سەنگەر مەهدی عەلی: کارامەییەکانی مامۆستایەکی باش.

سەنگەر مەهدی

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

کاتێک بیر لە پەروەردەی خۆت دەکەیتەوە، ڕەنگە مامۆستایەک هەبێت کە وەک سەرچاوەیەکی ناوازەی هاندان و ئیلهامبەخش جیاواز بێت. ڕەنگە ئەوە مامۆستایەکی بنەڕەتی بووبێت کە ئیلهامبەخش بووبێت بۆ گۆڕینی بواری پیشەکەت، یان ڕەنگە مامۆستایەکی باخچەی ساوایان بووبێت کە کردەوە سادەکانی میهرەبانی جیاوازییەکی ئەرێنی لە منداڵیدا دروستکردبێت. بەڵام گرنگ نییە لە چ پۆلێکدا بوویت، یان لە چ بابەتێکدا دەخوێنی. ئەگەری ئەوە هەیە مامۆستای دڵخوازت خاوەنی زۆرێک لەو لێهاتوویی و تایبەتمەندیانە بووبێت کە لەم لیستەدا هاتووە، کە بە وردی سیفەتەکانی مامۆستایەکی باش دەشکێنێت.
مامۆستایانی بەڕێز بەردەوامبن لە خوێندنەوە. کاتێک ئێمە بەدواداچوون بۆ تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی کارەکتەری و لێهاتووییەکانی فێرکردن دەکەین کە پەروەردەکاران پێویستیان پێیەتی لە ساڵی 2023 و دواتردا. هەروەها ئێمە تێڕوانینێکی گشتیمان لەبارەی ئەو بڕوانامە و بڕوانامانەی کە پێویستە بۆ بوون بە مامۆستا، چ لە هەرێم و چ لە دەرەوەی هەرێم خستۆتە ڕوو. جا چ کارامەیییەک بێت کە پێویستە هەڵوێستەی لەسەر بکەیت، بڕوانامەیەک بێت کە پێویستە بەدەستی بهێنیت، یان ڕەنگە تەنانەت تایبەتمەندییەکی کارەکتەری کە بتەوێت کار لەسەر پەرەپێدانی بکەیت، ئەم ڕێنماییە دەیان بیرۆکە پێشکەش دەکات بۆ ئەو بوارانەی کە دەتوانیت دەست بکەیت بە باشترکردن وەک پەروەردەکارێک و دەست پێبکەیت باشتربوون:
14 سیفەتی سەرەکی کە مامۆستایەکی باش دروست دەکەن.
پێویست ناکات جۆرێکی کەسایەتی دیاریکراوت هەبێت بۆ ئەوەی مامۆستایەکی ئیلهامبەخش و کاریگەر بیت. بەڵام هەندێک تایبەتمەندی بەسوود هەیە کە پێویستە کار لەسەر پەرەپێدان، یان بەهێزکردنی بکەیت، ئەگەر ئامانجەکەت ئەوە بێت کە پەروەردەکارێکی سەرنجڕاکێشتر و سەرکەوتووتر بیت:
1. خۆگونجاندن
خۆگونجاندن پێویستە بۆ مامۆستایان، کە پێویستە بەردەوام هەڵسەنگاندن بۆ ئەوە بکەن کە چی بۆ خوێندکارەکانیان کاردەکات و لەوەش گرنگتر، چی کارناکات. خۆگونجاندن و نەرم و نیانی ڕێگەت پێدەدات لە نێوان تیۆرییە جیاوازەکانی فێربوون و شێوازەکانی فێرکردندا بپڕژێنیت شتێک کە بۆ ساتێک باسی دەکەین بەبێ ئەوەی بەهۆی فشار یان بێبڕیارییەوە بێ جووڵە بیت.

2. هاوسۆزی
هاوسۆزی توانای تێگەیشتنە لەوەی کەسێکی تر هەست بە چی دەکات، یان ئەزموونی دەکات بە سادەیی، خۆت بخەیتە شوێنی کەسێکی ترەوە. وەک مامۆستایەک، زۆر گرنگە کە هاوسۆزی پراکتیزە بکەیت لەبری ئەوەی گریمانە بکەیت، بۆ نموونە: هەوڵ بدەیت بۆ تێگەیشتن و چارەسەرکردنی ئەو پرسە بنەڕەتییەی کە دەبێتە هۆی ئەوەی خوێندکارێک لە دوای هاوتەمەنەکانی بکەوێت، ئاستێکی خراپتر لە جاران ئەنجام بدات، یان لە پۆلدا قسەی ناشرین بکات.

3. سەبر، یان ئارامی
سەبر گرنگە بۆ خوێندکارەکانت کە لە سەرەوە باسم کرد لەسەر تیۆرییەکانی فێربوون، لەوانەیە وەک نمونەیەک سەیرت بکەن و ڕەفتارەکانت وەربگرن. هەبوونی ئارامی، ئاسانکاریت بۆ دەکات بۆ کارکردن لە ڕێگەی ململانێ و تەحەددای ناوازەی هەر خوێندکارێکەوە، کە ڕەنگە زاڵبوون بەسەریاندا قورس بێت، یان هێواش بێت.

4. بەشداری کردن
خوێندکاران لە تەمەنێکی زۆر بچووکەوە هەستیارن و بە ئاسانی دەتوانن بزانن کەی مامۆستایان بێزارن، یان بێباکن بەرامبەر بە مادەکانی خۆیان. ئەگەر دەتەوێت بەشداریکردن و حەماسەت لە پۆلەکەتدا دروست بکەیت، زۆر گرنگە خۆت نموونەی ئەو سیفەتانە بهێنیتەوە، خولیای تووشکەر بۆ فێربوون پیشانی خوێندکارەکانت بدەیت و هەموو ئەو دۆزینەوە و خولیا وروژێنەرانەی کە دەتوانێت قفڵیان بۆ بکاتەوە.

5. گوێگرتنی چالاک
گوێگرتنی چالاکانە زۆر گرنگە ئەگەر بتەوێت بە شێوەیەکی کاریگەر دەستنیشان بکەیت و یارمەتیت بدەیت لە تێپەڕاندنی بەربەست و تەحەددای ناوازەی خوێندکاران. بەدوای فیدباکدا بگەڕێ، هاندانی ڕاستگۆیی، ڕێگە بۆ خوێندکاران دابین بکە کە بە ئاسانی پەیوەندیت پێوە بکەن، و هەرکاتێک گوێت لێدەگریت ئاگاداربە، هەمیشە هەوڵبدە لە نێوان دێڕەکاندا بخوێنیتەوە و زمانی جەستە هەڵسەنگێنیت لەکاتێکدا پەیوەندیت هەیە. زیاتر بزانە کە چۆن و بۆچی پێویستە توانای گوێگرتنی چالاکانەت باشتر بکەیت.

6. فێربوونی تەواوی ژیان
باشترین پەروەردەکاران تەنها حەزیان لە وانەوتنەوە نییە، هەروەها خولیای فێربوونی تەواوی ژیانیان هەیە، کە ئەمەش لە حەماسەت و بەشداریکردنیان وەک ڕاهێنەر ڕەنگدەداتەوە. بەردەوامی فێربوون و گەشەپێدانی پیشەیی تێڕوانینێکی بێ نرخ دەڕژێنێت، پیشەییەکان بە “تیژ” دەهێڵێتەوە و مامۆستایان ئەو تەحەددایانەی جیهانی ڕاستەقینە بیردەخاتەوە کە ڕەنگە خوێندکارەکانیان ڕووبەڕوویان ببنەوە ڕێگەیەک بۆ هاوسۆزی زیاتر دروست دەکات. زیاتر بزانە دەربارەی گرنگی فێربوونی تەواوی ژیان و چۆن تیۆرییە جیاوازەکانی فێربوون دەتوانن یارمەتیت بدەن بۆ فێرکردنی زانیاری نوێ یان تێگەیشتن.

7. دوور لە لایەنگری
وەک پەروەردەکارێک، تۆ بەرپرسیار دەبیت لە فێرکردنی کۆمەڵێک خوێندکاری نائاسایی فراوان. بۆ بەرەنگاربوونەوەی نایەکسانی و جیاکاری و دڵنیابوون لە دادپەروەری، پێویستە پێداویستییەکانی خوێندکارەکانت بە شێوەیەک هەڵسەنگێنیت کە دوور بێت لە لایەنگری شتێک کە پێویستە بەردەوام لە حوکم و گریمانەکانی خۆت سەبارەت بە کەسانی دیکە پشکنین بکەیت.

8. هەڵوێستی ڕێزگرتن
تەنانەت لە پۆلەکانی فێرخوازانی گەورەساڵدا، هێشتا ناهاوسەنگییەکی سروشتی هێز هەیە کە لە نێوان خوێندکاران و مامۆستایاندا هەیە. زۆر گرنگە پەروەردەکاران ئاگاداری ئەم ناهاوسەنگییە بن و دڵنیابن لەوەی کە خوێندکاران هەست بە ڕێز و بیستراو دەکەن بۆ ئەو کەسانەی کە هەن و بەشداری دەکەن لە پۆلدا.

9. داهێنان
داهێنان شانبەشانی خۆگونجاندن دەڕوات. جا تۆ وانە بە خوێندکارانی پۆلی بنەڕەتی بڵێیت، یان خوێندکارانی ئامادەیی، پێویستت بە توانای داهێنان دەبێت، بیرکردنەوە لە دەرەوەی سندوقەکە و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ تەحەددیاتەکان، کە بەهێزت دەکات بۆ دابینکردنی مەودای بەرفراوانتر لە پێداویستییەکانی خوێندکاران. هەروەها داهێنەر بوون وەک پەروەردەکارێک یارمەتیت دەدات بۆ پەروەردەکردنی داهێنان لە خوێندکارەکانتدا کارامەیییەکی بنەڕەتی کە پێویستیان پێی دەبێت بۆ ڕێڕەوی پیشەیی بێشومار.

10. هاوکاری
لە کۆبونەوەی دایک و باوک و مامۆستا و کۆبوونەوەکانی بەشەکانەوە تا دەگاتە وانەوتنەوە بە دەیان، یان سەدان خوێندکار ڕۆژانە، پەروەردە بە سروشت بوارێکی هاوبەشی چڕ و پڕە، کە یارییەکی بەردەوامی نێوان خوێندکاران و مامۆستایان و کارگێڕان و ئەندامانی خێزان لەخۆدەگرێت. ئەگەر ئامانجەکەت ئەوە بێت کە ببیتە پەروەردەکار، یان گواستنەوە بۆ پۆستێکی سەرکردایەتی پەروەردەیی، پێویستت بە کارامەیی هاوبەشی بەهێز دەبێت بۆ ئەوەی دڵنیا بیت کە دەتوانیت بە باشی لەگەڵ ئەوانی تردا بە بەردەوامی کاربکەیت.

11. ئامادەکاری
هاوتەریب لەگەڵ نەرم و نیان و گونجاندن، گرنگە ئامادە بیت بۆ کۆمەڵێک سیناریۆ و تەحەددای بەرفراوان لە پۆلدا. دەتوانیت ئاستی ئامادەکاری گشتی خۆت وەک پەروەردەکارێک زیاد بکەیت بە فێربوونی خاڵە بەهێزەکان و ئاستەنگەکانی خوێندکارەکانت، و دڵنیابوون لەوەی کە بیر لەوە دەکەیتەوە کە چۆن هەریەک لە خوێندکارەکانت دەتوانن کاریگەرییان لەسەر بێت بەهۆی پلانەکانی وانەکانتەوە.

12. پەرەپێدانی بیرکردنەوەی گەشەکردن
لە ساڵی 2006دا، دەروونناس کارۆل دویک لە کتێبی “بیرکردنەوە: دەروونناسی سەرکەوتن”دا چەمکی “بیرکردنەوەی گەشەکردن” بەرامبەر بە “بیرکردنەوەی جێگیر”ی ناساند. بە گوێرەی دویک، ئەو کەسانەی کە بیرکردنەوەیەکی جێگیریان هەیە، سەروەت و سامانی وەک زیرەکی وەک ئەوەی لە سەرەتای ژیاندا دیاریکراون، هەست پێدەکەن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە بەربەستەکان، یان تەحەددیاتەکان دەرکەون کە سەرکەوتوو نەبن یان سەرسەخت بن. بە پێچەوانەی بیرکردنەوەی جێگیر، ئەو تاکانەی کە بیرکردنەوەی گەشەکردنیان هەیە پێیان وایە کە سیفەتەکانی وەک زیرەکی و داهێنان دەتوانرێت بە پراکتیک پەرەپێبدرێت.

13. ناسینی خوێندکاران لە کوێیە
خوێندکارەکانت لە پاشخان و کۆمەڵە کارامەیی و تەحەدای جیاوازەوە دێنە لات و پێویستە ئامادە بیت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەیان، هەر خاڵێک کە لە فێربوونیاندا گەیشتوونەتە کام خاڵ. واتە توانای جێگیرکردنی ئەو خوێندکارانەی کە بە خێرایی جیاواز فێردەبن، بە بەکارهێنانی شێواز و شێوازی جیاواز، لەناو هەمان پۆل، یان گروپدا. ئەمەش بوارێکی دیکەیە کە تایبەتمەندییەکانی وەک گونجاندن، هاوسۆزی و سەبر بۆ پەروەردەکاران دێنە گۆڕەپانەکەوە.

14. فێرکردنی بڕبڕەی
سودوەرگرتن لەسەر چەندین بابەت نیشانی خوێندکاران دەدات کە چۆن کاردەکەن و چۆن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانیان کاردەکەن لە جیهانی ڕاستەقینەدا، فێربوونیان لە سیناریۆی ژیانی ڕاستەقینەی پراکتیکیدا زەمینەسازی دەکات.
ئەگەر تۆ پێشتر خاوەنی هەموو ئەم سیفەتانە نیت، مەترسە تەنها ئاگاداربە کە لەوانەیە هەندێک بوار هەبن کە دەتوانیت سوودمەند بیت لە کەمێک مەشقکردن. جا ئامانجەکەت کۆکردنەوەی کارامەیی لاواز بێت، پاڵاوتنی کارامەیی بەهێز بێت، یان پەرەپێدانی توانا نوێیەکان بێت.