عەتا قەرەداخی: مه‌حوی له نێوان دڵی وه‌ك به‌ردی یارو تیغی ره‌خنه‌ى خه‌ڵكدا، له شیعری (عه‌جیبم دێ )دا . بەشی کۆتایی.
-10-
ته‌پ‌و تۆزى غوباری دیم‌و رێگه‌ى گۆڕی‌و ده‌یوت
ده‌ترسم دامه‌نم ئاخر ببێ ئالوده به‌م گه‌رده
ئه‌گه‌ر له ئاستی بینراوی ده‌قه‌كه‌دا سه‌یر بكه‌ین ئه‌وا ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه ئه‌م بۆچوونه‌ى له‌م دێره‌دا مه‌حوی لێی ده‌دوێت په‌یوه‌سته به‌و بۆچوونه‌ى كه له دێڕی پێشتردا لێی دوابوو، پێشتر باسی له‌وه كرد كه ئه‌وى یار له ره‌گه‌زى ئاوه‌و هه‌رگیز نایه‌ته چاوی ئه‌مه‌وه‌و هه‌روه‌ها باسی ئه‌وه‌ش ده‌كات كه دڵی یار به‌رده‌و هه‌رگیز ده‌رگا بۆ خۆشه‌وێستی ئه‌م ناكاته‌وه. لێره‌دا جارێكی تر باسی ئه‌وه ده‌كات كه ئه‌وى یار كاتێ ته‌پ‌و تۆزى غوباری ئه‌می بینیووه رێگای خۆیی گۆڕیووه‌و گوتوویه‌تی ده‌ترسێت گه‌ردی ئه‌م بئاڵێت له دامێنیه‌وه واته به‌بێ ویستی خۆی سه‌رئه‌نجام ناچاربێت بچێته چاوی ئه‌مه‌وه‌و ده‌رگای دڵیشی بۆ بكاته‌وه. لێره‌دا له‌سه‌ر زمانی شاعیره‌وه ده‌رده‌كه‌وێت كه ئه‌وی یار به جۆرێك له گومانه‌وه سه‌یری هه‌ڵوێست‌و خۆڕاگری خۆی ده‌كات له‌به‌رامبه‌ر ئه‌می شاعیرداو ده‌ترسێت سه‌رئه‌نجام بكه‌وێته ژێر كاریگه‌ری ئه‌مه‌وه‌و هه‌م بچێته ناو چاوییه‌وه‌و هه‌م ده‌رگای دڵیشی بۆ بخاته سه‌رپشت.
ده‌شێ له ئاستێكی تردا به‌وجۆره راڤه‌ى ئه‌م دێڕه بكه‌ین كه ئه‌وی یار وای ببینێت كه ئه‌م كه‌سێكی نائاساییه‌و هه‌میشه كێشه‌و ته‌نگ‌و چه‌ڵه‌مه ده‌وری داوه، كاتێ ئه‌ویش به‌م شێوه‌یه ده‌یبینێت پشتی تێ ده‌كات‌و نایه‌وێت بئاڵێت له كێشه‌و گرفته‌كانی ئه‌مه‌وه. ئه‌مه‌ش له ئاستێكی قوڵتردا ئه‌و ده‌لاله‌ته به‌رهه‌م دێنێت كه ئه‌وی یار كه‌سێكی خۆپارێزو خۆویسته‌و نایه‌وێت ته‌نانه‌ت له كێشه‌و گرفتی كه‌سێكیشه‌وه بئاڵێت كه خۆشی ده‌وێت. هه‌رچه‌نده هیچ به‌ڵگه‌یه‌ك له ئاستی بینراوو نه‌بینراوى ده‌قه‌كه‌دا نابینرێت كه بیسه‌لمێنێت ئه‌و كه شاعیر به یار ناوى ده‌بات ئه‌می خۆش بوێت، به‌ڵام دیاره ئه‌وه ئاشكرایه كه وه‌كو پێشتریش ئاماژه‌مان بۆ كرد هیچ سنوورو به‌ربه‌ستێك ناتوانێت رێگا له خۆشه‌ویستی بگرێت كه‌واته ئه‌گه‌ر به‌راستی ئه‌وی یار ئه‌می خۆشبوویستایه ئه‌وه نه ده‌رگای دڵی لێ داده‌خست، نه رووى لێ وه‌رده‌گێڕاو نه له‌وه‌ش ده‌ترسا كه دامه‌نی به گه‌ردی تۆزى ئه‌و ئالوده بێت. كه‌واته لێره‌دا ئه‌وه ده‌رده‌كه‌وێت كه مه‌حوی باسی خۆشه‌ویستیه‌ك ده‌كات كه ئه‌م له لای خۆیه‌وه درووستی كردووه به بێ ئه‌وه‌ى ئه‌وی یار هه‌ست به بوونی ئه‌م بكات.
له لایه‌كی تره‌وه ئه‌می شاعیر باسی ئه‌وه ده‌كات كه ئه‌وى یار ته‌پ‌و تۆزى غوباری ئه‌می دیووه‌و رووى لێ وه‌رگێڕاوه. بێگومان لێره‌دا ده‌بێ له‌سه‌ر وشه‌ى غوبار رابووه‌ستین‌و بزانین ئایا ئه‌م وشه‌یه كه ناوه‌و به هۆی وه‌سفكردنیه‌وه له رێگای وشه‌كانی ته‌پ‌و تۆزه‌وه چی ده‌گه‌یه‌نێت‌و چ ماناو چ ده‌لاله‌تێك به‌رهه‌م دێنێت. له راستیدا ته‌پ‌و تۆز‌و غوبار ئه‌گه‌ر له رووكه‌شدا سه‌یریان بكه‌ین ئه‌وا ده‌شێ هه‌مان مانای غوبار خۆی بگه‌یه‌نن به‌ڵام لێره‌دا بۆ وه‌سفكردنی غوبار به‌كار هاتوون‌و ئه‌وه‌شمان له‌لا ئاشكرایه كه ته‌پ‌و تۆز وه‌كو فه‌زای پێش یان پاش رووداوی ترسناك، یان زریان‌و گه‌رده‌لول به‌كار دێن كه خێرایی، یان ترسناكی‌و نائاسایی رووداوه‌كه نیشان ده‌ده‌ن، غوبار خۆیشی ده‌شێ وه‌كو دالێك ده‌لاله‌تی ته‌مومژاوی بوون‌و نائاشكرایی هه‌ڵبگرێت. كاتێكیش كه ئه‌می شاعیر خۆی به غوبار ناوده‌بات له ئاستی قوڵتردا ئه‌و ده‌لاله‌ته به‌رهه‌م دێت كه ئه‌م بوونێكی وه‌همی هه‌یه له روانینی ئه‌وی یارداو ئه‌و ناتوانێت وه‌كو بوویه‌كی به‌رجه‌سته بیبینێت به‌ڵكو وه‌كو غوبار ده‌یبینێت كه ده‌شێ لێره‌دا غوبار وه‌كو تارمایی یان ته‌نانه‌ت وه‌كو گه‌ردی په‌رش بوو لێكبدرێته‌وه كه ئه‌وی یار نایه‌وێت ته‌نانه‌ت گه‌ردی ئه‌م بئاڵێت له دامێنبه‌وه. هه‌ر لێره‌شه‌وه ده‌شێ وه‌ها لێكبدرێته‌وه كه ئه‌وى یار وه‌ها سه‌یری بكات كه ئه‌م گه‌ردو ته‌پ‌و تۆزى خاكه‌و جۆرێكه له‌غوبارو كاتێ ئه‌م خه‌ریكه بكه‌وێته ناو ته‌پوتۆزى ئه‌و غوباره‌وه رێگای خۆی ده‌گۆڕێت نه‌وه‌كو گه‌ردی ئه‌و ته‌پ‌وتۆزو غوباره بئاڵێت له دامێنیه‌وه‌و پیس یان ناشیرینی بكات. هه‌موو ئه‌مانه‌ش ئه‌و بۆچوونه‌ى پێشتر به‌هێز ده‌كات كه یار دڵی له ئاستی ئه‌مدا به‌رده‌و ده‌رگای داخراوه.
-11-
ده‌بینم ئه‌هلی دڵ یا سه‌نگه‌ساره، یا له‌سه‌ر داره
دیاری عیشق، ئه‌گه‌ر ساغت ده‌وێ، هه‌ر داره هه‌ر به‌رده
لێره‌دا مه‌حوی خۆی له ده‌قه‌كه دێته ده‌ره‌وه‌و وه‌كو چاودێر قسه ده‌كات‌و له باره‌ى ئه‌هلی دڵ‌و دیاری عیشقه‌وه دوێت‌و له‌سه‌ر هه‌ریه‌كه‌یان قسه‌ى خۆیی هه‌یه. ره‌نگه جێگه‌ى خۆی بێت وه‌هایشی لێكبده‌ینه‌وه ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ى كه مه‌حوی لێره‌دا وه‌ری گرتووه‌و هاتۆته ده‌ره‌وه‌ی ئه‌هلی دڵ‌و نایشیه‌وێت دیاری عیشقی به‌ر بكه‌وێت ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌وه بێت كه نه‌یه‌وێت رووبه‌ڕووى ئه‌و ده‌رئه‌نجامانه بێته‌وه كه ئه‌هلی دڵ ده‌بێ چاوه‌ڕوانیان بكات، یان نه‌یه‌وێت دیاری عیشقی به‌ر بكه‌وێت. ئه‌م هه‌ڵوێسته‌شی له ئه‌نجامی تێگه‌یشتنه‌وه وه‌رگرتووه له كاتێكدا ئه‌گه‌ر سه‌یری كۆی ئه‌زموونی شیعری مه‌حوی بكه‌ین ئه‌وا ده‌بینین عیشق‌و دڵداری هاوشانن له‌گه‌ڵ ئێش‌و ئازارو ده‌رده‌سه‌ری‌و ئه‌گه‌ر خۆشی‌و ئاسووده‌ییه‌كیشی له عیشق وه‌رگرتبێت ئه‌وه له عیشقی خودایی‌و له ته‌سه‌وف‌و زوهد وه‌ریگرتووه نه‌ك له عیشقی ئه‌وی یار واته ئه‌وی ئافره‌ت.
ئه‌م ئێستا باس له‌وه ده‌كات كه چاره‌نووسی ئه‌هلی دڵ چاره‌نووسێكی باش نییه، دیاره مه‌به‌ستیش له ئه‌هلی دڵ له لایه‌ك ئه‌و كه‌سانه‌یه خه‌ریكی عیشق‌و دڵدارین، له لایه‌كی تریشه‌وه كاتێ دڵ وه‌كو سه‌رچاوه‌ى حه‌زو ئاره‌زووه دنیاییه‌كان داده‌نرێت، ئه‌وا ئه‌هلی دڵ ئه‌وانه‌ن كه هه‌میشه به دوای حه‌زووه ئارزووه دنیاییه‌كانیاندا ده‌ڕۆن واته مه‌به‌ست له‌و كه‌سانه‌یه كه بڕوایان به دنیاپه‌رستی هه‌یه‌و ژیان‌و هه‌موو شتێكیان له پێناوى خۆشیه‌كانی ئه‌م دنیادا ده‌وێت‌و، ته‌نیا بۆ ئه‌م دنیا ده‌ژین. ئه‌م جۆره كه‌سانه‌ش چاره‌نووسێكی باش چاوه‌ڕوانیان ناكات چونكه به روانینی مه‌حوی، یان سه‌نگه‌سار ده‌كرێن، یان له سێداره ده‌درێن، كه هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌ش هه‌ر بریتین له جۆرێك له سزادان، دیاره ئاشكرایه سزا له به‌رامبه‌ر تاواندا داده‌نرێت، كه‌واته لێره‌دا ئه‌و پرسیاره سه‌رهه‌ڵده‌دات، ئایا ده‌شێ مه‌حوی وای بۆبچێت، چوونه ریزى ئه‌هلی دڵ، یان چوونه ریزی عاشقان تاوان بێت؟ یان مه‌به‌ستی مه‌حوی ئه‌وه‌یه كه خۆدانه ده‌ستی ئاره‌زووه دنیاییه‌كان‌و عاشق بوون جگه له ئازارو كوێره‌وه‌ری‌و به‌دبه‌ختی زیاتر هیچی تر بۆ مرۆڤ به‌رهه‌م ناهێنن.
هه‌روه‌ك ده‌شێ له روانگه‌یه‌كی ئایینیشه‌وه راڤه‌ی بۆچوونی مه‌حوی له‌م ده‌قه‌دا سه‌باره‌ت به ئه‌هلی دڵ بكرێت. بێگومان له‌م روانگه‌یه‌وه ویسته دنیاییه‌كان ته‌نیا له سنووری حه‌ڵاڵدا جێگایان ده‌بێته‌وه‌و هه‌ر شتێك له ده‌ره‌وه‌ى حه‌ڵاڵ بێت قه‌ده‌غه‌و رێگا پێنه‌دراوه‌و له تێڕوانینی ئاینیانه‌وه به تایبه‌تی ئایینی ئیسلام تاوانه‌و به پێی جۆری تاوانه‌كه‌ش سزای له‌به‌رامبه‌ردا دانراوه به تایبه‌تی سزای رۆژی دواین. هه‌ر بۆیه ده‌شێ مه‌به‌ستی مه‌حوی له‌وه‌ی كه ئه‌هلی دڵ سه‌نگه‌سار بێت یان له سێداره بدرێت، سزای رۆژی دوایین بێت. هه‌روه‌ك پێیشی وابێت ئه‌وه‌ى عیشق پێشكه‌شی ده‌كات جگه له ئازارو ده‌رده‌سه‌ری هیچی تر نه‌بێت چونكه وڵاتی عیشق وڵاتێكی وشك‌و بێبه‌رهه‌مه‌و كۆشش كردن تیایدا هیچ به‌رهه‌مێك مسۆگه‌ر ناكات بێجگه له ده‌رده‌سه‌ری.
به‌ڵام ئه‌گه‌ر له روانگه‌یه‌كی تره‌وه سه‌یر بكه‌ین ئه‌وا وای لێكده‌ده‌ینه‌وه كه ناشێت مرۆڤ به بێ ماندوبوون‌و هه‌روا به ئاسانی بتوانێت هه‌موو حه‌زو ویسته دنیاییه‌كانی جێبه‌جێ بكات‌و هه‌روا به ئاسانی بگاته لوتكه‌ى دنیا په‌رستی‌و وه‌كو پاشای ئه‌و ته‌خته شانی لێدابدات‌و به ئارامی چۆن دڵی ئاره‌زوو ده‌كات به‌و شێوه‌یه ره‌فتار بكات. بێگومان ئه‌وه ئاشكرایه كه هه‌روا به ئاسانی‌و بێ گێرمه‌و كێشه له نێو ئه‌و واقیعه كۆمه‌ڵایه‌تی‌و كه‌لتورییه‌دا كه ده‌قه‌كه‌ی تێدا به‌رهه‌م هاتووه، كه‌س ناتوانێت ئازادانه‌و بێ به‌ربه‌ست چۆنی ده‌وێت به‌وجۆره دنیاپه‌رستی خۆی بكات. دیاره له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا دیسان ئه‌گه‌ر دنیاپه‌رستی و شوێن كه‌وتنی ئاره‌زووه‌كانی دڵ بێ ئازارو ده‌رده‌سه‌ری نه‌بێت، ده‌بێ به باشی ئه‌وه بزانین كه عیشق له خۆیدا بریتیه له وازهێنان له خۆ له پێناوى ئه‌وی تردا، واته كارێك له‌سه‌ر بنه‌مای خۆنه‌ویستی‌و دنیا نه‌ویستی‌و قوربانیدان بینا كراوه، ئه‌وه‌ش ناشێت به بێ ماندووبوون‌و ئازارو زه‌حمه‌ت بگاته ئه‌نجام. كاتێ مه‌حوی له‌سه‌ره‌وه ده‌وه‌ستێت‌و به‌وجۆره باسی دنیاپه‌رستی‌و دیاری عیشق ده‌كات‌و ده‌یه‌وێت پێمان بڵێت ئه‌و به دوای دنیایه‌كدا ناڕوات كه كۆتاییه‌كه‌ی دیاره‌و نایه‌وێت له پێناوى ئه‌و دنیایه‌دا له سێداره بدرێت، هه‌روه‌ك ناشیه‌وێت به عیشقێكه‌وه خه‌ریك بێت كه مایه‌ی سه‌رئێشه‌یه‌و ئه‌وی یاریش جارێك ئاوه‌و له چاوی ئه‌مدا به‌رجه‌سته نابێت‌و جارێكی تریش ده‌رگای دڵی خۆی بۆ ئه‌م ناكاته‌وه چونكه دڵی له توخمی به‌رده‌و هه‌ست‌و سۆزى خۆشه‌ویستی‌و عیشق ناناسێت. لێره‌دا مه‌حوی له ئاستی نه‌گوتراوی ده‌قه‌كه‌دا ده‌یه‌وێت لایه‌نگری خۆی بۆ دنیاپه‌رستی‌و عیشقێكی تر رابگه‌یه‌نێت كه عیشقی خوداو رۆحی باڵایه كه دنیایه‌كی خاوێن‌و به‌رزه‌و ئومێدی ئاینده‌یه‌كی بێ كۆتای پڕ له ئاسووده‌یش ده‌به‌خشێت.
-12-
له باغی سێو و به‌ى دا باسی روخسار‌و چه‌نه‌ى كه‌ی بوو
خه‌جڵ ما سێو و، به‌ى ترسا، كه‌وا ئه‌و سووره، ئه‌م زه‌رده
شاعیر خۆی له ده‌سته‌ى ئه‌هلی دڵ په‌رت ده‌كات‌و له هه‌مان كاتیشدا له وه‌سفكردنی دیاری عیشقدا خۆی له عاشقبوونیش دوور ده‌خاته‌وه، به‌ڵام به شێوه‌یه‌كی سه‌رنجراكێش دێته‌وه سه‌ر وه‌سفكردنی ئه‌وى یار، هه‌رچه‌نده راسته‌خۆ ئه‌وه نادركێنێت كه تا چ ئاستێك په‌رۆشی ئه‌وى یاره، به‌ڵام به ئاشكرا هه‌ستی پێده‌كرێت كه به سه‌رسامبوون‌و جۆرێك له په‌رۆش بوونه‌وه باسی ده‌كات. هه‌روه‌ك له‌و سه‌روبه‌نده‌شدا رووخسارو چه‌ناگه‌ی یار به‌راورد ده‌كات به سێوو به به‌ی‌و له‌و به‌راورد كردنه‌شدا، دیاره رووخسارو چه‌ناگه‌ى ئه‌و ده‌یبه‌نه‌وه چونكه له ئاستی رووخساری جوانی ئه‌ودا سێو له ناو باخدا شه‌رمه‌زار بوو، رووى سوور هه‌ڵگه‌ڕا، هه‌روه‌ك به‌ی كاتێ كه به‌راورد ده‌كرێت به چه‌ناگه‌ى ئه‌و كه هاوشێوه‌ن له به‌رامبه‌ر جوانی چه‌ناگه‌ى ئه‌ودا، ره‌نگی زه‌رد هه‌ڵگه‌ڕا.
ئه‌وه‌ى ئاشكرایه له به‌راروردكردنی توخم‌و ره‌گه‌زه‌كانی سرووشتدا له‌گه‌ڵ جوانی ئافره‌تدا، زۆربه‌ی كات به‌شه‌كانی جه‌سته‌ی ئافره‌ت به‌راورد یان هاوشێوه كراون به ره‌گه‌زه‌كانی سرووشت بۆئه‌وه‌ى ئاستی جوانی به‌شه‌كانی جه‌سته‌ى ئافره‌ت ده‌ربكه‌وێت، یان نیشان بدرێت، به‌ڵام هه‌میشه توخم‌و ره‌گه‌زه‌كانی سرووشت كراون به پنتی جێگیرو به‌شه‌كانی جه‌سته‌ی ئافره‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌وان هاوشێوه كراون، كه‌واته ره‌گه‌زه‌كانی سرووشت وه‌كو سه‌رچاوه سه‌یر كراون‌و یه‌شه‌كانی جه‌سته‌ى ئافره‌تیش له رێگای هاوشێوه‌كردنیانه‌وه به‌و ره‌گه‌زانه‌ى سرووشت جوانیه‌كانیان نیشان دراوه. به‌ڵام لێره‌دا سێوو، به‌ى كه دوو ره‌گه‌زى جوانی سرووشتن كاتێ به‌راورد ده‌كرێن له‌گه‌ڵ رووخسارو چه‌ناگه‌ى یاردا ئه‌وا توخمه‌كانی سرووشت له چاو جوانی رووخسارو چه‌ناگه‌ى یاردا هیچ ئاماده‌بوونێكیان نابَت. ئه‌مه‌ش له راستیدا ده‌مانگێڕێته‌وه بۆ ئه‌و بۆچوونه‌ى كه كامیان ئه‌سڵ‌و كامیان وێناكردنه‌وه‌ن، واته به روانینی ئه‌فلاتونیانه جوانی مرۆڤ لاسای كردنه‌وه، یان وێناكردنه‌وه‌ى جوانی سرووشته، یان به پێچه‌وانه‌وه؟ دیاره جوانی‌و هارمۆنیای سرووشت هه‌میشه ئه‌سڵن و هه‌موو جوانی‌و هارمۆنیاكانی تر له‌وه‌وه وه‌رگیراون، به‌ڵام مه‌حوی ئه‌م لۆجیكه پێچه‌وانه ده‌كاته‌وه‌و جوانی ئافره‌ت ده‌كات به یه‌كه‌م‌و ره‌گه‌زو توخمه‌كانی سرووشتیش له دوای ئه‌وه‌وه دێن.
ئه‌وه ئاشكرایه، سێو ئه‌و میوه‌یه كه حه‌وا توانی ئاده‌می پێ فریوبدات‌و سه‌رئه‌نجام بووه هۆی ئه‌وه‌ى كه له به‌هه‌شت بخرێنه ده‌ره‌وه‌ون به پێی ئه‌و چه‌مكه ئه‌فسانه‌یه‌ش درووست بوونی مرۆڤایه‌تیش به‌رهه‌می ئه‌و فریودانه، یان ئه‌و گوناهه‌یه. هه‌روه‌ك سێو له لێكدانه‌وه‌ى هێماكاندا ئاماژه به ئه‌ندامی جووتبوونی مێینه ده‌كات، ده‌شێ له رووی به‌ئاگاییه‌وه مه‌حوى بۆچوونێكی له‌م جۆره‌ى نه‌بووبێت تا له ده‌قه‌كه‌دا به‌رجه‌سته‌ى بكات، هه‌روه‌ك نه‌یتوانیووه په‌یوه‌ندی سێوو ئه‌فسانه‌ى فریودانی ئاده‌م بكاته ره‌گه‌زی به‌رهه‌مهێنانی ده‌قه‌كه‌ی كه ده‌شیا ببوایه‌ته بنه‌مایه‌ك بۆ زیاتر فراوانكردنی مه‌ودای خه‌یاڵ له ده‌قه‌كه‌داو هه‌روه‌ها فه‌زای ئه‌فسانه‌یی رۆڵی دیاری ببینیایه له به‌رهه‌مهێنانی جیهانبینی ده‌قه‌كه‌و به‌رهه‌مهێنانی شیعریه‌تدا. به‌ڵام ده‌شێ له رووبه‌ری نه‌ست یان نائاگای ئه‌ودا جۆره دژایه‌تی كردنێك یان خۆش نه‌ویستنێك بۆ سێو هه‌بوو بێت كه هۆكاری ئه‌وه بووه باپیره‌و داپیره‌مان یه‌كه‌مین گوناه بكه‌ن‌و به‌رهه‌می ئه‌و گوناهه‌ش له ده‌ستچوونی به‌هه‌شت‌و درووستبوونی هه‌موو مرۆڤایه‌تی بێت، سێوێك كه بوو بێت به هۆكاری فریودان ده‌شێ ئێستا له لای زاهید‌و سۆفیه‌كی وه‌كو مه‌حوی هه‌میشه شه‌رمه‌زارو سوورهه‌ڵگه‌ڕاو بێت‌و هه‌میشه‌ش له دوای جوانی‌و رووخساری یاره‌وه بێت، ده‌شێ لێره‌دا وشه‌ى به‌ى ته‌نیا بۆ مه‌رامی كێش‌و پێداویستی به‌رهه‌مهێنانی شیعریه‌ت و بۆ جوانی به‌خشینی زیاتر هاتبێت، ئه‌گینا ته‌نیا له رێگای به‌كارهێنانی سێوه‌وه مه‌به‌سته شیعریه‌كه‌و به‌راوردی جوانی رووخساری یارو سێو ئاشكرا ده‌بێت كه جوانی رووخساری یار یه‌كه‌مه‌و جوانی توخمه‌كانی سرووشتیش وێناكردنه‌وه‌ى ئه‌ون.
-13-
ئه‌گه‌رچی من گه‌دام، ئه‌و شا، له عورفی عیشقدا “مه‌حوی”
به‌سه نیسبه‌ت له به‌ینا، من سیابه‌خت، ئه‌و سیاچه‌رده
مه‌حوی باسی جیاوازى ئاستی كۆمه‌ڵایه‌تی نێوان خۆی‌و یار ده‌كات‌و وای نیشان ده‌دات كه ئه‌م خۆی له ئاستێكی كۆمه‌ڵایه‌تی زۆر نزمدایه‌و ئه‌وى یاریش له به‌رزترین ئاستدایه. به‌ڵام دیاره ئه‌وه‌شی له‌لا روونه كه له ئادابی عیشقدا وه‌كو پێشتریش باسمان كرد شتێك نییه به ناوى ئاستی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئاستی چینایه‌تی چونكه یاساكانی عیشق ئه‌و یاسایانه نین كه په‌ره‌سه‌ندنی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ته‌نانه‌ت عه‌قڵ رێكیان ده‌خات و خۆشه‌ویستی پشت به هه‌ست ده‌به‌ستێت نه‌ك به عه‌قڵ‌و هیچ پێوانه‌یه‌كی تر. به‌ڵام مه‌حوی به‌م جۆره سه‌یری خۆشه‌ویستی ناكات به‌ڵكو به دوای ئه‌وه‌دا ده‌گه‌ڕێت كه رووبه‌رێكی تر بۆ درووستكردنی خۆشه‌ویستی‌و په‌یوه‌ندی له نێوان خۆی‌و یاردا بدۆزێته‌وه كه تیایدا جیاوازى كۆمه‌ڵایه‌تی به هێند وه‌رنه‌گیرێت. بێگومان پێده‌چێت ئه‌و جیاوازییه‌ش ته‌نیا مه‌حوی له خه‌یاڵیدا درووستی كردبێت، هه‌ر بۆیه به خۆی ده‌ڵێت به‌سه نیسبه‌ت له به‌ینا.
به‌هه‌رحاڵ مه‌حوی ده‌یه‌وێت یه‌كسانی‌و هاوشانی له نێوان خۆی‌و یاردا درووست بكات به‌و ئومێده‌ى زه‌مینه بۆ عیشقبوون له نێوان خۆی‌و یاردا بسازێنێت. ئه‌ویش به هاوشێوه‌كردنی به‌ختی خۆی‌و پێستی یار كه هاردووكیان سیان واته ره‌شن. دیاره لێره‌دا مه‌حوی ناره‌زایی له به‌ختی خۆی ده‌رده‌بڕێت كاتێ به ره‌ش وه‌سفی ده‌كات. له هه‌مان كاتیشدا له بری ئه‌وه‌ى پێست‌و رووخساری یار به هه‌ر ره‌نگێكی تر وه‌سف بكات، به ره‌نگی ره‌ش وه‌سفی ده‌كات، له كاتێكدا ئێمه ده‌زانین ره‌نگی ره‌ش له‌و زه‌مینه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌دا كه ده‌قه‌كه‌ى تێدا به‌رهه‌م هاتووه ره‌نگێكی زۆر دڵگیر نییه. دیاره ئه‌وه ئاشكرایه له گۆرانی‌و له فرلكلۆری كوردیدا ره‌نگی ئه‌سمه‌ر بایه‌خێكی زۆری پێدراوه، به‌ڵام ره‌نگی ره‌ش له كه‌لتوری ئێمه‌دا ته‌نیا بۆ جوانی وه‌سفكردنی خاڵ یان باشتر بڵێین خاڵی سه‌ر روومه‌تی یار به‌كارهاتووه‌و بێجگه له‌وه بۆ وه‌سف جوانی ئه‌و ره‌نگه به‌كار نایه‌ت.
به هه‌رحاڵ ده‌شیا مه‌حوى سه‌رباری ئه‌وه‌ى كه باسی جیاوازى ئاست‌و پێگه‌ى كۆمه‌ڵایه‌تی خۆی‌و یار ده‌كات‌و ره‌نگه هه‌ر ئه‌وه‌ش بێت كه له روانینی مه‌حوییه‌وه یاری له مرۆڤی ئاساییه‌وه كردبێته یه‌كێك له توخمه سه‌ره‌كیه‌كانی پێكهاتنی گه‌ردوون كه ئاوه، هه‌ر ئه‌و جیاوازییه‌ش هۆكار بووبێت بۆ ئه‌وه‌ى كه وێنه‌ى یار له چاوى ئه‌مدا به‌رجه‌سته نه‌بێت‌و ده‌رگای دڵی یار له رووى ئه‌مدا داخرابێت‌و ڤیزه‌ى چوونه ناو ئه‌و وڵاته‌ى پێنه‌درێت كه وڵاتی دڵی یاره‌و له‌وێشدا ده‌بێ به پێی رێساو ئادابی عیشق‌و خۆشه‌ویستی هه‌موو شتێك رێك بخرێت، ده‌شیا مه‌حوى له بری باسی خودی ئه‌و جیاوازییه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌و له بری ئه‌و تاكه بنه‌مایه‌ش كه به هۆكاری لێكتر نزیكبوونه‌وه‌ى خۆی‌و یاری داده‌نێت كه هاوشێوه‌بوونی به‌ختی خۆی‌و پێستی یاره كه هه‌ردووكیان ره‌شن، ده‌شیا چه‌ندین بنه‌مای تری ئینسانی بدۆزیایه‌یه‌ته‌وه بۆ درووستبوونی خۆشه‌ویستی له نێوان خۆی‌و یاردا كه وه‌كو دوو مرۆڤ چه‌ندین په‌یوه‌ندی گرنگ له نێوانیاندا هه‌یه، كه ده‌شێ خۆشه‌ویستیش له سنووری ئه‌و په‌یوه‌ندییه مرۆییانه‌دا سه‌رهه‌ڵبدات‌و درووست ببێت كه بزوێنه‌رو درووستكه‌ره‌كه‌ی هه‌ست‌و سۆزه‌و په‌یڕه‌وى هیچ بنه‌مایه‌كی عه‌قڵ‌و به‌رنامه بۆ دانان‌و خۆ بۆ ئاماده‌كردن ناكات‌و مل كه‌چی هیچ یاسایه‌كیش نابێت كه‌واته له‌م روانگه‌یه‌وه ده‌توانین بلێین هه‌ستی خۆشه‌ویستی راستترین‌و خاوێنترین هه‌ستی مرۆییه كه بێ گوێدانه هیچ به‌ربه‌ستێك‌و دوور له دیسپلین‌و رێكخستن‌و به‌رنامه بۆ دانان درووست ده‌بێت‌و ده‌جوڵێت‌و ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر مرۆڤدا ده‌كات‌و به پێی یاسا تایبه‌تیه‌كانی خۆی ده‌یجوڵێنێت كه له راستیدا ئه‌و یاسایانه‌ش ته‌نیا له سنووری عیشق‌و ئادابی عیشقدا شوێنیان ده‌بێته‌وه.
