عەبدوڵا کەریم مەحمود: داستانی سەرای عەبدولرەقیب یوسف.
لە ساڵی 1781 مەحمود پاشای بابان، لە قەڵاچۆلانەوە رووی کردە گوندی مەڵکەندی، مەخفەرێکی لە سەر گردی قشڵە دروست کرد،.بۆ پارێزگاری لەو شارە نوێیەی نیازبوو دروستی بکەن.
لە 1784ئیبراهیم پاشا، شاری سلیمانی لە گوندی مەڵکەندی بەچەند بینایەک و بازاڕ و سەرا بنیات نا. لەو کاتەوە سەرای سلێمانی بوو بە ناوەندی کاروباری ئیداری و سیاسیی و دبلمۆماسی و گفتوگۆ و رێکەوتننامەی ئەمارەتی بابان، بەردەرگای سەراو گۆڕەپانی سەرا، بوو بە ناوەندی گردبوونەوەی بۆنەکانی خەڵکی شار.
لە 17 تشرینی دووەمی 1918 مێجەرنۆئێل لە گۆڕەپانی سەرای سلێمانی، لە کۆبونەوەیەکی فراوندا، لە بەردەم خەڵکی شارو سەرۆک عەشرەتەکان و چەند کەسێتیەکی دیاری رۆژهەڵاتی کوردستان، شێخ مەحمودیان بە حوکمداری سلێمانی دانا.
ئەم رووداوە گرنگە،گۆڕانکارییەکی نوێ بوو. ئینگلیزەکان تەواوی شارەکانی عێراقیان بە سوپای پیادەو بە زەبروزەنگ و شەڕ داگیر کردبوو، بەڵام بە بڕیاری بەریتانیاو نوینەری بەریتانیا، دەسەڵاتی ئیداری و سیاسیی و فەرهەنگییان بۆ کورد لە سەرای سلێمانی دامەزراند.
6ی ئەیلوولی 1930 راپەڕینی نوێی شەپۆلی شەقامی شار بوو، هەرهەموویان بە یەک دەنگ و بە یەک هەڵویست، لە بەردەم سەرای سلێمانی کۆبونەوە، سەراپا شاری سلێمانییان هەژاند، بۆ رووبەرووبوونەوەی بەرنامەو نەخشەی بەریتانیا، فەوجی سەربازانی بەریتانیا، لولەی مەترەلۆزکانیان کردە خەڵکەکەو کۆمەڵکوژیای کوردیان کرد، 60کەس شەهید کرا و 98 کەس دەسگیر کرا.
لە 10. 10. 1956 تەرمی شێخ مەحمود لە مەراسیم و پێشوازیەکی گەورەدا لە بەغدادەوە گەیشتە سلێمانی، شەپۆلی شەقامی شار تەرمەکەیان بردە بەردەم سجنی سەرەوەی سلێمانی، داوای ئازادکردنی شێخ لەتیفی کوڕی شێخ مەحمەدیان کرد، بۆئەوەی لە پرسەی باوکیدا، بەشداری بکات. دەسەڵاتدارانی پاشایەتی داوەکەی شەقامی شاریان رەت کردەوە، تەرمەکەیان بە ئوتۆمۆبیلەکەوە لە سەرای شار وەک ناڕەزایی بەرز کردەوە، بە بریاری عومەر عەلی متەسەریفی سلیمانی، پۆلیسەکان تەقەیان لە خۆپیشانداران کرد، دووگولە بەر تەرمەکەی شێخ مەحمود کەوت، خوێنێکی زۆری لەبەر رۆیشت، ئەختەری هاوسەری رەشۆڵ عەبدوڵای هونەرمەند شەهید کرا.
دوای راپەڕینی 1991، هەموو هاوکێشەکانی ژیان گۆڕا، لە ساڵی 1997 پارێزگای سلێمانی و لەساڵی 2002 وەزیری ناوخۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە پلان و بەرنامەو نەخشەیەکی بازرگانیدا، بە نیازبوون سەرای سلێمانی و هێمای شکۆی شاری هەڵمەت و بەرگری و خۆپیشاندانی شەقامی شاری سلێمانی بڕوخێنن و لە شوێنەکەی تەلاری بازرگانی و بازاڕی ئاڵتون و گەراج دروست بکەن.
مامۆستا عەبدولرەقیب یوسفی زاناو شوینەوارناسی گەورەی کورد، لە هەڵویستێکی زۆرباڵای جوامێرانە، لە گەڵ هاوڕێکانیدا، شەورۆژ بێ ئەوەی ماندووبوون بزانن، بە یاداشتیکی 12لاپەرەیی ناڕەزەیی بە هەموو توانایانەوە رووبەرووی ئەو خاپوورکردنەی سەرا وەستانەوە، ئەو سەربازە ونەی عاشقی شوینەوارە دیرینەکانی کوردستان لە گەڵ هاوڕێکانیدا، 1010 واژووی کەسایەتیە دیارو چین و توێژە جیاجیاکانیان بە ناوی سیانی خۆیانەوەو بە ئیمزای خۆیان، دژی روخانی سەرای سلێمانی و فرۆشتنی گردی قشڵەی سلێمانی کۆکردەوە.
بڕیاریدا گەر دەسەڵاتدارانی کورد بە دواکاریی و ناڕەزاییەکانیان و ئیمزاکانیان دژ بە رووخانی سەرای سلیمانی رازی نەبن، لە هەڵویستیکی باڵای تەحەدا، لە بەردەم سەرای سلێمانیدا ئاگر لە جەستەی خۆی بەربدات.
مامۆستا عەبدولرەقیب نامەیەک و دوانزە لاپەرە یاداشتی بە 1010 ئیمزاوە، تەسلیم بە جەبار فەرمان کرد، بۆ ئەوەی بیگەینێتە دەست مام جەلال و مەکتەبی سیاسیی یەکێتی لە قەڵا چۆلان.
لە کۆبونەوەیەکەیاندا مام جەلال و مەکتەبی سیاسی کە نامەکەو دوانزە لاپەرەکەیان خوێندەوە، توشی تێڕامان بوون لە هەڵوێستی باڵای مامۆستا عەبدولرەقیب، چۆن بەو عەشقە بێ سنوورە باڵایەوە، چۆن بە جورئەتەوە بەگژ نەخشەی رووخانی سەرای سلێمانی و فرۆشتنی قشڵەی سلێمانی وەستاوەتەوە؟
چۆن مامۆستا عەبدولرەقیب و هاوڕێکانی، ئەو هەموو ئیمزایی نارەزایانەیان کۆکردوەتەوە؟
چۆن ئیرادەیەکی ئازایانەوە ئامادەیە جەستەو رۆحی خۆی بکات بە مەشخەڵی بەهای شکۆی سەرای شارو قشڵەی سلێمانی؟
هەر ئەو کاتە مام جەلال و مەکتەبی سیاسیی هەموویان بە یەک دەنگ و بەیەک هەڵویست، پشتگیری داوا رەوا کەی مامۆستا عەبدولرەقیب و هاوڕیکانی و وژووەکانیان کرد و بڕیاری روخانی سەرای سلیمانی هەڵوەشاندەوە.
سەرچاوە:
چەند زانیارییەکم لە مامۆستاعەبدولرەقیبی زاناو شوینەوارناسەوە پێ گەیشتووە.
* دوای چەند ساڵیک دەسەڵاتدارانی شاری سلێمانی، گردی قشڵەی پەرستگای شەش هەزار ساڵی شاری سلێمانییان لە سیناریۆیەکی بازرگانیدا فرۆشت بە بازرگانێکی گەورە، ئەو شوینەوارەیان خاپوورکرد و کردیان بە (کاسە مۆڵ )بازاری و بازرگانی شار.
فۆتۆ : سەنگەر عەبدوڵا
