عه‌بدوڵا که‌ریم مه‌حمود: وتاریی حیزبی.

عەبدوڵا کەریم مەحمود

سەرکرایەیی سیاسی کورد، بۆ مانەوەیان لە دەسەڵات، وتاریی نەتەوەیییان کردوە بە قوربانی وتاریی حیزبی. لە بەر هەڵەی مەزاجییانە و هەڕەشەو بڕیاری نالۆجیکانەی پڕ لە هەڵچونیان، یاریان بە سۆزو عاتیفەی هاوڵاتیان کردووە، نیشتیمانه‌که‌یان کردوه‌ ‌به‌شه‌ڕگه‌‌، بە بەردەوامی کوردی تیا کۆمەڵ کوژ دەکرێت.
لە 1987-1988، نه‌خشه‌ی جینۆسایدی کورد به‌‌ بڕیاری سه‌دام و به‌فه‌رمانده‌ی عه‌لی حه‌سه‌ن مه‌جید ‌له‌ ماوه‌ی حه‌وت مانگ، له‌ ‏‏8قۆناغی ئه‌نفال و کیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌و ناوچه‌ جیاجیاکان جێ به‌جێ کرا.
سەدام ئەوەندە لە خۆی بایی بوو، دوای جینۆسایدی کوردو کۆتایی جەنگی ئێران، کوێتی ‏داگیر کرد، جارێکی تر عێراق و کوردستانیان کرد به‌شه‌ڕگه‌،هه‌موو چه‌کێکی ته‌کنه‌لۆژیای نوێیان له‌ کوردستان و ‏عێراق و ئێران و کوێت و که‌نداودا تاقی کرده‌وه‌.
ئەمریکا، هەموو ئەو وێنه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی جینۆسایدی ‏کوردیان، بۆ پرۆسه‌ی ئازادی عیراق خسته‌روو، که‌ له‌ لایه‌ن کۆڵن پاوڵ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریکاوه‌، نیشانی‌ ‏ئه‌نجومه‌نی ئاسایش و کۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تی درا. کە سه‌دام حسین له1987ـه‌وه‌ چه‌کی ‏کۆکوژی قه‌ده‌غه‌کراوی، نێو ده‌وڵه‌تی به‌رامبه‌ر به‌ کورد به‌کار هێناوه‌، ئه‌مجار بڕیاریاندا: به‌هه‌موو توانا سه‌ربازییه‌کانیانه‌وه‌، ئه‌وچه‌که‌ کۆکوژیانه‌ له‌ ناو ببه‌ن.‏
زۆربه‌ی ئه‌و چه‌که‌ کۆکوژانه‌ له‌ وڵاتانی ئه‌وروپاو ئه‌مه‌ریکاو یه‌کێتی سۆڤیه‌ته‌وه‌ به‌ سه‌دام ده‌فرۆشرا، له‌ کەنداوی عەقبەی ‏ئه‌رده‌ن و میسرو کوێت و که‌نداوه‌وه‌، به‌ نهێنی ده‌گه‌یشتنه‌ عێراق.
له‌شه‌ڕی قه‌ڵاچۆکرنی کورد له‌ کوردستان و ‏جه‌نگی دژ به‌ ئێران به‌کارده‌هێنران، به‌پێی راپۆرتێکی ئیستیخباراتی عه‌سکه‌ری عێراق، سه‌دام پێش پرۆسه‌ی ئازادی عێراق، رێژه‌یه‌کی زۆری ئه‌و چه‌کانه‌ی رەوانه‌ی ده‌ره‌وه‌کردبوو، به‌شێکی ‏تریشی له‌ ناو برد.
بۆ ئه‌وه‌ی هه‌وڵه‌کانی وڵاتانی هاوپه‌یمان و ئه‌مه‌ریکا له‌ به‌رده‌م میدیای ده‌ره‌وه‌ تێک بشکێنێت‏. بۆ ئه‌وه‌ی وا له‌دنیا بگه‌یه‌نێت/ سه‌دام خاوه‌نی چه‌کی کۆ کوژی نی یه‌، هه‌رچه‌نده‌ هه‌مووچه‌که‌کان ته‌فرو تونا کرد. به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی 3 ساڵ به‌سه‌ر ئه‌نفالی کورد و کیمیا بارانی هه‌له‌بجه‌دا تێ په‌ڕی بوو،ئه‌وه‌ی مایه‌ی تێڕامانه‌ ‏بۆ وڵاتانی هاوپه‌یمان و ئه‌مه‌ریکا، به‌رامبه‌ر به‌ جینۆسایدی کورد له‌ کوردستانی باشور هیچ هه‌ڵوێستێکیان نه‌بوو له‌ ئاستی ئه‌و تراژیدیا گه‌وره‌دا که‌ له‌ وڵاته‌کانی خۆیان و وڵاتانی ناتۆوە چه‌که‌کانیان به‌ به‌سه‌دام فرۆشتبوو، له‌میدیاکانی خۆیانه‌وه‌ تراژیدیاکان نیشان درا. به‌ڵام که‌ عێراق کوێتی داگیر کرد، ئه‌مجا وێنه‌و به‌ڵگه‌نامه‌کانی چه‌که‌ کۆکژه‌کانی سه‌دام. بۆ جینۆسایدی کوردیان ‏خرانه‌ روو، بڕیاریاندا چه‌که‌ کۆکوژه‌کانی سه‌دام له‌ ناو ببه‌ن.
ئه‌مه‌ ئه‌و پرسیاره‌ بێ وه‌ڵامه‌یه‌؟ بێ ئه‌وه‌ی به‌ وردی لێی بکۆڵنه‌وه‌، بێ ئه‌وه‌ی توێژینه‌وه‌ له‌و هه‌موو هه‌ڵه‌ ‏مێژویانه‌ی ستراتیجی دبلۆماسی کورد بکه‌ن.
سەرکردەکان هه‌میشه‌ شانازیان بەوە کردوە کە سێبەری داگیرکەرانی نیشتمان بوون، ئەو خیانەتانەیان بە هەڵویستی نەتەوەیی و نیشتمانی و ئەرکی خۆیان زانیووە. ستراتیجی به‌رژه‌وه‌ندی داگیرکەرانیان، دژبه‌ گه‌له‌که‌ی خۆیان له‌ ده‌یان سیناریۆی جیاجیادا به‌کار هێناوە.
مەقاشی داگیرکەران بوون، بۆ ‏تێک شکان و کۆمەڵ کوژی گه‌له‌که‌یان. جوگرافیای ئەم نیشتیمانەیان، کردووە شه‌ڕگه‌ی ‏داگیرکه‌ران و مرۆڤی کوردی تیا کۆمەڵ کوژ کراوە. بۆ ئەوەی خۆیان و کوڕاو کوڕ و بنەماڵەکانیان، بۆ هەتا هەتایە، له‌ سایه‌ی سێبەری داگیرکەران. لە سەر کورسی دەسەڵا ت، بە کۆیلایەتی ‏بمێننه‌وه‌.