نەوزادى موهەندیس: ئەم هەڵبژاردنەى تورکیا بۆچى سەرنوشت سازە؟

نەوزادی موهەندیس

کلیک بکەرە سەر وێنەی نوسەر دەگەیت بە ئەرشیڤەکەی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

وەک دەوترێت ڕۆژى یەکشەممە 14. 5. 2023 ڕۆژى حەشر و حسابە بۆ هەریەکە لە هاوپەیمانى کۆمارى (ئاکاپە و مەهەپە بەسەرکردایەتى ئەردۆگان ى 69 ساڵ و دەوڵەت باخچەلى) لەلایەک و لەولاتریشەوە بۆ هاوپەیمانى میللەت ( 6 پارتەکەى چواردەورى مێزە خڕە 6 کەسیەکە و کاندیدەکەیان کمال کلیچدار ئۆغڵۆ 74 ساڵ )، چونکە لەم هەڵبژاردنەدا هەر لایەکیان سەرکەوتوو بێت ئەوا بۆ ماوەى 5ساڵى ئایندە باڵادەستى تەواو دەبێت و دەتوانێت بەرنامە و بیروباوەڕەکانى خۆى لە سیاسەت و ئابورى و ئەمنى و کۆمەڵایەتى و هەموو بوارەکانى تردا جێبەجێبکات.
گەر هاوپەیمانى کۆمار سەرکەوتوو بێت واتە درێژەدان بەهەمان بەرنامەى 5 ساڵى ڕابووردوو کە بەهاوبەشى ئاکاپە و مەهەپەى نەتەوەیى و بە ڕابەرایەتى ئەردۆگان پیادەیان کردووە. ئاشکرایە ئەردۆگان و حیزبەکەى ئاکاپە بۆماوەى زیاد لە 20سالێ تەواوە بەتەنها لەدەسەلاتدان.
توانیویانە تاڕادەیەک لەم 20 ساڵەدا لەڕووى سیاسى و پێکهێنانى چوار کابینەى حکومەتێکى یەکگرتوو وبەهێزى ناوخۆییەوە دابمەزرێنن دوور لە حکومەتە ئیئتیلافیە لاواز و لەرزۆکەکانى ڕابووردووتر لەنێوان حیزبە سیاسیە عیلمانیەکاندا. ئەمە بۆ ئەردۆگان و ئاکاپە خاڵێکى ئەرێنیە. بەڵام لە ڕووى سیاسەتى دەرەکى و پەیوەندیە سیاسیەکانى تورکیا بە دەوروجیران و گەلانى ناوچەکە و وڵاتانى زلهێزیش و یەکێتى ئەوروپاوە تورکیا زۆرینەى سیاسەتەکانى تاکتیکى و هەڵبەز و دابەز و شڵەژاوى پێوەدیاربوە و لەماوەى 5 ساڵى ڕابووردوودا تورکیا پەیوەندیەکانى لەگەڵ عێراق و سوریا و ئێران و سعودیە و ئیمارات و میسر و ئیسڕائیل و… هتد. زۆر خراپ بوە لەناوچەکەدا و لەگەڵ هەریەکە لە ئەمریکا و یەکێتى ئەوروپا و تەنانەت ڕوسیاشدا زۆر باش نەبووە و گەیشتۆتە ئاستى دابڕان و گەمارۆ سەپاندنە سەر تورکیاش، هەربۆیە ئەردۆگان خۆشى و تورکیاشى ڕووبەڕووى قەتیسبوون و گۆشەگیرى و کەنارخستن کردبۆوە، بەڵام بەسیاسەتە دووفاقى و دووڕوویى و ڕاراییەکانى توانیبووى لەگەڵ هەموانیشدا پەیوەندیەکانیان بەناچارى ئاسایى بکاتەوە گەرچى بە تەنازولکردنیش بێت.
لەڕووى ئابوریشەوە ئابورى تورکیا ڕووى لە هەڵاوسان و چوونەوەیەک و خاوبونەوە و سستبوون چوە و نرخى دراوەکەى لیرەى تورکیا بۆ نزمترین ئاست دابەزیوە و خەرجیەکانى ئەو جەنگ و ململانێیانەى زۆر لەسەر تورکیا کەوتوە و ئاستى داهات و ژیان و گوزەرانى هاوڵاتیانى تورکیا زۆر خراپ بووە.
لەڕووى ئەمنى و سەربازیشەوە، بەهۆى سیاسەتە هەڵە و دەستێوەردان و سنووربەزاندنەکانى سوریا و عێراق و هەرێمى کوردستان و یۆنان و قوبرس و …هتد. تورکیا هەمیشە لەدۆخێکى نا ئەمین و نائارامدا بوە و ڕووبەڕووى ڕەخنە و گازندەى دۆست و نەیارانى بۆتەوە لە زلهێزەکانى ئەمریکا و ڕووسیا و یەکێتى ئەوروپا و ناتۆ کە بەنیازن تەنانەت بڕیارى دەرکردنى تورکیا بدەن لە ڕیزەکانیشى بەهۆى لایەنگیرى و نزیکبونەوەى لە ڕووسیا و پۆتینى سەرۆکى.
لەڕووى کۆمەڵایەتى و بوارەکانى تریشەوە تورکیا لە پاشەکشەدایە و بەتایبەتیش لە بوارەکانى دیموکراتى و ئازادیەکان و ڕاگەیاندن و پێشێلکردنى مافەکانى مرۆڤەوە.
لەڕووى گەندەڵى و بەهەدەردانى سەروەت و سامانى وڵاتیشەوە ئاکماپە و ئەردۆگان ڕووبەڕووى توندترین ڕەخنەى ناوخۆیى و دەرەکى بونەتەوە.
لەڕووى تاکڕەوى و حوکمڕانى بنەماڵە لە حیزب و حکومەتدا و بەتایبەتى دواى هەموارکردنەوەى سیستەمى حوکمڕانى لە پەڕلەمانیەوە بۆ سەرۆکایەتى بەهەمان شێوە ئەردۆگان ڕووبەڕووى ڕەخنەى توند بۆتەوە.
بەم شێوەیە ئەردۆگان و ئاکاپە لەبەردەم دوو ڕیانێکى چارەنووساز و سەرنوشتسازدان و گەر سەرکەوتووبن ئەوا گرەنتى مانەوەیان دەکەن بۆ 5ساڵى ئایندە و دۆخەکانى ناوخۆ و دەرەکى باشتر نابن و ڕوولە خراپى و پیاداکێشان دەبنەوە لەناوچەکە و دونیاشدا. بۆیە لەناوخۆ و دەوروجیران و دونیاشدا ئاواتەخوازى نەمانى ئاکاپە و ئەردۆگانن لەدەسەڵاتدا وکاریش دەکەن بۆ شکستپێهێنانى.
لەبەرامبەریشدا،گەر هاوپەیمانى میللەت سەرکەوتووبن،ئەوا کۆتایى قۆناغى ئەردۆگانیزم و ئاکاپە دەبێت و قۆناغێکى نوێى جیاواز لە 20 ساڵى ڕابووردوو دێتەوە کایە و تورکیا خۆى لە تەوقى ئەردۆگانیزم ڕزگار دەکات و ئەوەى ئاکاپە و ئەردۆگان بەتاکڕەوانە و ملهوڕانە کردویانە هەڵیاندەوەشێنەوە و ڕەنگە دەرگاى جەهەنەمیشى بەڕوودا بکەنەوە لە ڕێگەى کردنەوەى دەیان و سەدان دۆسیەى گەندەڵى و مافەکانى مرۆڤ و کوشتن و گرتن و دوورخستنەوە و سزادانى چالاکوانان لەهەموو نەتەوەکان و… هتد. بەمەش ڕەنگە ئاکپاپە وەکو حیزبیش ڕووبەڕووى داخستن و هەڵوەشان و بچووکبونەوە ببێتەوە.
بەڵام لەلایەکى ترەوە ڕەنگە ئەم هاوپەیمانێتیە تاسەر بڕنەکات و حکومەتێک و پەڕلەمانێکى لاواز و لەرزۆکى ئیئتیلافى لێ بەرهەمبێت و جارێکى تریش قۆناغ و سەردەمى نەوەدەکانى سەدەى ڕابووردوو وەبیرى تورکەکان بخەنەوە.کە لەهەموو ڕووەکانەوە لە ڕووى سیاسى و ئابورى و ئەمنى و کۆمەڵایەتى و… هتد. کە هیچ تورکێک ئاواتى بۆ ناخوازێت و دووریش نیە لە ئەنجامى حکومەتێکى ئاوها لاوازدا پەنا نەبرێتەوە بەر کودەتاى سەربازى چونکەى سەربازەکان ماوەى 20 ساڵە بێ دەست و چەنجە کراون و نینۆک و پەڕوباڵیان کراوە لەلایەن ئاکاپە و ئەردۆگانەوە.
بۆیە بەهەق ئەم هەڵبژاردنە چارەنووسسازە بۆ هەردوولا و بۆ تەواوى گەلانى تورکیا و تورکیاش وەکو وڵات. بۆیە هەمووان ئەو پەڕى توانا و هێز بەکاردێنن و هەڵمەتى هەڵبژاردنەکانیان لەوپەڕى گەرموگوڕیدایە و وەک دەڵێن شەڕى مان و نەمان دەکەن.
بەلاى کوردیشەوە ئەوە گرنگە لە ئێستادا کە دەسەڵاتى ئەرۆدگان و ئاکاپە کۆتایى پێبهێنرێت، چونکە لەو ماوەى 20ساڵەدا ئەردۆگان ئەوەى بەکوردى کردوە لە هەر چوار پارچەکەى کوردستاندا هیچ حکومەتێکى تورکیا پێینەکردوە. لانى کەم ئەو دەسەڵاتانە تەنها دژ بەکوردى تورکیا و لەم دواییانەشدا بەرامبەر هەرێمى کوردستان دژایەتیان دەکرد.بەڵام ئەردۆگان و ئاکاپە لە هەر چوار پارچەکەى کوردستان بەوپەڕى توندوتیژى و نامرۆڤانەوە مامەڵەى دەکرد و هەموو هێز و هەڕەشە و هۆکارەکانى بەکاردەهێنا بەتایبەتى لە باکور و ڕۆژئاوا و لەهەرێمى کوردستاندا بەناوى دژایەتیکردنى تیرۆر و تیرۆریستانەوە کە تەنها مەبەست لێى پەکەکە و پەیەدە و هەموو کورد بووە و بەلاى ئاکاپە و ئەردۆگان و مەهەپەشەوە هەموو کورد تیرۆریستن و لەهەرکوێى دونیابن دوژمنایەتیان دەکەن.
هەربۆیە هەدەپە و هێزە چەپەکانى ترى تورکیا و کوردەکان دەنگى خۆیان یەکلاکردۆتەوە بۆ کمال کلیچدار ئۆغڵۆى ڕکابەرى ئەردۆگان (هەرچەندە لەڕابووردوودا هەموو پارت و سەرکردە عیلمانیەکانیش هەڵوێست و کردار و گوتارى دوژمنکارانەیان بەرامبەر کورد و مەسەلەکەى تاقیکراونەتەوە)، بەوهیوایە کە کرانەوەیەکى زیاتر لەهەموو بوارەکان و بەتایبەتیش بەرامبەر مەسەلەى کورد لە تورکیا و ناوچەکەدا چێ ببێت. کوردیش بتوانێت بە نەفەس و نیەت و بەرنامە و تێڕوانینێکى نوێوە بۆ ئایندە کاربکات و هاوبەشیش بکات لەدەسەڵاتى تورکیادا و مافەکانى بە ئاشتى و لەڕێگەى یاسا و دەستور و پەڕلەمانەوە وەدەستبێنێت و تەنانەت بەڵێنیش دراوە کە کار بکرێت بۆ کۆتایهاتنى شۆڕشى چەکدارى پەکەکەش.
بەم شێوەیە ئەم هەڵبژاردنە بۆ کوردیش سەرنوشتسازە و گرنگى و کاریگەرى یەکجار گەورەى هەیە. بەو هیوایەى کە کوردیش لەوبەشەى تورکیادا ببنە خاوەنى جۆرە دەسەڵاتێکى فیدڕاڵى هاوشێوەى ڕۆژئاوا و باشوور و بەمەش کورد و مەسەلەکەى پێدەنێننە قۆناغ و سەردەمێکى گەشەکردوو و باڵاترەوە و نزیکدەبنەوە لەخەونە مێژینەکەیان لە دامەزراندنى دەوڵەتى سەربەخۆى کوردى.
مایەى دڵخۆشیشە کە زۆرێک لە ئامار و ڕاپرسیە ناوخۆیى و نێودەوڵەتیە سەربەخۆکان ئەوە پیشاندەدەن کە ڕێژەى دەنگ و لایەنگیرى بۆ ئاکاپە و ئەردۆگان لەبەرامبەر نەیارەکانیدا ڕوو لەدابەزینە کەئەمەش هێندەى تر خواست و خۆزگەکانى زۆرینەى تورکیا پشتئەستووردەکەن بەسەرکەوتن و یەکلاکردنەوەى ئەم گەڕەى گەمە سیاسیەکە بەلاى زۆرینەدا دەیشکێننەوە و ئیدى قۆناغى پۆست ئەرۆگانیزم دەستپێدەکات و بۆ هەتاهەتاییە بەرەو زبڵدانى مێژوو توڕی هەڵدەدەن و هەربۆیە پێویستە پارتەکانى ڕکابەرى ئەردۆگان پەند و عیبرەت لەم 20ساڵەى تاکڕەوى و فاشیزمى و ملهوڕى ئەرۆدگان وەربگرن و هەڵە و سەرکێشى و غرور و لوتبەرزیەکەى ئەردۆگان بەرامبەر پێکهاتەکانى تورکیا و بەتایبەتیش کورد دووبارەنەکەنەوە.
هەموان تا 14 ئایار لەچاوەڕوانیەکى تاقەتپڕۆکێن و دەماخ سوتاندندا و لەسەر ئاگرێکى هێواش پشوودرێژ دەبین بەهیواى ئەوەى خواست و خۆزگەکان بەنەمان و شکستى ئەردۆگان و ئاکاپە بێننەدى و چاوەڕوانیە بێزارکەرەکە بگۆڕیت بە ئاهەنگى سەرکەوتن و شادى و خۆشى و جەژنى سەرتاسەرى بۆ هەموان لەناوخۆى تورکیا و ناوچەکە و دونیاشدا بەنەمانى دیکتاتۆرێکى تر لەبەرگێکى ئیسلامى توندڕەودا.