نەوزادى موهەندیس: یاساى هەڵبژاردنەکانى عێراق، سەرئێشەیەکى تر بۆ ئایندە!

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

پەڕلەمانى عێراق لەبەرەبەیانى ڕۆژى 2 شەممە 20/ 3/ 2023دا لەکەشوهەوایەکى بارگاوى و ناڕەزایەتى هێزە بچووک و مەدەنى و عیلمانیەکاندا و لە کاتژمێر 3ى بەرەبەیانیدا و بە ئامادەبوونى 171 ئەندام پەڕلەمان دانیشتنى خۆى سازدا و دەستیکرد بە خوێندنەوە و دەنگدان لەسەر چەند مادەیەکى یاساى هەڵبژاردنەکان بۆ (پەڕلەمان و ئەنجومەنى پارێزگاکان) لە عێراقدا. لەسەر بنەماى هەموارکردنەوەى سێهەمى یاساى هەڵبژاردنەکان بەپێى یاساى سانت لیگۆى هەڵبژاردنەکان. وابڕیاریشە ڕۆژى 1شەممە 26/ 3 دەنگدان لەسەر مادەکانى ترى یاساکە کە 15 مادەن بەردەوام بێت و کۆتاییشى پێبێت. لەو مادانەى کە پەسەندکراون گرنگترینیان بریتیە لەوەى کە:
• جیاکردنەوەى دەنگەکان بەدەستى و ئەلکترۆنى دەبێت لەکاتى بوونى جیاوازیدا.
• پێویستە لەماوەى 24 کاتژمێردا ئەنجامەکان ڕابگەیەنرێت.
• ژمارەى کورسیەکانى پەڕلەمان 329 کورسى دەبێت و 9 کورسیان بۆ کۆتاکانى مەسیحى و ئێزیدى و شەبەک و کوردى فەیلى و صابیئەکان دەبێت.
• ڕێکەوتى 6/ 11/ 2023 دیاریکراوە بۆ هەڵبژاردنى ئەنجومەنى پارێزگاکان.
• عێراق کراوتە 19 بازنەى هەڵبژاردن بۆ هەڵبژاردنی پەڕلەمان و 15بازنەش بۆ هەر 15 پارێزگاکە بە کەرکوکیشەوە بۆ ئەنجومەنی پارێزگاکان جگە لە هەرێمى کوردستان.
• فرەبازنەیى نەماوە لە یەک پارێزگادا بە پێچەوانەى هەڵبژاردنى پێشووى پەڕلەمانى عێراق.
• ڕەنگە قاسم الانتخابى لە 1.9 بگۆڕێت بۆ 1.7.
• هەڵبژاردنەکانى دەرەوەى وڵات ئەنجام نادرێت، چونکە جێگەى گومان و ساختەکارى زۆربووە.
• ئەم یاسایە، هەن دەڵێن دەبێت بۆ هەردوو هەڵبژاردنەکانى (پەڕلەمان و ئەنجومەنى پارێزگاکان) بێت و هەشن کە دەڵێن دەبێت بۆ هەر یەکە لەو دوو هەڵبژاردنە یاساى تایبەت دەربچێت.
ئەم یاسایە لەکاتێکدایە کە لە ئێستادا بەرەى ئیدارەى دەوڵەت کە لە چەند پارتێکى سیاسى شیعە و سونە و کورد پێکهاتووە کە گەورەترین و باڵادەستترین پارتەکانن و ماوەى 20ساڵیشە لەدەسەڵاتدان. کە ئاشکراشە ڕەخنەى زۆرى جەماوەر و شەقامى عێراقیان ڕووبەڕوودەبێتەوە بەهۆى نەبوونى خزمەتگوزاریەکان و ئاوەدانى و گەشەى وڵات و کۆمەڵگا و بوونى گەندەڵى و بێکارى و ململانێ سیاسیەکان و بێدەسەڵاتى و لاوازیان لەبەرامبەر وڵاتانى ناوچەکە و جیهاندا و… هتد.
جا یاساکە لەلایەن ئەم پارتە سیاسیە گەورە و بەدەسەڵاتانەوە لەسەر بنەماى یاساى سانت لیگۆ داڕێژراوە و گەرەکیشە پەسەندبکرێت. بەبیانووى ئەوەى کە یاساى پێشووتر و لەهەڵبژاردنى پەڕلەمانى ئێستادا لەساڵى 2021دا بۆتە هۆى دروستنەبوونى کوتلەى گەورە و بەهێز لە پەڕلەماندا و پەرتوبڵاوى دەنگەکان لەنێوان حیزبەکان و هەرئەمەش وایکرد کە نەتوانرێت گەورەترین کوتلەى پەڕلەمانى پێکەوەبنرێت و زیاد لە 1ساڵ هەڵبژاردنى سەرۆکى کۆمار و حکومەت دوابکەوێت بەهۆى پەرتوبڵاوى کورسیەکان لەنێوان هێزە تازە دروستبوو و بچووکەکان و بەناو سەربەخۆکانەوە. هەربۆیە گەرەکیانە ئەمجارە بەم یاسایە هەڵبژاردنەکان ئەنجامبدرێت بۆئەوەى ئەو قۆناغەى ڕابووردوو دووبارە نەبێتەوە و عێراق دووربکەوێتەوە لە گێژاوێکى سیاسى لە ئایندەدا. گەرەکیشیانە بە زووترین کات یاساکە تێبپەڕێنن، چونکە زۆرینەیەکى بەرچاویان هەیە و ترسیان هەیە کە صەدریەکان وەکو هێزێکى خاوەن جەماوەر و شەقام بکەوێتە ناڕەزایەتى یاساکە.
بەڵام هەموو هێزە تازە دامەزراو و گەنجەکان و تشرینیەکان و مەدەنى و عیلمانیەکان و شیوعى و صەدریەکانیش و هەندێکیش دەڵێن مەرجەعە ئاینیەکانیش دژى یاساى سانت لیگۆن، چونکە دووبارە دەبێتە هۆکارى سەرکەوتن و مانەوەى ئەو سەرکردە و پارتە سیاسیانەى کە ماوەى 20ساڵە لەدەسەڵاتدان و تەنها بێکارى و برسێتى و گەندەڵیان پێشکەشکردوە بەگەلانى عێراق. ئەم یاسایە ڕێگرە لەهاتنە پێشەوەى هێز و تواناى نوێى عێراقیەکان. هەربۆیە دژایەتى توندى دەکەن لەڕێگەى بایکۆتکردنى دانیشتنەکان و خۆپیشاندان لەشارەکاندا و دەڵێن ئەم یاسایە لە قازانجى لیست و پارتە گەورەکاندایە، چونکە (ماوەى دەنگەکان ) دەگەڕێتەوە بۆ لیستە گەورەکان و لیستە بچووکەکانى لێ بێبەش دەبێت. بەمەش دەڵێن نوێنەرى ڕاستەقینەى هەڵبژێردراوى گەل ناچنە ناو پەڕلەمانەوە. و یاسایەکى نادیموکراتیە.
ئاشکرایە یاساى سانت لیگۆ بۆ هەڵبژاردنەکان لەساڵى 1912وە لەلایەن زاناى بیرکارى فەڕەنسیەوە ( ئەندریە سانت لیگۆ)وە دانراوە.کە پوختەکەى بریتیە لە ( دابەشکردنى دەنگە بەدەستهاتوەکان لەلایەن لیستەکانەوە بەسەر کورسى هەڵبژاردندا، لە سیستەمى فرە کورسیدا و کەمکردنەوەى کەموکڕیەکانە کە دروستدەبێت لە ئەنجامى نێوان وەکیەکنەبوونى دەنگەکان و ژمارەى کورسیە بەدەستهاتوەکاندا). ئەم یاسایە لەو وڵاتانەدا بەکاردێت کە سیستەمى فرە لیستى و لیستى ڕێژەیى پەڕلەمانى پیادە دەکەن.
بەم شێوەیە ئەم یاسایە ڕەنگە ببێتە مشتومڕترین یاساى هەڵبژاردن لە عێراقدا و گەر بەزۆرینەش تێبپەڕێندرێت،ئەوا بۆ ئایندە و لەکاتى هەڵبژاردن و دواى هەڵبژاردنەکان عێراق بخاتەوە گێژاوى ناڕەزاییەکان و خۆپیشاندانەکان و حکومەت دوابکەوێت و ئەنجومەنەکان دەستبەکارنەبن و دایاردەکانى نەبوونى خزمەتگوزارى و بەردەوامبوونى گەندەڵى و بەهەدەردانى سەروەت و سامانى گەلانى عێراق بەردەوام بێت و جارێکى تر عێراق بگەڕێتەوە بازنەیەکى بۆشى پڕ ململانێ و سەرئێشەیەکى زیاترى بۆ دروست ببێت. لەم دۆخەشەدا ئەگەرى ڕوودانى هەموو ئەگەرێک کراوە دەبێت لە خۆپیشاندانى توندى دژ بە یاساکە و ئەنجامى هەڵبژاردنەکان و تەنانەت کودەتاى سەربازى و هێنانە پێشەوەى حیزبى بەعسى لەگۆڕنراویش کە ماوەیەکە دەهۆڵى بۆ دەکوترێت، لە سایەى ڕێکەوتنى سعودیە و ئێرانیشدا ڕەنگە دڵڕازیکردنى هەردوولاشى تێبکەوێت و زلهێزەکانیش گەرەکیانە گۆڕانکارى لەم پارت و دەسەڵاتدار و دەموچاوە کۆنانەى 20ساڵى ڕابووردوو ئەنجام بدرێت.
ماوەتەوە کورد، کە گەرەکە لەناوخۆى خۆیدا یەک و یەکگرتوو بێت و تابکرێت بە لیستى یەکگرتوەوە بەشداری بکات بەتایبەتى لەناوچەکانى مادەى 140 و نەکەونە ململانێى ناڕەوا کە ببێتە لەدەستدانى دەنگ و کورسیەکانى کورد لەو ناوچانەدا. بۆیە ئەرکی سەرکردایەتى کوردە لەدواى پەسەندکردنى یاساکەوە بەهەر شێوەیەک بێت بکەونە خۆ بۆ هاندان و کارئاسانیکردن و ئاشتبونەوە لە ناوچەکانى مادەى 140 و بەتایبەتى لەکەرکوک و خانەقین و دەشتى موێڵ کە لە ئێستادا عەرەب و تورکومان لەکەرکوک ناڕەزایى دەردەبڕن بەرامبەر ئەم یاسایە کە بەلاى ئەوانە لە قازانجى کوردە. بۆیە گەر وابێت دەبێت کورد زیاتر توندوتۆڵتر و یەکگرتووتر کاربکات بۆ سەرکەوتنى لیست و کاندیەکانى خۆى و پارێزگارى لە بوون و بەهێزى کورد بکات و ڕێگەنەدات کورسیەکانى لە ئەنجومەنى پارێزگاکاندا کەم بکات بەتایبەتى شارى کەرکوک. کە ماوەى 6ساڵە لەدەست زۆرینەى کورد دەرهێنراوە و عەرەب و تورکومان بەڕێوەى دەبەن و هەموو پیلان و بەرنامە دژ بەکوردەکانیان جێبەجێدەکەن. گەر لەناو هەرێمى کوردستاندا ململانێ و ناکۆکیمان هەیە، با لەناوچە دابڕێنراوەکانى کوردستاندا لەبەر خاترى خوێنى شەهیدان و مێژوو و ئایندەى کوردوکوردستان هاوڕا و تەبا و یەک و یەکگرتووبین.
بەداخەوە ئەمجارەش نەتوانرا یەکڕیزی نێوماڵی کورد بپارێزرێت و هەر لایەنە بۆ قازانجی دەستکەوتی حیزبی خۆی هەوڵ دەدات و کوردایەتیش بوەوە قوربانی و جارێکی تر سەربڕدرایەوە.