکانى نێوان وڵاتەکانى کەنداو بەڕابەرایەتى سعودیە دژ بە ئێران تاکەى بڕدەکات؟ئەى دژایەتیکردنەکانى تورکیا بۆ کوردان و دەسەڵاتە خۆماڵیەکانى تاکەى درێژەیان دەبێت؟ ئەى دەسەڵاتە ملهوڕ و خۆسەپێن و تاکڕەوەکانى ناوچەکە و دژایەتیکردنیان لەلایەن گەلەکانیانەوە تاکەى بەشاراوەیى دەمێننەوە ؟ دەیان پرسیارى و ئایاى تریش.
وەڵامى کورت و پڕ مانا هەر ئەوەیە کە دەبێت جەنگێکى گەرمى سەربازى ڕووبدات لەلایەن ئەم هەموو لایەنە دژبەیەکانەدا و زەرەروزیانى گەورەى ڕۆحى و ماڵى لەیەکتر بدەن و وڵات و ئاوەدانیەکان وێران بکەن و بەها و مافەکانى مرۆڤەکان پێشێلبکەن و خوێنى ملیۆنان بێتاوان بڕێژن و جوڵە و وزە و داهێنانەکان بۆ دواوە بگێڕنەوە و تائەوکاتەى کە بۆیان دەرکەوت کە هیچ لایەکیان ناتوانن کە لاکەى تریان شکستپێبهێنن و بەتەواوەتى لەناویبەرن،ئەوکات بەناچارى پەنا دەبەنە بەر گفتوگۆى عەقڵانى و لەسەر مێزى گفتوگۆ و دانوسانەکان خواست و ویست و ئیڕادەى یەکترى بەئاشتیانە دەسێنن یان دەسەپێنن و هەردوولاش لەبەرئەوەى تاڵاوى شەڕ و کوشتن و ماڵوێرانى و کاولبوونى وڵات و لێکترازانى کۆمەڵگانیان چەشتوە ئیدى زۆر بە گەرموگوڕیەوە بەرەو پیرى داواو و خواستى ئاشتى و ئاشتبونەوە دەچن و ڕێکیش دەکەون و ئاشتەواییەکى ڕاستەقینەش لەنێوانیاندا دەچەسپێت و بۆ دەیان ساڵ و زیاتریش تابۆیان بکرێت ئاسەوار و مەترسیەکانى شەڕ لەخۆیان و ناوچەکە و دونیاش دووردەخەنەوە.
بەم شێوەیە زۆرجاران شەڕ کلیلى چارەسەرەکانە و دەروازەى ئاشتى و ئاشتبونەوەکانە و دەستپێکى قۆناغێک و کۆتایپێنانى قۆناغێکى تریشە.نموونە زیندوەکانى ئەو ڕاستیە ،هەردوو جەنگە گەورە جیهانیەکەى یەکەم و دووەمە کە هەردووکیان بە کۆنگرەى ئاشتى لە پاریس لەساڵى 1920 دواى 4 ساڵى 1914-1918شەڕى کاولکارى دونیا کۆتایان پێهێنا و هەموان ئاشتبونەوە و تا ماوەى 21 ساڵ جەنگى گەرم ڕووینەدایەوە. تا ئەوکاتەى جارێکى تر جەنگى جیهانى دووەم لە ساڵى 1939-1945 هەڵایسا وبەهەمان شێوە لە ئەنجامى پڕۆسەیەکى ئاشتبونەوە و ئاوەدانکردنەوە ئەوەى جەنگەکە خستبوەیەوە کۆتایى پێهات و نزیکەى 77ساڵ کە تائێستا جەنگێکى سەرتاسەرى جیهانى ڕووینەداوەتەوە شەڕێکى ترى گەرمى جیهانى ڕووینەداوەتەوە.ئەمە سەرەڕاى جەنگى ساردى نێوان دووبلۆکى سۆسیالیستى و سەرمایەدارى 1945-1991و جەنگەکانى نێوان وڵاتانى ناوچە جیاوازەکانى جیهان لە دواى جەنگى جیهانى یەکەمەوە تاکو ئێستا کە جەنگى ڕوسیا-ئۆکراینایە.
بەهەمان شێوە شەڕە ناوچەییەکان و شەڕە ناوخۆییەکانى نێوان حیزب و سەرکردە و هێزە ناوخۆییەکانى ناو یەک وڵات و کۆمەڵگاش هەموانیان دواى بەردەوامبوونى جەنگەکان و تێگەیشتن لە مەترسى و ئاڵنگاریەکان و دەرکەوتنى هێزى یەکترى و دواجار گەڕانەوەى لایەنە شەڕکەرەکان بۆ لۆژیکى عەقڵ و بەرژەوەندى گەل و نیشتیمان گەیشتونەتە ئەو ڕاستیەى کە دەبێت ئاشتببنەوە و کۆتایى بەو جەنگانە بهێنن.لەکوردستانیشدا نموونەى ((شەڕە ناوخۆییەکانى قۆناغى شاخ و شۆڕش 1978-1986و ودواتر لە قۆناغى شار و دەسەڵاتى مەدەنیدا 1994-1998)). زۆرجاران لێپرسراوانى هەردوو پارتى و یەکێتى وەک بیانویەک ڕایاندەگەیاند کە شەڕدەکەین لە پێناو چەسپاندنى ئاشتیدا ، دواجاریش هەموو شەڕەکان هەر بە ئاشتى و ئاشتبونەوە کۆتاییان هاتوە.
لەئێستاشدا هەموو لێکدانەوە و بۆچوونەکان،دواى ئەوەى کە ململانێ نێودەوڵەتیەکان زۆر توندبونەتەوە و بە ئاشکرا هەستیان پێدەکرێت و هەریەکەش هۆکار و بیانوو بۆ هەڵایسانى ئەو جەنگە دەهێنێتەوە و تەنانەت ئامادەسازیشیان بۆ کردوە و بە ئاشکرا و نهێنى کەوتونەتە خۆ بۆ پێکەوەنانى هاوپەیمانى و دانانى پلان و تاقیکردنەوەى هێز و توانا سەربازى وتەکنولۆجیە نوێکانیان. هەموو جیهان تووشى قۆناغێکى مەترسیدارى بەیەکداداندا بۆتەوە و هیچ لایەکیشیان کۆڵنادەن و بە ڕاستگۆیانە ناچنە پێشەوە بۆ چارەسەرى کێشەکان و ناکۆکیەکان،هەربۆیە بەهەق تاکە ڕێگاچارەسەر ماوەتەوە سەر هەڵایسانى جەنگێکى گەورەتر لەوەى ئێستا هەیە لەنێوان ڕوسیا و ئۆکراینادا و ڕەنگە جەنگەکە تەواوى ئەوروپا و ئەمریکا و ناتۆ و هاوپەیمانەکانیان بگرێتەوە دژ بە ڕووسیا و چین و کۆریاى باکور و ئێران و لایەنگرەکانیان و بەمەش وەک باسدەکرێت جەنگى جیهانى سێیەم ڕووبدات.
کە ئاشکرایە جەنگێکى زۆر مەترسیدار و ماڵوێرانیکەرتر دەبێت لەهەردوو جەنگە جیهانیەکەى پێش خۆى،بەهۆى پێشکەوتن و داهێنان و هۆکارەکانى پەیوەندى و ئاسانپەیوەندیکردن و تەکنەلۆجیا مەدەنى و سەربازیەکان و مووشەک و چەکە پێشکەوتوە بالیستى و ئەتۆمیەکان و ژێر دەریایى و فڕۆکە و… هتد.کە هەموانین تواناى لەناوبردنى هەموو جیهانیان هەیە لە کاتێکى کەم و بەتەواوەتیش نەک یەک جار بەڵکو دەیان جاریش.
هەربۆیە گەر ئیڕادەى عەقڵ و لۆژیک و بەرژەوەندى مرۆڤایەتى لەبەرچاونەگرن زۆر نزیکە کە ئەو جەنگە بەرۆکى هەموو جیهان بگرێتەوە و دواى ئەوەى کە هەردوولا ناتوانن یەکترى لەناوبەرن وەک سونەتى دواى هەموو جەنگێک پڕۆسەى ئاشتى و ئاشتبونەوە لەسەر مێزى گفتوگۆ دەستپێدەکات و بەمەش کۆتایى بەقۆناغێکى ترى ناکۆکى و ململانێى شاراوە دێت و لانى کەم بۆ دەیە ساڵێکى تر و تا نەوەیەکى نوێى تر بیر لە جەنگ و کاولکارى ناکرێتەوە.بۆیە بەپێى ئەم لۆژیکە شەڕ باشترین چارەسەر بۆ چەسپاندنى ئاشتى و کۆتایهێنانى ململانێ و ناکۆکیە درێژخایەنەکان !!! بەو هیوایە کە ئەو جەنگە نەبینین و جیهان و مرۆڤایەتیش تووشى کارەسات نەبێتەوە.