عەبدوڵا کەریم مەحمود: سەرکردەکان.
گەر لە دوای رووداوەکانی تراژیدیای چاڵدێرانەوە، بەوردی بڕوانینە مێژووی کوردستان، دوور لە مەدح و وەسف و سەنا، دەیان تراژیدیای سەرکردەی ئەمارەتەکانی کورد دەبینین.
گەر مێژوونووس و نووسەران و رۆژنامەنووسان لە ئاستی رەوشتی پیشەکەیان دابن، رووداوەکان وەک خۆی بەئەمانەتەوە بۆ خزمەتی مێژوو تۆمار بکەن، کار لەسەر( کات و شوین و کەسانی ناو رووداوەکان و کەسانی دەوروبەو زنجیرە رووداوەکان ) بکەن، دیمەنی رووداوەکان، وەک فۆتۆیەک بە لایەنی باشی و بەخراپییەوە، وەک خۆی بخەنە روو.
زۆر لە سەرکردەکانی کورد لە نێو زنجیرە رووداوەکاندا، لە ئاستی سەرکردایەتیدا نەبوون، ئاستی هوشیاری و هەڵسوکەوت و هەڵوێسیان پڕ بووە لە گیانی خۆپەرستی، لە بڕیارەکانیاندا گەورەترین هەڵەی مێژوویان کردوە، گەلەکەیان رووبەرووی تراژیدیا کردووەتەوە.
لەو سەردەمەوە تا ئێستا، ئەم سەرکردە دژی ئەو سەرکردە بووەو شەری یەکتریان کردووە، هەندێکیان مەقاش و ئامێری داگیرکەرانی نیشتمانەکەیان بوون، پلان و بەرنامە و نەخشەی داگیرکەرانی خاکەکەی دژ بە گەل و نیشتمانەکەیان جێ بە جێ کردووە.
لە چاڵدێرانەوە کوردستان کرا بە دوو پارچەوە ، بەشێکی کەوتە ژێر کۆنترۆڵی دەسەڵاتی دەوڵەتی عوسمان ی تورکیاو بەشەکەی تریان کەوتە ژێردەستی دەوڵەتی دەوڵەتی سەفەوی ئێران، سەرکردەکانی کورد، لەو سنووری جوگرافیا دیاری کراودا، شەڕی یەکتریان کردوە و کوردیان، بە کورد بەکوشت داوە.
گرێ ی ئاڵۆزی دەروونی سەرکردەکانی کوردبە درێژایی مێژوو بەردەوام بووە، لە سەرەتای شەستەکانەوە ،تا ئێستا نزیکەی 60ساڵە، لە سەردەمی دەسەڵاتی کۆماری عێراق و لە سەردەمی شۆڕش و شاخ، لە دوای راپەڕێن و پەرلەمان و حکومەتی هەرێم و دوای نەمانی سەدام و عێراقی نوێی دەسەڵاتی شیعە، سەرکردەکانی کورد بە پێی زەمەنە جیاجیاکان، بە سیناریۆی مەلای و جەلالی هەزران کوردیان بە یەکتریی داوە بە کوشت.
ئەو نەخۆشییە سایکۆلۆجییەی سەرکردەکانی کورد بۆدژایەتی یەکتریی و سڕینەوەی یەکتریی، لەو هەست بەکەمی کردنەوە سەری هەڵداوە، دەروونی ئەوان نە بە کورسی دەسەڵات، نە بە هەدەردانی سامانی نیشتمان، بەهیچ هێور نابێتەوە.
سەرکردەی حیزبە سیاسییەکانی کورد، وەک سەرکردەی ئەمارەتەکان بە بەردەوامی لە سنوورێکی جوگرافیای دیاری کراودا، بەهاو نرخیان بۆ یەکتری دانە ناوە ، دژایەتی یەکتری یان کردوەو و یەکترییان سڕیوەتەوە.
بە بڕیار و بە سیناریۆی ئەوان لە شەستەکانەوە تا 1998 لە زنجیرە شەڕەکانیان کوردیان بە کورد بە کوشت دەدا، جوگرافیای هەولیریان سلێمانیان کرد بە دوو وڵاتی جیاواز،دوو پەرلەمان و دوو حکومەت.
شاری سلێمانی باجی ململانێ ی نابەجێ ی یەکێتی و گۆڕان و پارتی و ئەو حیزبانە دەدا کە لە پەلەمان و حکومەت دابە عەقڵێکی داخراوی حیزبایەتی یەوە هەڵسوکەوت دەکەن.
لە پەیمان نامەی لۆزانی 1923، بەسیناریۆی بەریتانیاو فەرەنساو یەکیتی سۆڤیەت و تورکیای نوێ ی مستەفا ئەتاتورک، مافی چارەنووسی کوردوکوردستان یان لە پەیمان نامەی سیڤەردا سڕییەوە، لەلۆزانەوە تا ئێستا، کورد کۆمەڵ کوژو ئەنفال و کیمیاباران و جینۆساید دەکرێ، هەموو بیابانەکانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق گۆڕی بە کۆمەڵی کوردە.
لە دوای راپەڕینەوە سەرکردەکانی کورد لە بری ئەوەی ئەو زنجیرە هەڵە گەورانە ،چەند بارە نەکەنەوە ، شەڕی کورسی دەسەڵات و جیاوازای شارەکان و جیاوازی جوگرافیای نیشتمانەکەیان دەکەن.
لە 1923 تا 2023 دوای تێپەڕبوون 100 سا ڵ بەسەر تراژیدیا ی لۆزان، ئەمجارە داگیرکەرانی نیشتمان بە نیازن، لە سیناریۆیەکی تردا کوردو نیشتمانەکەی بەم سەرکردانەی کورد بسڕنەوە.
