عیماد عەلی: کوردستان چۆن پەند لەم بومەلەرزانە وەردەگرێت؟
لە ساڵی 1960 بومەلەرزەیەک بە گۆرٍی 9.5 پلە بە پێوەری ریختەر لە باشووری چیلی دا و کارەساتی قەوماند، ئیتر لەو رۆژەوە کەسێک لەوێ ئەو کارەساتەی نەخستە دەست قەدەر و بەخت و خوداوەند و ویست و کردەوەکانی، یان بیخەنە سەر رەفتاری خەڵکەکە و وباوەرٍەکەی و شتی خورٍافی و دوور لە راستیەکان، ئەوان زانستیانە و واقعیانە رووداوەکەیان خوێندەوە و هەنگاوی نزیک و دوورمەوداشیان دانا. سەرەرای نەداری و کەمی سەرچاوەی دارایی و هەژاری، چیلی لەو رۆژەوە قۆناغێکی دیکەی جیاوازی لە قۆناغەکانی پێشتری لەهەموو بوارەکاندا گرتەبەر. لە پێش هەموو شتێکەوە، پەروەردە و ئاوەدانکردنەوە و پلاندانان و توێژینەوەی زانستی و رۆشنبیری گشتی خەڵکەکە و زانیاری تایبەت بە بومەلەرزە و رێگەکانی خۆپاراستن لە ئەرکە سەرەکیەکانی حکومەتەکانی چیلی بوون. ئەوەی پەیوەندی بە ژێرخانی ئابووریەوە بێت لەسەر رێژەی هاتنەئارای ئەگەرەکان کاری خۆیان بەردەوامی پێدەدەن و تا ئێستا زۆر شتیان گۆرٍیوە و کەلی چیلیش ئەو شێمانەیەی لە بینا و تەلارەکان و تەنانەت لە پەروەردە و قسەکردن لەگەڵ منداڵاندا لەبەرچاو گرتووە.
بۆیە پێش روودانی ئەم کارەساتانە دەبێت دەسەلات و خەڵکی خەمخۆری کوردستانیش زۆر شت لەبەرچاو بگرن، تەنها بۆ ئێمە نا، بەڵکو بۆ نەوەکانی داهاتووش ئەوە بزانن کە ئێمەش لەسەر ئەو هێڵەین و دەبێت هەموو شتێک لەوبارەوە لەبەرچاو بگیرێت و رۆژکێ ئەمەش نەیەتە سەر هەموو نەهامەتیەکانی وەکو ئەنفال و کیمیاباران و قرکردنی کورد، ئەگەر تا ئێستا ئەم رووداوە بە مێشکماندا گوزەری نەکردووە با لەمەودوا لەبەرچاوی بگرین و ئەوەی پێویستە بۆ ئەگەرە دوورمەوداکانیش کاری لەسەربکەین. چۆن؟
* لە رووی پەروەردەوە، دەبێت لە منداڵیەوە تەنانەت لە باخچەی منداڵانەوە زانیاری بدرێتە منداڵان و چۆنێتی خۆپاراستن بخرێتە پرۆگرامەکانەوە و خەڵک لەسەر ئەو خۆپارێزیانە رابێن کە زیانەکان کەم دەکاتەوە.
* لە باری بیناو تەلارسازیەوە ئەو مەرجە زانستیانە لەبەرچاو بگیرێت و هیچ مۆڵەتێک بە وەبەرهێنەران نەدرێت ئەگەر سەرجەم مەرجەکان لە تەلارسازی و بیناکانیاندا لەبەرچاو نەگرن و سزای قورس بۆ سەرپێچیکار دابنرێت و بەم تەلارانەدا بچنەوە کە بەگەندەڵی و بە بێ موڵەتی زانستی راستەقینە بونیتانراون و ئَستا خەڵکی تێدا دەژێت و لەو بارەوە هیچ مەرجێکی سەلامەتی تێدا نیە.
* بۆ سودبینین لە وڵاتانی دیکە لەم بارەوە شاندی زانستی سەردانی جاپۆن و جیلی و وڵاتانی خاوەن زانیاری دیکە بکەن و راسپاردەی زانستی لەوێوە وەرگرن و لێرە سودی لێببنین.
* هەوڵبدرێت توێژینەوەی زانستی لە زانکۆکانمان لەم بارەوە زۆرتر بکرێت و باری تایبەتی کوردستان بخوێنرێتەوە و ئەگەرەکان و چارەسەرەکان دیاری بکرێن.
* لەم بارەوە گرنگی زیاتر بە زانستی جیۆلۆجی و ئەندزیاری بدرێت و روونکردنەوەی زانستیانە دەربارەی بومەلەرزە و هۆکارەکانی بدرێت و خەڵک ئاگادار بکرێتەوە لەو خورٍافاتانەی کە خەڵکانی نابەرپرس بۆ مەبەستی ئایینی و ئایدیۆلۆجی و سیاسی و حزبی پەنای بۆ دەبەن.
بۆیە خەڵکی عاقڵ پەند لەویتر وەردەگرێت پێش ئەوە ی هیچ رووداوێک بەسەر خۆیدا بێت. کوردستانیش نەهامەتی کەمی نەبینیوە، بۆیە خوێندنەوەی ئەگەرەکان و خستنەبەردەستی چارەی پێشوەختە رێگەی راستت پیشان دەدات.
