عەتا قەرەداخی: په‌یوه‌ندی نێوان نه‌مری و داهێنان له شیعری ( غه‌زه‌لێك به‌شی تۆ ناكات )ی كه‌ریم ده‌شتی دا – بەشی کۆتایی.
هه‌موو شتێ وه‌ختی خۆی هه‌یه و به‌سه‌ر ده‌چێ
به‌ڵام كه وه‌ختی هاته‌وه سه‌رده‌ردێنێ
مرۆڤ نه‌بێ كه وه‌ختی هات
بۆ ئه‌به‌د به‌سه‌رده‌چێ و ناگه‌ڕێته‌وه
ژیانی بوونه‌وه‌ران سه‌ره‌تاو به‌رزبوونه‌وه‌و لوتكه‌و هاتنه خواره‌وه‌و كۆتایی هه‌یه. زۆرێك له توخم و ره‌گه‌زه‌كانی نێو سرووشت به رووه‌ك و ئاژه‌ڵه‌وه ساڵانه سووڕی خۆیان دووباره ده‌كه‌نه‌وه‌و ئه‌وه‌ی پایزی ئه‌مساڵ پیر ده‌بێت و ده‌مرێت, ساڵی ئاینده له به‌هاردا سه‌رله‌نوێ سوڕێكی تر ده‌ست پێده‌كاته‌وه‌و ئه‌مه‌ش به‌رده‌وامی ژیان درووست ده‌كات. شاعیر, مرۆڤ له هه‌موو توخم و ره‌گه‌زه‌كانی تری سرووشت جیا ده‌كاته‌وه به‌وه‌ی كه مرۆڤ ته‌نیا یه‌ك سووڕی ژیانی هه‌یه‌و كه ده‌مرێت جارێكی دی ناگه‌ڕێته‌وه. ده‌شێ لێره‌دا ئه‌و پرسیاره سه‌رهه‌ڵبدات :ئایا زینده‌وه‌رانیش نامرن و له ناو ناچن هه‌مان شێوه‌ی مرۆڤ ئیتر بۆ ده‌بێ ته‌نیا به‌سه‌رچوونی مرۆڤ یان مردنی مرۆڤ ئه‌به‌دی بێت؟ بێگومان ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی ساده وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره بده‌ینه‌وه ئه‌وا ده‌توانین بڵێین كه زینده‌وه‌رانیش هه‌مان شێوه‌ی مرۆڤ ده‌مرن. كه‌واته بۆچی شاعیر ده‌ڵێت ته‌نیا مردنی مرۆڤ ئه‌به‌دیه؟ له راستیدا لێره‌دا ئه‌وه به‌رجه‌سته ده‌بێت كه مرۆڤ له هه‌موو زینده‌وه‌ران و بوونه‌وه‌رانی تر جیاوه‌زه ئه‌ویش له رووی هۆش و عه‌قڵه‌وه كه ئه‌مه‌ش واده‌كات كه هه‌ر مرۆڤێك خاوه‌نی شووناسی تاكه كه‌سی خۆی بێت كه به‌و پێیه‌ش خاوه‌نی تایبه‌تمه‌ندی خۆی ده‌بێت چ له رووی بیركردنه‌وه‌و به‌رهه‌مهێنان و ئاماده‌بوونه‌وه چ له رووی ژیانی بایۆلۆجی و فیزیكیه‌وه, كاتێكیش كه مرۆڤێك ده‌مرێت به خۆیی و تواناكانییه‌وه ده‌ڕوات ده‌شێ به ملیۆنه‌ها مرۆڤی تر هه‌بن، به‌ڵام ناشێت ته‌سه‌وری ئه‌وه بكه‌ین كه هیچ كه‌س ببێته هاوشێوه‌ی هیچ كه‌سێكی تر بۆیه ئه‌و كه‌سه‌ی كه ده‌مرێت له هه‌ر ئاستێكدا بێت بێ هاوشێوه ده‌مێنێته‌وه, به‌ڵام به‌گوێره‌ی بوونه‌وه‌رانی تر له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خاوه‌نی هۆش و عه‌قڵ و تواناكانی مرۆڤ نین و تایبه‌تمه‌ندی خۆیانیان نییه له سنووری پۆله‌كه‌ی خۆیاندا بۆیه به ئاسانی جێگایان پڕ ده‌بێته‌وه‌و ئه‌و بێچووه‌ی كه له دوای دایك و باوكه‌كه‌ی دێت ده‌شێ هه‌موو ئه‌و ئه‌ركانه جێبجێ بكات كه ئه‌وان پێش ئه‌م ئه‌نجامیان داون. یان ده‌شێ ئه‌و رووه‌كه نوێیه‌ی له شوێنی رووه‌كێكی پیردا ده‌ڕوێنرێت یان سه‌وز ده‌بێت هیچ جیاوازییه‌كی نه‌بێت له‌گه‌ڵ ئه‌وی پێشوودا.
دیسان لێره‌دا قسه‌كردن له‌سه‌ر چاره‌نووسی مرۆڤ دێته ئاراوه كه چۆن پێكهاته‌یه‌كه یه‌ك مێژووی هه‌یه ئه‌ویش ئه‌و مێژووه‌یه كه تیایدا ده‌ژی, ئه‌گه‌ر نه‌یتوانی له‌و مێژووه‌دا بوونی خۆی بسلمێنێت, ئه‌وا پێ ناچێت هه‌لێكی تری ده‌ست بكه‌وێت بۆ خۆ سه‌لماندن. لێره‌دا له ئاستی نه‌گوتراوی ده‌قه‌كه‌دا ئاماژه بۆ چاره‌نووسی ونی مرۆڤ ده‌كرێت كه یه‌ك جار ده‌ژی و ده‌مرێت و له ناو ده‌چێت, نه ئومێدی گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌یه نه له ده‌قه‌كه‌شدا ئاماژه‌ش بۆ ئه‌وه ده‌كرێت كه به پێی بنه‌ماكانی ئایین، ژیانێكی تر هه‌یه كه‌ژیانی ئه‌به‌دییه و مرۆڤ كه زیندوو ده‌بێته‌وه ئیتر بۆ هه‌تاهه‌تایه ده‌مێنێته‌وه. له راستیدا لێره‌دا ئه‌و بێ ئومێدییه‌ی كه به‌رامبه‌ر به چاره‌نووسی مرۆڤ ده‌رده‌كه‌وێت، ئه‌و ده‌لاله‌ته هه‌ڵده‌گرێت كه كه‌سی قسه‌كه‌ری شیعره‌كه به گومانه‌وه بڕوانێته ژیانی دووه‌م، یان ئه‌و دنیا، بۆیه پێی وایه نه‌مری له ژیانی سه‌رزه‌ویدا به‌ده‌ست ده‌هێنرێت و ئه‌وی نه‌توانێت لێره بوونی خۆی بسه‌لمێنێت مانای ئه‌وه‌یه ئیتر له ناو ده‌چێت و ده‌سڕرێته‌وه، چونكه به‌پێی ئه‌و بۆچوونه‌ی كه لێره‌دا به‌رجه‌سته ده‌بێت مرۆڤ یه‌ك زه‌مه‌نی مێژوویی هه‌یه كه تیایدا بژی.
ئه‌مشه‌و كه‌سێك مرد
ته‌واوی شاره‌كه‌م خه‌مگین بوو
ته‌نها ئاو له هیچ شتێ ناچێ
ته‌نها ئاو وه‌ك ئاو وایه
شاعیر له رسته‌یه‌كی راگه‌یاندندا هه‌واڵێك ده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌ویش هه‌واڵی مردنی كه‌سێكه، به‌ڵام هیچ له باره‌ی شووناسی ئه‌و كه‌سه‌وه پێشكه‌ش ناكات, هه‌رچه‌نده له رسته‌یه‌كی تری راگه‌یاندندا پێمان ده‌ڵێت ئه‌و كه‌سه خاوه‌نی پێگه‌و جه‌ماوه‌رێكى دیار بووه له شاره‌كه‌دا. هه‌ر بۆیه ته‌واوی خه‌ڵكی شار بۆی خه‌مبار بوون. به‌ڵام لێره‌دا ئه‌و پرسیاره سه‌رهه‌ڵده‌دات: ئایا ئه‌و كه‌سه كێیه؟ ئه‌ی ئه‌و شاره‌ی كه لێی مردووه كوێیه؟ ئایا بۆچی ته‌واوی خه‌ڵكی شار بۆی خه‌مگین بوون؟ هه‌وڵدان بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌م پرسیارانه رووناكی ده‌خاته سه‌ر شووناسی ئه‌و كه‌سه‌و ئه‌وه‌شمان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه كه‌سێكی به ناوبانگ و ناسراو بووه‌و ئاماده‌بوونی هه‌بووه هه‌ر بۆیه مردنی ده‌بێته هۆی خه‌مباربوونی هه‌موو شار. راسته پێشتر له‌م ده‌قه‌دا باسی ئه‌وه كراوه هه‌موو ئه‌وانه‌ی ده‌مرن له وه‌رزێكی تردا نوێ ده‌بنه‌وه، ته‌نیا مرۆڤ نه‌بێت كه ته‌نیا جارێك له دایك ده‌بێت و ته‌نیا جارێكیش ده‌مرێت و گه‌ڕانه‌وه‌ی نییه, بۆیه ئاساییه كه مردنی مرۆڤ زیاتری خه‌م له‌گه‌ڵ خۆیدا بهێنێت به تایبه‌تیش ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سه خاوه‌نی شووناس و ئاماده‌بوون بێت ئه‌وا خه‌می له ده‌ستچوونی گه‌وره‌تره.
شاعیر شتێكمان پێ ده‌ڵێت كه رۆژانه چه‌ندین جار ده‌یبینین و ره‌نگه هیچ بیریشی لێنه‌كه‌ینه‌وه كه ئه‌ویش ئاوه. ئه‌و پێمان ده‌ڵێت ته‌نها ئاو له هیچ شتێك ناچێت, یان ئاو ته‌نها وه‌ك ئاو وایه. به مانایه‌كی تر شاعیر ده‌یه‌وێت پێمان بڵێت جگه له ئاو شته‌كانی تر لێچوون و هاوشێوه‌یان هه‌یه، به‌ڵام به گوێره‌ی ئاو هیچ هاوشێوه‌یه‌كی نییه. ئه‌مه‌ش ئه‌وه نیشان ده‌دات كه ئاو تاكه ره‌گه‌زێكه كه خاوه‌نی شووناسی دیارو تایبه‌تی خۆیه‌تی و به‌بێ هاوشێوه‌كردن، یان به‌راوردكردن له‌گه‌ڵ توخم و ره‌گه‌زه‌كانی تردا ده‌ناسرێته‌وه. ئه‌گه‌ر له ئاستێكی قوڵتریشدا سه‌یری ئاو بكه‌ین ئه‌وا ده‌زانین كه ئاو سه‌رچاوه‌ی بوونه، ئه‌ویش ته‌نیا له‌و روانگه‌یه‌وه نا كه ره‌گه‌زێكی سه‌ره‌كیه بۆ ژیان, نه‌خێر! به‌ڵكو هه‌موو زینده‌وه‌ران سه‌رچاوه‌ی بوونیان ئاوه. سپێرم و هێلكه پێش پیتاندن له‌ناو ئاودان و له ناو ئاویشدا كرداری پیتاندن رووده‌دات و كۆرپه‌له‌ش له منداڵدانی دایكیدا له ناو ئاو یان شله‌مه‌نیدا ده‌ژی و له دوای له دیكبوونیش دیسان ئاو سه‌رچاوه‌ی ژیانێتی. هه‌روه‌ك له گه‌ردوونیشدا ته‌سه‌وری ئه‌وه ناكرێت كه به‌بێ ئاو ژیان هه‌بێت. ئه‌مه سه‌رباری ئه‌وه‌ی كه به‌پێ تیۆری كلاسیكی درووست بوون و پێكهاتنی گه‌ردوون ئاو یه‌كێكه له‌و چوار ره‌گه‌زه سه‌ره‌كیه‌ی كه گه‌ردوونیان لێپبَكهاتووه‌و جگه له مرۆڤ و وشكاوه‌كیه‌كان و به‌شێك له رووه‌كه‌كان, بوونه‌وه‌رانی ترو زۆرێك له رووه‌كه‌كانیش له نێو ئاودا ده‌ژین كه‌واته ئاو سه‌رباری ئه‌وه‌ی كه سه‌رچاوه‌ی ژیانه ناوه‌ندێكیشه بۆ ژیان. هه‌روه‌ك به‌پێی سه‌رچاوه ئایینیه‌كانیش هه‌موو شتێك به ئاو خاوێن ده‌كرێته‌وه.كه‌واته ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ی كه ئاو هه‌یه‌تی، وای لێكردووه كه ئاو ته‌نها له خۆی بچێت و له هیچ شتێكی تر نه‌چێت و هیچ شتێكیش نه‌بێت كه له ئاو بچێت.
تۆ ئه‌ی تۆ
كه‌ی جریووه‌یه‌ك ده‌خه‌یته ناو نامه‌یه‌ك
دڵ ئاوه‌دان ده‌كه‌یته‌وه
كه شه‌ونمێ له روخسارت ده‌ده‌ی به با
جارێ بۆ لاى من بێته‌وه
كه‌ی له نێو كتێبه‌كانم دێیته ده‌رو
تۆزێ سه‌یری سیمام ده‌كه‌ی ؟
شاعیر جارێكی تر ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ دواندنی ئه‌و كه‌سه‌ی كه پێشتر وه‌كو خۆشه‌ویست راسته‌وخۆ یان ناراسته‌وخۆ ده‌یدواند, به‌ڵام لێره‌دا شووناسی كه‌سی به‌رامبه‌ر زیاتر ئاشكرا ده‌بێت و قسه‌كه‌ری شیعره‌كه وای نیشان ده‌دات كه بوون و ژیانی ئه‌م به‌ستراوه به‌وی به‌رامبه‌ر یان ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ره‌وه, هه‌روه‌ك له ئاخاوتنیدا له‌گه‌ڵ ئه‌ودا وێنای عاشقێكی رۆمانسیمان بۆ ده‌كات كه له پشتی وشه‌كانه‌وه ئه‌و بۆچوونه راوه‌ستاوه كه عاشق بوون سه‌رچاوه‌ی ژیانه، یان به ده‌ربڕینێكی تر ژیان له ده‌ره‌وه‌ی عیشق هیچ مانایه‌كی نییه. ئه‌م وه‌ها خۆی پێشكه‌ش ده‌كات كه له‌ده‌ره‌وه‌ی عیشق و خۆشه‌ویستی دڵ بریتیه له وێرانه‌یه‌ك. هه‌ربۆیه له‌و ده‌پرسێت كه‌ی به ده‌نگێك كه ئه‌و به جریووه‌یه‌ك به‌رجه‌سته‌ی ده‌كات دڵی ئه‌م ئاوه‌دان ده‌كاته‌وه, واته ته‌نیا ده‌نگێك كه هه‌ڵگری په‌یامی عیشق بێت ده‌توانێت دڵی ئه‌م ئاوه‌دان بكاته‌وه. ئه‌م چاوه‌ڕوان ده‌كات كه شه‌ونمی رووخساری ئه‌و له‌گه‌ڵ بادا بێت و بگاته لای ئه‌م. هه‌روه‌ك لێشی ده‌پرسێت داخۆ كه‌ى له كتێبه‌كان دێته ده‌ره‌وه‌و سه‌یری سیمای ئه‌م ده‌كات.
كه‌سی قسه‌كه‌ری شیعره‌كه چاوه‌ڕوانی درووستبوونی ده‌نگ ده‌كات له لایه‌ن كه‌سی به‌رامبه‌ره‌وه كه به (تۆ ) ناوی ده‌بات، واته وه‌كو گوێگر ده‌یدوێنێت. لێره‌دا مه‌سه‌له‌ی درووستبوونی ده‌نگ دێته ئاراوه كه چۆن ده‌نگ وه‌كو به‌رهه‌می بوویه‌كی ئاماده یان خاوه‌ن شووناس لێكده‌درێته‌وه, واته كاتێ ده‌نگ درووست ده‌بێت مانای وایه ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ی كه ده‌توانێت ده‌نگ به‌رهه‌م بهێنێت بوون و ئاماده‌بوونی هه‌یه. كاتێ زه‌مینه‌یه‌ك له‌و ئاسته‌دا نه‌بێت كه ده‌نگ درووست بكات مانای وایه نه‌گه‌یشتۆته ئاستێك كه بوونی هه‌بێت كه ئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ وێرانه‌دا هاوشێوه‌یه كه له سنووری ده‌قه‌كه‌دا به چۆڵه‌وانی ناوده‌برێت, كاتێ كه باس له‌وه ده‌كات كه چۆن جریووه‌یه‌ك دڵ ئاوه‌دان ده‌كاته‌وه.كه‌واته هه‌رچۆن عیشق سه‌رچاوه‌ی ژیانه‌و به‌بێ عیشق, بوون هیچ مانایه‌كی نییه, به‌هه‌مان شێوه ناتوانرێت ته‌سه‌وری بوون بكرێت به‌بێ بوونی ده‌نگێك كه هه‌ڵگری توخم و ره‌گه‌زه‌كانی بوون و خۆسه‌لماندن بێت. شاعیر دنیایه‌ك درووست ده‌كات كه ده‌توانین پێی بڵێین دنیای كتێب كه وای نیشان ده‌دات ئه‌و كه‌سه‌ی كه ده‌یدوێنێت له نێو ئه‌و دنیایه‌دا زیندانی كراوه، یان به ویستی خۆی له‌وێدا خۆی حه‌شار داوه, ئێستا ئه‌م داوای ئه‌وه ده‌كات كه دیواره‌كانی دنیای داخراوی كتێبه‌كانی بڕوخێنێت و بێته ده‌ره‌وه, كه ده‌شێ لێره‌دا مه‌به‌ست ئه‌وه بێت كه به بڕوای شاعیر ئه‌و كه‌سه‌ی كه ئه‌م له ده‌قه‌كه‌دا ده‌یدوێنێت كه‌سێكی ناواقیعی بێت و زیاتر له وه‌همدا بژی و بێئاگا بێت له ژیانی راسته‌قینه‌ی نێو واقیع. به واتایه‌كی تر مه‌به‌ست له نێو كتێبه‌كان زه‌مینه‌یه‌كی دوور له واقیع بێت كه ئه‌وه‌ش وای له‌م كه‌سێته كردبێت نه‌توانێت واقیع وه‌كو ئه‌وه‌ی كه هه‌یه ببینێت یان لێی تێ بگات. كاتێكیش كه داوای لێ ده‌كات كه له نێو كتێب بێته ده‌ره‌وه‌و سه‌یری سیمای ئه‌م بكات, مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه كه ئه‌وی به‌رامبه‌ر له وه‌همدا ده‌ژی و ئه‌م ده‌یه‌وێت له ئه‌نجامی سه‌رنج دانی ئه‌مه‌وه ئه‌و پرسیاره‌ی لا دروست ببێت كه ئایا ئه‌م له كوێدایه‌و چۆن ده‌ژی و چی پێ ده‌كرێت. هه‌روه‌ك ده‌شێ سیمای ئه‌م وای لێبكات به ناخی خۆیدا شۆڕبێته‌وه‌و له هه‌مان كاتیشدا ئه‌و سیمایه ده‌شێ پاڵنه‌ری مرۆڤ بێت بۆ تێڕامان و خوردبوونه‌وه وهه‌ڵسه‌نگاندن. تۆ له مێژه له ناو كتێبه‌كانم خه‌وتووی
جارێ واگا ناێیته‌وه
دروودێ به‌خشی به رۆحم
ئێستا ئه‌و پرسیاره سه‌رهه‌ڵده‌دات: ئایا شاعیر مه‌به‌ستی كێیه یان مه‌به‌ستی له چییه كاتێ به نووستووی ناو كتێبه‌كانی خۆی داده‌نێت؟ ده‌شێ له ئاستی بینراوی ده‌قه‌كه‌دا وای لێك بده‌ینه‌وه كه مه‌به‌ست له‌و كه‌سه خۆشه‌ویسته‌كه‌یه‌تی و مه‌به‌ست له كتێبه‌كانیش ئه‌و دنیایه كه ئه‌وی تیادا ده‌ژی و ده‌شێ له بارێكی خامۆشدا بێت به جۆرێك كه ئاگای له‌م نه‌بێت. ئه‌م ده‌خوازێت كه جارێ ئه‌و به ئاگا بێته‌وه‌و له عیشق و خۆشه‌ویستی ئه‌م تێ بگات, به‌واتایه‌كی تر ئه‌م وای ده‌رده‌بڕێت كه سه‌رباری ئه‌وه‌ی كه ئه‌م خۆشی ده‌وێت, پێ ده‌چێت ئه‌و له‌م بێ ئاگا بێت و ده‌خوازێت له هه‌ست و سۆزو خۆشه‌ویستی ئه‌م تێ بگات و هه‌ست به بوونی ئه‌م بكات, ئه‌مه‌ش ئه‌و حاڵه‌ته‌یه كه ئه‌م تیایدا ئاسووده ده‌بێت و رۆحی په‌شێوی ئارام ده‌گرێت. بێگومان ده‌شێ له ئاستی قوڵ یان نه‌بینراوی ده‌قه‌كه‌دا جۆره لێكدانه‌وه‌یه‌كی تر بێته ئاراوه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه شاعیر باسی ئه‌زموونی شیعری خۆی بكات و پێی وابێت كه ئه‌و ئه‌زموونه‌ی ئه‌م له جوگرافیای شیعری كوردیدا تاكو ئێستا له سنووری داخراوی كتێبه‌كانیدا ماوه‌ته‌وه و نه‌بۆته ئه‌زموونێكی باوو باڵا ده‌ست كه بتوانێت كۆنترۆڵی ناوه‌ندی رۆشنبیری یان ناوه‌ندی شیعری كوردی بكات, كه دیاره ئه‌گه‌ر ئه‌وه رووی بدایه ئه‌وا ئه‌و له سه‌ر جوگرافیای شیعری كوردی پێگه‌و ده‌سه‌ڵاتێكی به‌رفراوانی به ده‌ست ده‌هێنا و ئه‌وه‌ش ئاسودیی به رۆحی ده‌به‌خشی، چونكه ئه‌وسا ده‌گه‌یشت به‌و یه‌قینه‌ی كه ناوه‌ندی رۆشنبیری كوردی دان به بوونیدا بنێت. ئه‌مه سه‌رباری ئه‌وه‌ی كه ده‌زانین داهێنان خاسێتێكی زۆر تایبه‌تمه‌نده‌و مه‌رجیش نییه ئه‌و داهێنانه له سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆیدا ئه‌و ناوبانگه به‌ده‌ست بهێنێت, به‌ڵام ئه‌وه‌ی به‌ڵگه نه‌ویسته ئه‌وه‌یه كه داهێنه‌ر كه‌سێگی خاوه‌ن شووناسه هه‌رچه‌نده له‌وانه‌یه له سه‌روه‌ختی خۆیدا دان به‌و شووناسه‌یدا نه‌نرێت.كه‌ریم ده‌شتیش یه‌كێكه له‌و ده‌نگه دیارانه‌ی كه له شیعری كوردی نه‌وه‌ی دوای حه‌فتاكاندا جێگه‌و پێگه‌ی خۆیی هه‌یه‌و ره‌نگه به هه‌ڵه‌شدا نه‌چووبین كه بڵێن كه‌ریم ده‌شتی ئه‌و شاعیره‌یه كه خاونی ئه‌زموونی دیاری خۆیه‌تی, به‌ڵام وه‌كو زۆرێك له شاعیرانی پێش خۆیی و دوای خۆیشی شوێنی ئه‌م شاعیره ده‌ست نیاشان نه‌كراوه. واته ئه‌وه‌ی كه كه‌ریم به ئه‌زموونی خۆیی ده‌زانێت تاكو ئێستا، له سنووری ده‌قه‌كانیدا ماوه‌ته‌وه‌و وه‌كو پێویست و به‌راورد به ئاستی داهێنانی مافی خۆیی نه‌دراوه‌تێ وه‌كوپێویست قسه‌ی له‌باره‌وه نه‌كراوه‌و ره‌هه‌نده‌كانی ئه‌زموونی شیعری ئه‌و به شێوه‌یه‌كی تایبه‌ت و به جۆرێك كه توانای ده‌شتنیشانكردنی هه‌بێت، دیاری نه‌كراوه تابه‌و پێیه‌ش ئاخاوتنی پرسیاری سه‌ره‌كی ده‌قه‌كانی كرابێت و جیهانبینی شیعری ئه‌و دیاری كرابێت، ئه‌گه‌ر قه‌سه‌یه‌كیش له‌سه‌ر ئه‌زموونی شیعری ئه‌و كرابێت، ئه‌وه زیاتر به شێوه‌یه‌كی گشتی و له چوارچێوه‌ی ئه‌و قسانه‌دا بووه كه له سه‌ر ئه‌زموونی شیعری نه‌وه‌كه‌ی ئه‌و كراوه، به‌بێ ئه‌وه‌ی ره‌چاوی تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی شیعری ئه‌و كرابێت. ده‌شێ ئه‌وه‌ی كه‌ریم باسی ده‌كات و داواده‌كات له سنووری كتێبه‌كانی بێته ده‌ره‌وه ئه‌زموونی شیعری ئه‌و بێت به جۆرێك كه بدوێنرێت و له سنووری داخراوی ده‌قه‌كانییه‌وه بگوازرێته‌وه نێو نێوه‌ندی رۆشنبیری و لایه‌ن و ئاسته شاراوه‌كانی ئه‌و ئه‌زموونه به جۆرێك ده‌ربخرێت كه چیتر وه‌كو نهێنی یان بابه‌تێكی په‌رده له‌سه‌رنراو نه‌مێنێته‌وه. دیاره ئه‌وه‌ش مایه‌ی نیگه‌رانی و جۆرێك له ئازاریشه كه ئه‌و وه‌كو شاعیر هه‌ست بكات ئه‌وه‌ی ئه‌و كردویه‌تی وه‌كو پێویست ده‌نگدانه‌وه‌ی نه‌بووه ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌وه‌نا كه جێگای بایه‌خ نییه. نه‌خێر، به‌ڵكو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئاستی تێگه‌یشتنی ناوه‌ندی رۆشنبیری كوردی له داهێنان و له ئه‌فراندن ئه‌وه‌نده لاوازه، ناتوانێت ده‌قی زیندوو له ده‌قی مردوو جیا بكاته‌وه. ناتوانێت داهێنان له هه‌ر شتێك، یان نووسینێكی تر جیابكاته‌وه كه به ناوی داهێنانه‌وه فڕێ ده‌درێته نێو پانتایی رۆشنبیری كوردییه‌وه. كه‌ریم هه‌ست به‌و ئازاره ده‌كات كه وه‌كو پێویست و به‌پێی ئاستی ئه‌وه‌ی پێشكه‌شی كردووه، پێگه‌و جێگه‌ی له سه‌ر جوگرافیای شیعری كوردی پێ نه‌دراوه, ئه‌وه‌ش له بری خۆشی و ئاسووده‌یی به‌خشین به رۆحی ئه‌و نیگه‌رانی و خه‌م و په‌شێویی پێبه‌خشیووه. ئیستا ده‌خوازێت ده‌سه‌ڵاتی ئه‌زموونی ئه‌و به جۆرێ به‌هێز بێت كه سنووری ده‌قه‌كانی به‌جێ بهێڵێت و به‌لایه‌نی كه‌مه‌وه ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر به‌شێك له پانتایی و ناوه‌ندی رۆشنبیری كوردیدا بكات, بێگومان ئه‌وه‌ش ئاسووده‌یی رۆحی و ده‌روونی پێ ده‌به‌خشێت.
من هه‌میشه گه‌ڕیده‌م و نازانم بۆچی ده‌گه‌ڕێم
من هه‌میشه هه‌ر راده‌كه‌م نازانم بۆچی راده‌كه‌م
من هه‌میشه خه‌یاڵێ دوور دوورم ده‌بات و
نازانم بۆ كوێم هه‌ڵده‌گرێ
ئه‌وه نه‌بێ كه سه‌ر به كتێبێ ده‌كه‌م
خه‌ون به تۆوه ده‌بینم
شاعیر له وه‌سف كردنی خۆیدا وێنه‌ی مرۆڤێكی هه‌ستیارمان بۆ به‌رجه‌سته ده‌كات كه ده‌شێ به مرۆڤی ئه‌م قۆناغه جه‌نجاڵه‌ی ئێستای ناو ببه‌ین كه هه‌میشه له جوڵه‌دایه‌و له هیچ شوێنێك ئۆقره ناگرێت و به‌پێی ئه‌و وه‌سفه‌ی كه له‌ده‌قه‌كه‌دا هاتووه ئه‌م مرۆڤه ناشزانێت بۆچی ده‌گه‌ڕێت و به دوای چیدا راده‌كات. ده‌شێ له ئاستی بینراوی ده‌قه‌كه‌دا وای لێك بده‌ینه‌وه كه ئه‌وه‌ی شاعیر وێنای كردووه هه‌ر مرۆڤێكی ئاساییه كه سه‌وداسه‌ری به دیهێنانی پێداویستییه‌كانی ژیانه‌و له‌و پێناوه‌شدا ده‌گه‌ڕێت و له جوڵه‌ی به‌رده‌وامدایه. به‌ڵام ده‌شێ له پشتی ئه‌م لێكدانه‌وه‌یه‌وه‌و له ئاستى نادیاری ده‌قه‌كه‌دا وێنه‌ی كه‌سێكی داهێنه‌ر به‌رجه‌سته ببێت كه له هیچ شوێنێك ناحه‌وێته‌وه‌و سه‌قامگیر بوون به خۆیه‌وه نابینێت هه‌رچۆن ده‌قی داهێنه‌رانه یان هه‌ر به‌رهه‌مێكی داهێنراو بریتییه له گه‌ڕانی هه‌میشه‌یی و به‌رده‌وام به دوای پرسیاره گرنگ و ئه‌نتۆلۆجیه‌كانی مرۆڤدا هه‌ر به‌هه‌مان شێوه كه‌سی داهێنه‌ریش كه هه‌میشه كه‌سێكی گومانكه‌رو دوو دڵ و نیگه‌رانه زه‌مه‌نێكی نییه بۆ ئۆقره گرتن و شوێنێكیشی نییه تا تیایدا سه‌قامگیر ببێت بحه‌وێته‌وه، چونكه ئه‌و له رووی رۆحی و ده‌روونییه‌وه ناسه‌قامگیره. كه‌ریم ده‌شتی له ده‌ربڕینێكی ناراسته‌وخۆدا باس له‌و نیگه‌رانی و ناسه‌قامگیرییه ده‌روونی و رۆحییه‌ی خۆی ده‌كات كه ده‌شێ ئه‌وه‌ش به‌رهه‌می خه‌یاڵ و نه‌ست بێت و هیچ نه‌خشه‌یه‌كی داڕێژراو له پشتییه‌وه نه‌بێت. به‌واتا ده‌توانین بڵێین ئه‌و گه‌ڕانه‌ی كه كه‌ریم باسی ده‌كات گه‌ڕانی كه‌سی داهێنه‌ره به دوای ماناو به دوای دۆزینه‌وه‌ی پرسیاره گرنگه‌كانی مرۆڤدا و به دوای به‌رهه‌مهێنانی جیهانبینی نوێ و ئه‌زموونی نوێدا. هه‌ڵبه‌ت گه‌یشتنیش به ئاستێك، یان به‌خاڵێك كه جێگای قایل بوون بێت بۆ كه‌سی داهێنه‌رو ئه‌زموونگه‌ر شتێكی مه‌حاڵه، چونكه داهێنان نه سنووری هه‌یه‌و نه هیچ سنوورێك ده‌ناسێت, هه‌ر بۆیه كه‌سی داهێنه‌ر هه‌میشه له گه‌ڕاندایه‌و ناگاته حاڵه‌تی وه‌ستان، چونكه وه‌ستان بۆ كه‌سی داهێنه‌ر ته‌نیا كاتێك ده‌بێت كه بگات به یه‌قین, بێگومان گه‌یشتنیش به یه‌قین مانای كۆتایی هاتنی گومان و نیگرانییه، ئه‌وه‌ش بۆ داهێنه‌ر مانای مردن ده‌به‌خشێت.
شاعیر باسی خه‌یاڵی خۆی ده‌كات كه خه‌یاڵێكی فراوانه‌و سنووره‌كانی دیار نییه‌و ئه‌م وه‌كو شاعیریش هیچ ده‌سه‌ڵاتێكی به‌سه‌ر ئه‌و خه‌یاڵه‌دا نییه، چونكه ئه‌وه ئاشكرایه كه خه‌یاڵى داهێنه‌ر خه‌یاڵێكی نائاساییه و هه‌ر ئه‌و خه‌یاڵه‌ش یه‌كێكه له پایه سه‌ره‌كیه‌كانی داهێنان و ده‌شێ كه‌سی داهێنه‌ر به‌ره‌و نهێنی و نه‌زانراو و نائاشكرا ئاراسته بكات یان بیجوڵێنێت و له‌وێڕا واته له‌و رووبه‌ره نه‌زانراوه‌دا كه ده‌شێ ته‌نیا له خه‌یاڵدا بوونی هه‌بێت یۆتۆپیایه‌ك درووست بكات كه ده‌شێ به‌هه‌شتێك بێت به هه‌موو جوانییه‌كانیه‌وه یان دۆزه‌خێك بێت به هه‌موو ناشیرینی و هه‌موو ئازارو ناشیرینییه‌كانیه‌وه. به هه‌رحاڵ به گوێره‌ی شاعیر ئه‌و خه‌یاڵه‌ی كه ده‌یبات خه‌یاڵێكی مه‌ودا نادیاره‌و له راستیشدا ناتوانرێت خه‌یاڵ به‌پێی به‌رنامه‌و نه‌خشه‌ی دیاریكراو ئاراسته بكرێت, هه‌ر ئه‌وه‌شه وا له شاعیر ده‌كات نه‌زانێت ئه‌و خه‌یاڵه بۆ كوێی ده‌بات, كه‌واته لێره‌دا ئه‌وه‌شمان بۆ ئاشكرا ده‌بێت كه كه‌ریم ده‌شتی وه‌كو شاعیرێك ده‌یه‌وێت پێمان بڵێت كه ئه‌و له به‌رهه‌مهێنانی شیعردا بڕوای به هیچ به‌رنامه‌یه‌كی پێش وه‌خته نییه بۆ نووسین به‌و ئه‌ندازه‌ی كه خه‌یاڵی خۆی ره‌ها ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی بجوڵێت, ئه‌مه‌ش رێگا خۆشكه‌ره بۆ ئه‌وه‌ی له پاڵ كاركردنی خه‌یاڵدا رۆڵی نه‌ستیش له به‌رهه‌مهێنانی ده‌قه‌كانیدا ده‌ربكه‌وێت, كه كاركردنی ئه‌م دوو پایه سه‌ره‌كیه‌ى به‌رهه‌مهێنانی شیعر پێكه‌وه‌و له‌گه‌ڵ تواناو لێهاتوویی شاعیردا له ئاستی زمانی شیعری و شێوازی شیعری و سه‌رجه‌م ره‌گه‌زه هونه‌رییه‌كاندا كه ئه‌زموونی نووسینی ئه‌م، یان شێوازی ئه‌م پێك ده‌هێنن هه‌موو پێكه‌وه تاكو ئێستا له لایه‌ك به هه‌رجۆرێك بێت، یان هه‌ر هۆكارێكی له پشته‌وه بێت وه‌كو پێویست نه‌بووه‌ته ئه‌زموونێكی خاوه‌ن شووناس و باڵاده‌ست له نێوه‌ندی رۆشنبیری كوریدا, له لایه‌كی تریشه‌وه هێشتا له سه‌ر پانتایی رۆشنبیری كوردی ئاخاوتنێكی وه‌های له‌سه‌ر نه‌كراوه كه بنه‌ماو ره‌هه‌نده‌كانی دیاری بكرێت. به‌ڵام ئه‌وه‌ی گرنگه ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی كه لێره‌دا شاعیر لێی ده‌دوێت هه‌ڵوێستی كه‌سی داهێنه‌ره كه نه‌خاوه‌نی خه‌یاڵێكی سنوور دیاریكراوه، نه خاوه‌نی شیوازێكی ته‌قلیدییه له نووسیندا. هه‌روه‌ك ده‌قه‌كانی هه‌ڵگری پرسیاری جدین له‌و روانگه‌یه‌وه كه هه‌ڵگری پرسیارن سه‌باره‌ت به نه‌زانراو.
ئه‌و خه‌یاڵه مه‌ودا فراوانه‌ی كه شاعیر باسی ده‌كات و ناشزانێت به‌ره‌و كوێی ده‌بات, سه‌رئه‌نجام ئه‌م ده‌خاته سه‌ر رێگایه‌ك بۆ كار كردن، یان گه‌ڕان به دوای دۆزینه‌وه‌ی، یان ئاشكرا كردنی نه‌زانراودا, كه ئه‌وه‌ش بێگومان ته‌نیاو به‌س ته‌نیا له كتێبدا ده‌دۆزرێته‌وه یان ئاشكرا ده‌كرێت. چونكه ئاشكرایه سه‌رچاوه‌ی هه‌موو زانینێك هه‌ر كتێبه, ئه‌میش له رێگای ئه‌و خه‌یاڵه مه‌ودا قوڵه‌ی كه هه‌یه‌تی هه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئامێزی كتێب. واته له نێو كتێبدا هه‌وڵده‌دات ئه‌وه‌ی كه ده‌یه‌وێت بیدۆزێته‌وه یان له بارێكی تردا خه‌یاڵ ئه‌م ده‌باته‌وه بۆ نێو كتێب. ده‌شێ مه‌به‌ست له‌مه‌ش ئه‌وه بێت كه به‌رهه‌می خه‌یاڵه‌كانی ئه‌م به‌رهه‌م هێنانی ئه‌و ده‌قانه بێت كه هه‌ڵگری ئه‌زموونی ئه‌من و ئه‌و ئه‌زموونه‌ش له نێو كتێبه‌كاندا ماونه‌ته‌وه و تاكو ئێستاش وه‌كوپێویست نه‌بووه‌ته ئه‌زموونێكی وێنراوو قسه له‌سه‌ر كراو له نێوه‌ندی رۆشنبیری كوردیدا. به‌ڵام خه‌یاڵ له رێگای كتێبه‌وه ده‌یگه‌یه‌نێته‌وه به ئه‌و بێگومان ئه‌و گه‌یشتنه‌ش كه له رێگای خه‌یاڵه‌وه ده‌بێت مه‌ودای فراوانی ئه‌و خه‌یاڵه ده‌رده‌خات ئه‌مه‌ش ده‌وڵه‌مه‌ندی یه‌كێك له پایه سه‌ره‌كیه‌كانی شیعری ئه‌م شاعیره ده‌رده‌خات، چونكه ئه‌وه ئاشكرایه كه یه‌كێك له پایه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی شیعر خه‌یاڵه, به‌ڵام ده‌بێ ئه‌و كێ بێت كه ئه‌م له‌قوڵایی خه‌یاڵه‌كانیدا خه‌ونی پێوه ده‌بینێت. بێگومان ئێمه ده‌زانین هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ده‌قه‌كه‌وه قه‌سه‌كه‌ری شیعره‌كه كه‌سێك ده‌دوێنێت كه ده‌شێ ئه‌وی دڵدار یان خۆشه‌ویست بێت. به‌هه‌ر حاڵ لێره‌دا ده‌شێ وه‌هایشی بۆ بچین كه گه‌ڕانی ئه‌وی شاعیر، گه‌ڕان بێت به دوای ئه‌زموونی نوێ و پرسیاردا واته پرسیارێك كه شووناسی پرسیاری هه‌بێت به‌و مانایه‌ی كه پرسیار بێت سه‌باره‌ت به نه‌زانراو، واته لێره‌دا ده‌توانین بڵێین ئه‌وی شاعیر كه‌سێَكه هه‌میشه به دوای نامه‌ئلوفدا ده‌گه‌ڕێت كه ئه‌ویش له پرسیار و ئه‌زموونی نوێدا به‌رجه‌سته ده‌بێت.كه‌واته ئه‌و خه‌ونه‌ی كه ئه‌م ده‌یبینێت، خه‌ونه به به‌رهه‌مهێناینی ده‌قی زیندووه‌وه، ئه‌مه‌ش شووناسی شاعیر، وه‌كو به‌رهه‌مهێنی ده‌قه‌كه ده‌رده‌خات كه چۆن له خه‌می داهێناندایه.
ده‌زانم كه كه‌سێ هه‌یه
ئه‌مانه‌تی من دراوه‌و
له ناو دێڕی شیعره‌كانم
له سه‌ر به‌رگی كتێبه‌كانم
له ناو ره‌فه‌ی وشه‌كانمدا خه‌وتووه
خودایه چۆن واگای بهێنمه‌وه
كه ده‌زانم ئه‌گه‌ر وه‌ئاگا بێته‌وه
دووباره ون ده‌بێته‌وه.
شاعیر باسی ئه‌وه ده‌كات كه ئه‌م له‌وه تێگه‌یشتووه كه ئه‌ده‌ب به گشتی بێ ئه‌رك نییه، بە‌ڵكو ئه‌م وه‌كو شاعیر باوه‌ڕی به‌وه هه‌یه كه هه‌موو ده‌قێكی زیندوو، یان هه‌موو بابه‌تێكی ئه‌ده‌بی و هونه‌ری هه‌ڵگری ئه‌ركن كه ده‌شێ ئه‌و ئه‌ركه ئه‌ركێكی كۆمه‌ڵاَیه‌تی، یان ئه‌خلاقی، یان ئێسه‌تیكی بێت كه ئه‌مه‌ی دواییان زیاتر مه‌سه‌له‌ی چێژ وه‌رگرتن ده‌گرێته‌وه. ئه‌م پێی وایه كه‌سێك خراوه‌ته ئه‌مانه‌تی ئه‌مه‌وه‌و له ناو دێڕی شیعره‌كانیدا و له سه‌ر به‌رگی كتێبه‌كانی و له ناو وشه‌كانیدا جێگیر بووه. ده‌شێ ئه‌و كه‌سه‌ی كه ئه‌م باسی ده‌كات گه‌وهه‌رو ماهیه‌تی داهێنان بێت، یان ده‌شێ ئه‌و پرسیارانه بێت كه هه‌ر شیعرێكی ئه‌م به‌رزی ده‌كه‌نه‌وه یان له‌وانه‌یه ئه‌و ماناو ده‌لالاتانه بێت كه ده‌قه‌كانی ئه‌م هه‌ڵیان ده‌گرن، یان به شێوه‌یه‌كی گشتگرتر ئه‌و جیهانبینییه بێت كه ده‌شێ هه‌ر ده‌قێكی ئه‌م هه‌ڵی بگرێت. ئێستا ئه‌م به دوای ئه‌و شێواز یانه رێگایه‌دا ده‌گه‌ڕێت كه چۆن ئه‌و پرسیارانه‌ی پێ ئاراسته بكات یان چۆن بتوانێت ئه‌و ده‌لالات و مانایانه له باری نه‌گوتراو یان نه‌دركێندراوه‌وه بڵێت و بدركێنێ كه ئه‌وه‌ش له كرداری گواستنه‌وه‌یاندا ده‌بێت بۆ نێو پێكهاته‌ی زمانی ده‌قه‌كه یان به‌مانایه‌كی تر بارگاوی كردنی ئه‌و زمانه‌ی كه ده‌قه‌كه‌ی پێ به‌رهه‌م ده‌هێنێت به‌و ماناو ده‌لالاتانه‌ی كه ده‌شێ هه‌ریه‌كه له ده‌قه‌كانی ئه‌و هه‌ڵیان بگرن.
ئه‌م ده‌پرسێت چۆن و به چ شێوازێك ئه‌وه‌ی مه‌به‌ستێتی كه پێشتر وه‌كو ئه‌ركی نووسین باسمان كرد به‌رجه‌سته بكات یان بیدركێنێ كه دیسان ئه‌م وه‌كو سیحری نووسین یان سیحری داهێنان سه‌یری ده‌كات و ده‌ترسێ له‌وه‌ی كه ئاشكرا كردنی ئه‌و سیحره ببێته هۆی پوچ بوونه‌وه‌ی، هه‌رچه‌نده ئێمه دڵنیاین كه مه‌سه‌له‌ی داهێنان ئه‌وه‌یه كه نه‌كات و نه شوێن و نه هیچ رووداوێك ناتوانێت هه‌ڵیبووه‌شێنێته‌وه، یان پووچی بكاته‌وه, بۆیه ده‌بێ شاعیر له‌وه دڵنیا بێت ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی له پشتی ده‌قه‌كانی ئه‌وه‌وه‌یه، دوای به‌ئاگا هێنانه‌وه‌شی ون ببێته‌وه ئه‌وه گومانی تێدا نییه كه دیسان جارێكی ترو ده‌شێ له كاتێكی تردا، یان له شوێنێكی تردا ئاماده‌بوونی خۆی بسه‌لمێنێته‌وه.
ده‌شێ وه‌هایشی لێك بده‌ینه‌وه كه ئه‌و كه‌سه‌ی كه ئه‌م باسی ده‌كات و پێی وایه له له ناو وشه‌و له دێڕی شیعره‌كانیدا ئاماده‌یه‌و بوونی هه‌یه له‌وانه‌یه سه‌رچاوه‌ی به‌خشینی ئیلهام بێت و مۆتیڤی به‌رهه‌م هێنانی شیعریش بێت له لای ئه‌می شاعیر,كه‌واته ده‌بێ ئه‌و كه‌سه كێ بێت؟ بێگومان ئه‌م كه‌سه هه‌ر هه‌مان ئه‌و كه‌سه‌یه كه له‌م شیعره‌دا هه‌ر له سه‌ره‌تاوه شاعیر، یان قسه‌كه‌ری شیعره‌كه ده‌یدوێنێت, هه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ش ئاشكرا كه ئه‌و كه‌سه خۆشه‌ویست، یان دڵدار، یان به شێوه‌یه‌كی گشتی ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ره كه، ده‌شێ وه‌ها سه‌یری ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ر بكرێت كه هۆكاری به‌رهه‌م هێنانی ده‌قه‌كه‌یه، یان به شێوه‌یه‌كی گشتی پاڵنه‌ری جوڵێنه‌ره بۆ به‌رهه‌م هێنان و بنیادنان و ئاوه‌دان كردنه‌وه كه داهێنانیش وه‌كو به‌رهه‌می فیكری و موعریفی و ئێسه‌تیكی ده‌كه‌وێته ئه‌و رووبه‌ره‌وه. به‌هه‌رحاڵ ئه‌و كه‌سه‌ی، یان ئه‌و شته‌ی كه شاعیر وه‌كو به‌رامبه‌رێك ده‌یدوێنێت و ژیان و بوون و مانه‌وه له بوونی ئه‌وو خۆشه‌ویستی ئه‌ودا ده‌بینێت شووناسێكی گشتی هه‌یه‌و ده‌شێ لێكدانه‌وه‌ی جیاوازی بۆ بكرێت له نێوان ئه‌وی ئافره‌ت و گه‌وهه‌رو ماهیه‌تی ژیان دۆستی و گه‌وهه‌رو ماهیه‌تی داهێنان و ئه‌زموونگه‌ری و به‌رزكردنه‌وه‌ی پرسیاری جۆراو جۆر سه‌باره‌ت به مه‌سه‌له گرنگ و په‌یوه‌سته‌كانی ژیان و بوون و شوێنی دیاری مرۆف و جیاكردنه‌وه‌ی له سه‌رجه‌م بوونه‌وه‌رانی ترو له هه‌مان كاتدا ئاخاوتن له‌سه‌ر شووناسی كه‌سی داهێنه‌ر ده‌كات كه كه‌سێَكه له هیچ شوێنێك ئارام ناگرێت و هه‌میشه له گه‌ڕاندایه به دوای دۆزینه‌وه‌و ئاشكرا كردنی نه‌زانراوو نادیاردا.
(٣)
ئه‌م ده‌قه‌ی كه‌ریم ده‌شتی به‌رجه‌سته‌ی ئه‌و كه‌سێته ده‌كات كه به گومانه‌وه ده‌ڕوانێته هه‌موو شتێك و وه‌هاش سه‌یری مرۆف و سه‌رجه‌م بوونه‌وه‌رانیش ده‌كات كه له به‌رده‌م مه‌ترسی مردن و له نێوچووندان, به‌ڵام چاره‌نووسی مرۆف له هه‌موو بوونه‌وه‌رانی تر زیاتر له مه‌ترسیدایه، چونكه مرۆڤ ته‌نیا یه‌ك مێژووی هه‌یه كه تیایدا بژی و له‌گه‌ڵ مردنیدا كۆتای پێ دێت. لێره‌دا ناراسته‌وخۆ ئه‌و ده‌لاله‌ته به‌رهه‌م دێت كه مرۆڤی داهێنه‌ر ده‌كه‌وێته ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م بۆچوونه، چونكه داهێنه‌ر جۆرێك له نه‌مری به‌ده‌ست ده‌هێنێت و سنووری دیاری كراوی كات ده‌به‌زێنێت و ده‌شێ مێژوویه‌كی درێژتری هه‌بێت بۆ مانه‌وه. هه‌ر لێره‌شه‌وه ده‌رده‌كه‌وێت گه‌ڕانی به‌رده‌وامی كه‌سێتی شیعره‌كه كه ده‌شێ بڵێین شاعیر خۆیه‌تی، گه‌ڕانه به دوای داهێناندا به‌و ئومێده‌ی كه داهێنان نه‌مری پێ ببه‌خشێت و نه‌بێته ئه‌و مرۆڤه ئاساییه‌ی كه ته‌نیا له زه‌مه‌نێكی دیاری كراودا ده‌ژی و دوای مردنی بایۆلۆجیانه‌ی ئیتر بوونی نامێنێت، به‌ڵكو ئه‌م ده‌یه‌وێت له رووی مه‌عنه‌وییه‌وه نه‌مری به‌ده‌ست بهێنێت, كه‌واته ئه‌وی شاعیر له سنووری ئه‌م ده‌قه شیعرییه‌دا به‌دوای ئه‌و نه‌مرییه‌دا ده‌گه‌ڕێت. ڕۆحی ئه‌و نه‌مرییه‌ش ئه‌وه‌یه كه له ناو دێڕو وشه‌كانیدا له گه‌وهه‌ری ئه‌زموونی شیعری ئه‌مدا خه‌وتووه، به‌ڵام گرنگ ئه‌وه‌یه ئه‌م به‌چ شێوه‌یه‌ك به‌رجه‌سته‌ی ده‌كات و ده‌یكاته حاڵه‌تێكی باوو ئاماده‌ی ئه‌وتۆ كه تیایدا هه‌ست به نه‌مری خۆی بكات و له مه‌ترسی ونبوون و سڕینه‌وه‌ی دوای مردن رزگاری ببێت.
