عوسمان عومەر: عەرەبەکان کێن.؟
وەرگێڕان و ئامادەکردنى/ عوسمان عومەر
عەرەبێکە خۆى لەخۆى دەپرسێت ئیمە کێین؟ هەرخۆشى دەلێت: چى دەبێت یا ڕوودەدات گەر هەموو عەرەب نەمێنن یا لەناوبچن؟. چى دەبێت، یاڕوودەدات لەناکاو ڕۆژێک جیهان وەبەخەبەر هاتن کە عەرەب دیار نەمابێتن یا لەناوچوبن؟ بێگومان هیچ زیانێک بەهیچ کەس ناگات و هیچ شتێکمان لێنابڕێ و ناوەستێت وەک ئەنتەرنێت و نەمانگە دەستکردەکان دەوەستن و نەکارگەى ئۆتۆمبیلەکان دەوەستن و نەپارچەى یەدەگیان لەبازارەکاندا نامێنێ و هیچ هاوڵاتیەکى جیهانیش لەداو دەرمان و ئامێرى پزیشکى پەکیان ناکەوێ و نەهۆڵى نەشتەرگەرىەکان پەکیان دەکەوێ و نەکارگەى ئەو چەکانەش لەکار دەوستن کە ئیمە یەکترى پێ قڕدەکیەن.
ئێمەى عەرەب چیمان پێشکەشى مرۆڤایەتى کردوە؟ جگە لە قسەکردن و وێنەى یەکترکوشتن لە ڕۆژنامەو هەواڵ و دەنگوباسەکان بلاوکردنەوەى؟. ژنێکى فەرەنسى لەبالکۆنى شوقەکەیەوە بەخەندەو پێکەنینەوە بەژنیکىتر دەڵێت: هههه عەرەب دیارنەمان لەناوچون و ژنیێکى دیکە بەوەى تر دەلێت: ئەوانەى شەو و ڕۆژ خەریکى کوشتوبرى یەکتر بون؟رەنگبێ زۆر کەس وابزانێ من زیادە ڕۆیی دەکەم لە بۆچونەکانم با لە نزیکەوە بڕوانین چى لە سوریاو عیراق و یەمەن و میسرو تونس و لیبیا هەندێ وولاتى تر دەگوزەرێ. هەندێ لەو گەلانە نیوەیان بەدەست برسیەتى و بێتوانایی ماددىەوە دەناڵێنن و هەندێکیشیان بەتێروتەسەلى و پۆشتەو پەرداخ لەهیچیان کەم نییە تەنها وورگ زلىەوە نەبێ. هەموویان هەر عەرەبن هەمومان عەرەبین و ئیمەى عەرەب ئۆبالێکین بەسەر مرۆڤایەتیەوە، هیچ شتێک لاى هاوولاتى ژاپۆنى ئەوروپى کەم نابێتەوە و ناترسێت لەوەى هیچ شتێک دیار نەمێنێ تەنانەت هاولاتیانى مالیزى و تورک و ئەمریکیەکانیش لەوە ناترسن کە ژیانى ڕۆژانەیان پەکى بکەوێ و تەنانەت بەرهەم هێنانى پیشەشازى و داهێنان و دۆزینەوەو تەنانەت لایەنى مەعریفیش هەرخەریکن و بەردەوام لەجولەو هەوڵدان, ئیمەش وەک عەرەب مشەخۆرین و هەرچى ئەوان دروستى دەکەن و دایدەهێنن ئیمە دەیماشینەوەو بەشێوەیەکى زیانبەخش و ناتەندروست بەکارى دەهێنین و دەیخۆین, گەرفەنابین بێگومان کارگەى چەک دروستکردن وپەکیان دەکەوێ، چونکە ئیمە بەملیار دۆلارمان بەخشیوە بۆکرینى چەک وبازارى ساخکردنەوەى ئەوچەکە کۆمەلکوژو لەناوبردنەین بەخوێنى خۆمان, ئەوان هەموو شتێک بەرهەم دێنن و ئیمەش تەنها قسەکردن نەبێ ودواتر لێکدانەوەو شرۆڤە و شیکردنەوە ودەگێڕینەوە, دواتر بۆ هاندان و دژە یەکترو هەولدان و بەرکەنارخستنى یەکترو ململانێى یەکتر هەر لەبەرەبەیانى مێژوەو واهاتووەکەڕقمان لەیەکتر ببێتەوەو میلیشیاو چەکدار دروستکردنى بێئەژمار، هۆزێک دژى هۆزەکەى تربووە و مەبدەئى وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍۢ وَمِن رِّبَاطِ ٱلْخَيْلِ و جەنگ و زۆرانبازى لەمەیدانەکان و هەمو شتێکمان لەوەدا کۆکردتەوە کە دژى ئیسرائیل بین و ململانێیەک، یا گرێیەکى دەرونى بەهێزى لەگەڵ خودى خۆى دروستکردوە. چونکە ئینتیماى بۆ گەلێکى پروپوچ هەیە. ئەویش کە عەرەبین.
جگە لەوانەى باسمان کرد, نەمانتوانیوە پێگەی زانکۆیەکمان لەناو ئەو 400 زانکۆ جیهانیەدا هەبێت! نە پەرلەمانەکانشیمان, نەیاسایەکمان, نەدەسەلاتى حوکمڕانیمان هەیە بۆ هاوڵاتى عەرەب جێى شانازى بێت, هیچ شتێکمان نیە کە جێى شانازىمان بێت لەناو گەلانى ئەم سەرزەمینەدا. تەنانەت کاتێ حوسنى موبارەک نەخۆش کەوت، بۆچارەسەر ڕووى لە ئەڵمانیا کرد و بەخۆى و دەستەى یاریدەدەرانى و دەستەى پاریزگارىەکەى ئەم جموجولەى ئەوکەسانە سەرنجى هاووڵاتیەکى ئەلمانى نەخۆشى ڕاکێشا کە ئەویش بۆ مەبەستى چارەسەر لەهەمان نەخۆشخانە بوو, پرسیارى لەدکتۆرێک کرد کە چارەسەرى دەکرد: ئەوە کێیە لەو هۆلەى تەنیشتمان؟ لەوەڵام دا گوتى ئەوە سەرۆکى گەوترین وولاتى عەرەبیە, نەخۆشە ئەلمانیە ئەمجارە پرسیەوە چەند ساڵە حوکمرانى دەکات؟ دکتۆرەکە لەوەڵامدا گوتى 30 ساڵە. نەخۆشە ئەلمانیەکە گوتى ئەوە دکتاتۆرو گەندەڵە دکتۆرەکەى پرسى بۆچى وا دەڵێی؟ نەخۆشە ئەلمانیەکە گوتى بۆیە وا دەلێم کە 30 ساڵ حوکمڕان بێت و هەمو شتێک و دەسەڵات و ئیمکانیاتێکى لەبەر دەست بووە، چۆن نەیتوانیوە نەخۆشخانەیەک دروست بکات کە خۆى متمانەى پێى هەبیت و لەوێ چارەسەرى بکەن.
کاتێک رەشەباى بەهارى عەرەبى هەلیکرد هەمو شتێکى دارماند و دەرکەوت ئەوەى هەیە هەیکەلێکى کارتۆنیە بە پچوکترین رەشەبا دەرمێ و قەبارەى ئەو رق و توندو تیژیەکە لە کلتورى کوێرانەو رۆشنبیریە سەرنج راکێش و سەقەتەى هەمانە دەرکەوتن و کە ململانێى تایەفى دەرکەوت تا بیانوى غەزیزەى کوشتوبڕ لەناخمان زیندو بکەینەوەو نەیارەکانمان بکوژین بەپارەسەرمایە ئەو نەعەرەتەیە زیندو بکەینەوەو بەفەتوا لە کەنالە ئاسمانیەکان بۆ کۆمەلکوژى یەکتر.
هەندێک ئەو بارودۆخەى عەرەب بە ئەوروپا بەراورد دەکەن کاتێک لەو تاریکیە دەرچون ڕزگاریان بووە لە تونێلەتاریکە و گەیشتونەتە روناکى و شەڕى ناوەخۆ ڕزگاریان بووە، بەلام گەلانى ئەوروپا لەگەڵ ئەوەى شەرى ناوەخۆیان کردووە، بەلام گفتۆیەکى جدى و فیکری لەگەڵ بووە، بەلام ئیمەى عەرەب گەر ئەو چەندو چونە و واقیعى خۆمان نەخوێنینەوە بەهیمنى و لەسەرەخۆیی و دور نەکەوینەوە لە ئاژاوە گێژاوى چەک کەواتە ئیمە دەگەین بەچى؟ چیمان پێدەکرێ و چیمان لێهەلدەستێ گەر وانەکەین ئەو زبلدانى مێژوو چاوەروانمان دەبێ.
کە نەتەوەى عەرەب بەزمانەکەى خۆیان قورئانیکیان هەیەو پەیامبەرێکیان تێدا هەلکەوتووە خۆ هەرچەندە زەردەشت پەیامبەرێک بووە پێش پەیامبەرى ئیسلام و ئاڤیستا هەبووە، بەلام بەزمانى کوردى نەبووە؟ کورد بە زەبرى شمشێر موسلمان بووە, پەندێکى عەرەبى هەیە دەلێت من عاشر قوما اربعین یوما صار منهم واتە ئەوەى لەگەڵ قەومێکى تردا 40 رۆژ هەلسوکەوت بکات دەبێتە بەشێک لەوان، بەڵام ئیمەى کورد 1440 ساڵە لەگەڵ عەرەب دەژین دیارە خو خاسیەتى ئەوانمان وەرگرتوە لەنەفامى و ناهۆشیارى کەدەڵێین نەفامى ناهۆشیارى واتە سروشتى تۆڵەو ڕق وکینەو دژایەتى یەکتر و ملشکاندنى یەکترو چاو هەلنەهاتن کە هۆزێک یا ئیمارەتێک باڵادەست یا پێشکەوتوتر گەشەکردو تر بێت. کەواتە ئیمەى کوردیش با لەخۆمان بپرسین ئەى ئیمە چیمان بۆ مرۆفایەتى کردووە, زانستەکانمان, هەلسو کەوتە باشەکانمان لەگەڵ یەکترى و وەک عەرەب خۆیان بەخۆیان گوتوە لەبەرەبەیانى مێژووە خەریکى هۆزگەرایەتى و ململانى یەکترىن و کەمین دانان بۆ یەکترىن.
ئیمەى کوردیش هەر لەسەردەمى دەولەتى مادەوە تا ئیمارەتەکان شیروتیرمان لەیەکتر سوەو لەگەڵ دوژمنەکانمان کلکمان گرێ داوە دژى ئەم ئیمارەت یا ئەو ئیمارەت یا خۆ بەخۆیی ملمان لەبەرملى یەکتر ناوەو یەکترمان کوشتوە لەپێناو دەسەلات… با زۆر دوور نەکەوینەوە دواى راپەرینى 1991 کە توانرا بەهیمەتى جەماوەرو پێشمەرگەوڕێکخستن و چەکدارە دلسۆزەکان هەمو شارەکان بگرین, کەوتینە تالانکردنى دام و دەزگا حکومیەکان… کە حکومەتیشمان تەشکیل کرد لەبرى خزمەتکردن سەرەتا فیفتى فیتى بوو کەس نامەى ئەوى ترى نەدەخوێندەوەو هەرکەسە خەمى دەسەلات وپێگەى خۆى بەهێزکات تا کار گەیشتە شەرى ناوەخۆ و کە پێشتر بەهەمان ئەزمون دا تێپەرمان کردبوو و هیچمان نەچنیەوە جگە لە لەمالوێرانى و بەهەدەردانى توانا مروییەکانى گەلەکەکان و کوژرانى چەندین سەرکردەو فەرماندەو پێشمەرگەو هاووڵاتى,ساڵى 1994 یش بەهەمان شیوە لەبرى پەرەپێدانى ئاوەدان کردنەوەى کوردستان دوو ئیدارەیی و دووزۆنى و لەنکاو پەلاماردانى یەکترى و گرتنى لایەنگرى یەکتر و زیندانى کردن و تا گەیشتە رادەى پەنا بردن بۆ سوپاى داگیرکەرى بەعس و دواتر تورک بۆ زاڵ بوون بەسەر نەیارەکەى کە هەر لە ساڵى 1975 ئەو رق و کینەیە هەرلە دڵ دا ماوە تاکو ڕۆژگارى ئەمرۆ ئیتر بۆچى گلەیی لە عەرەب بکەین و تانەیان لێبدەین خۆشمان لەوان خراپترین گەر ئەوان لەکۆن هۆزگەرایەتی و دژە یەکتر بوبن ئیستا ئیمەى خەریکى زیندو کردنەوەى بنەمالەو عەشایەرگەرى و خۆسەپاندن و خۆ بەگەورە زانین و تەنانەت حکومەتە کوردیەکە لەپێناو بەرژەوەندى بنەماڵە گرێبەستى ٥٠ ساڵەیان لەگەڵ سەرسەخترین دوژمنى کورد و دواتر بەسەردانێکى سەرۆک وەزیرانى عیراق نەوت ڕادەست کرا کە زۆر دەنگ پێشتر هەبوو کە لەگەڵ عیراق ریکەوتن بکرێ و بائەوان بیفرۆشن و بودجەى هەریم دابن بکرێ وەک ئەوەى خۆمان بەنرخى هەرزان تاڵانفرۆشى بکەین خۆ دیارە ئەوەش بۆ گیرفان و بەرژەوەندى بنەماڵەو کەس وکارو براو ئامۆزاکان بووە, خۆ کەخەلکى عەرەبیش بەدەست نادادیەوە دەنالێنێن لاى کوردیش هەروایە, هەندێ خەلک تیروتەسەل و بارودۆخى دارایی باش وهەندێکیش لەکوردستان هەروان…تاگەیشتە ئەوەش کە دەست بۆقوتى خەلک ببرێت و پاشکەوتى موچەش بکرێ و سەرەڕاى ئەوەش 28 ملیار قەرزار بین کە نەوتیش فرۆشراوە ئەى نادادى عەرەببش بەدەس حوکمڕانەکانیان هەر وایە ئەوەى ئیمە جیا دەکاتەوە لەعەرەب، تەنها شتێکە کە کورد هەموى سوننە مەزەبە دەنا شەرى تایەفەگەریش وەک عەرەب لاى خۆمان ڕووى دەدا. چون عەرەب هەریەکە هێزى سەربەحیزب و لایەنەکانى خۆیان هەیە ئیمەى کوردیش هەمانە و زۆرجاریش پەنامان بۆ چەک بردووە دژى یەکتر کەواتە ئیمەو عەرەب وەک یەک واین و چیمان بۆ گەل و نەتەوەکەمان کردووە نەپەرلەمانمان پەرلەمانە و نەدادگاو یاساکانیشمان دادگاو یاسان وبەدەستى حیزبەوە دەنالێنن و نەحکومەتیشمان حکومەتە کە جیاکارى لەنێوان دووپارێزگادا بکات.
زۆر سەرکردەمان نەخۆشخانەى تایبەت بەخۆیان دروست کردووە بەلام بۆهەڵامەتیک یا دان ئیشەیەک وەک حوسنى موبارەک ڕوو لەولاتان دەکەن بۆچارەسەر… ئیمەش وەکو عەرەبەکان بەدەست رۆتین و دزى گەندەلىەوە دەنالێنین کە سیستەم دامەزراوە حکومیەکان تەنها بۆلایەک و دژى لایەکەى تربێت کەواتە ئیمەش وەک عەرەب گەلێکین هیچمان لەباران دانیە و هەربۆیەشە بەداگیرکراوى و دابەشکراوى ماوینەتەوە وهەربەهۆى تەسفیەى حسابات و کۆنە قین وچاو هەلنەهاتن بەیەکترو باڵادەستى هەموو خزمەتێکى ولاتەکەمان و ئاوەدانکردنەوەیەکمان پشتگوێ خستووە و وەک دکتاتۆرەکان پایتەختمان جوان و پڕشەقام بەلام شارەکانى تر و جادەوبانەکانى وێرانە و رۆژانە ڕووداوى ئۆتۆمبیلى تێدا روودەدات. ئەوپرسیارە لەجێى خۆیەتى گەر ساڵى 1998 مادلین ئۆلبرایتێک و ئەمریکایەک هەبوومشورى خواردین و رێکخستینەوەپاش شەڕو ململانێیەکى خوێناوى کە خوێنى هەزاران ڕۆلەى جەربەزەى ڕژاند و هەنێکێش بێسەرو شوێن, ئیستا ئەوانیش لیمان کەوتونەتە تەقەو سەرزەنشت کردنمان لەسەر ناداد پەروەرى و کوشتن و دەستگیرکردنى خەلک و توندو تیژى جەستەیی ودرەونى دەربارەیان و دروستکردنى بارێکى دەرونى خراپ بۆ سەرجەم خەلکى کوردستان کەزۆر بابەتى رۆژەڤ کە هەموان هەستى پێدەکەین کەواتە ئیمەش لەعەرەب خراپترین.
