پووڵ ئاڤریج: نێستۆر ماخنۆ، پیاوێكی ئەفسانەیی – بەشی دەیەم.
وەرگێڕانی/ زاهیر باهیر
کورتە ژیاننامەیەکی نێستۆر ماخنۆ
ئەمەش دەمانباتە سەر ئەو پرسیارە بێزارکەرەی کە گوایە ماخنۆ دژە جوولەکە بووە، کە ژیاننامەنووسانی داهاتووی ماخنۆ دەبێت بە وردی لێی بکۆڵینەوە. تۆمەت بە جولەکەکان و چەواشەکاری دەربارەیان، بووە هۆی دەرکەوتنی پرۆگرامی دژە جولەکە لە هەموو لایەک و چەپ و ڕاست و ناوەندەوە بەبێ جیاوازی ئەم لایەنانە هەموویان لەسەر بنەمای بیستراو، دەنگۆ، یان بوختانی بە ئەنقەست دامەزراون و بێ بەڵگەنامە و بێ سەلمێنراو دەمێننەوە[20]. ئامێری پڕوپاگەندەی سۆڤیەت بە تایبەت ئازارێك بوو بۆ ناوزڕاندنی ماخنۆ وەك باند و خوێنخۆرێك. بەڵام دوای لێکۆڵینەوەیەکی ورد، ئیلیا تچێریکۆوەر، Elias Tcherikower ، مێژوونووسێکی ناوداری جوولەکە و دەسەڵاتدار لە بواری دژە جوولەکەگەرایی لە ئۆکرانیا، گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە ژمارەی ئەو کردەوە دژە جوولەکانەی کە لەلایەن ماخنۆڤیستەکانەوە ئەنجامدراون کەمە و شایانی ” فەرامۆشکردنە” بە بەراورد بەوانەی کە لەلایەن شەڕکەرەکانی دیکەوە لە شەڕی ناوخۆدا ئەنجامدراون، کە سوپای سووریش بێبەری نەبووە [21]
بۆ پشتڕاستکردنەوەی ئەمە، چەند سەد وێنەیەکم لە کۆکراوەکانی تچێریکۆوەر-دا ، Tcherikower ، پشکنیوە، کە لە کتێبخانەی یڤۆ، YIVO ، لە نیویۆرك هەڵگیراون و دڕندەیی دژ بە جوولەکەکان لە ئۆکرانیا لە کاتی شەڕی ناوخۆدا نیشان دەدەن. زۆرێك لەم وێنە بەڵگەدارانە ئەو کردەوانە لەلایەن لایەنگرانی دێنیکین، Denikin ، پێتلیورا، Petliura ،گریگۆریڤ، Grigoriev و کەسانی دیکە کە خۆیان بە “ئاتامانس” ، atamans ، ناودەبەن کراون، تەنها یەکێکیان بە ناوی ماخنۆڤیستەکانە ناوزەدە کراوە، هەرچەندە لێرەشدا تەنانەت نە خودی ماخنۆ و نە هیچ کامیان لە شوێنکەوتووە ناسراوەکانی نابینرێن، هەروەها هیچ ئاماژەیەك نییە کە ماخنۆ فرمانی بەو هەڵمەتە داوە یان لە ڕاستیدا ئەو گرووپەی کە بەشداربووە سەر بە سوپای یاخیبووەکانی بووە.
لە لایەکی دیکەوە بەڵگە هەیە کە ماخنۆ هەموو توانای خۆی بۆ بەرپەرچدانەوەی مەیلی دژە جوولەکە لە نێو شوێنکەوتووانیدا خستۆتە کار. لەمەش زیاتر ژمارەیەکی زۆری بەرچاو لە جوولەکەکان بەشدارییان لە بزووتنەوەی ماخنۆڤیستدا کرد. هەندێکیان وەك ڤۆلین،Volin و بارۆن، Baron ، ڕۆشنبیر بوون کە لە کۆمیسیۆنی ڕۆشنبیری-پەروەردەدا خزمەتیان کردووە و مانیفێستەکانی نووسیوە و پێداچوونەوەی گۆڤارەکانی کردووە، بەڵام بەشێکی زۆریان لە ڕیزەکانی سوپای یاخیبوواندا یان لە مەفرەزە تایبەتەکانی تۆپخانە و هێزی پیادەی جوولەکەدا یان ئەگەرنا لەناو یەکە پارتیزانە ئاساییەکاندا، شانبەشانی جووتیاران و کرێکارانی بە ڕەچەڵەك ئۆکرانی و ڕووسی و ئیتنیکی دیکە شەڕیان کردووە.
ماخنۆ بە شێوەیەکی شەخسی سەرەکۆنەی هەر جۆرە هەڵاواردنێکی کردووە و سزای کردەوەکانی دژە جوولەکەکان دەستبەجێ و توند بوون: فەرماندەیەکی سەرباز دوای هەڵکوتانە سەر شارۆچکەیەکی جولەکەکان تەقەی لێکرا و یەکسەر کوژرا، سەربازێكیش هەمان چارەنووسی بەخۆیەوە بینی تەنها بەهۆی نمایشکردنی پۆستەرێکەوە کە دژە جوولەکە بوو کە لەسەری نوسرابوو ” جوولەکەکان ببەزێنن، ڕووسیا ڕزگار بکەن” ماخنۆ سەرەکۆنەی ئاتامان گریگۆریێڤی، Ataman Grigoriev بەهۆی کوشتارگەلییەکەیەوە کردو کوژرا. ئەگەر ماخنۆ تاوانبار بووایە بەو تۆمەتانەی کە ئاراستەی کرابوون، بە دڵنیاییەوە ئەنارکیستە جوولەکەکان کە لە ئۆردوگاکەیدا بوون لەگەڵ بزووتنەوەکەی نەدەمانەوە و ناڕەزاییان دەردەبڕی. هەر ئاواش بۆ ئەلێکساندەر بێرکمان، Alexander Berkman و ئیما گۆڵدمان، Emma Goldman و ئەوانی دیکە کە لەو کاتەدا لە ڕووسیا بوون، ڕاست دەبوون، هەروەها بۆ شۆلم شوارتزبارد، Sholem Schwartzbard ، ڤۆلین، Volin ، سێنیا فلێشین، Senya Fleshin و مۆلی شتایمەر، Mollie Steimer لە ماوەی ساڵانی 1920 دا لە پاریس بوون. ئەمانە نەك ڕەخنەیان گرت لە ماخنۆ وەك دژە جوولەکە، بەڵکو بەرگریان لێکرد لە بەرامبەر ئەو هەڵمەتی بوختانانەی کە لە هەموو لایەکەوە دژی بەردەوام بوو.
درێژەی هەیە
…………………..
20. Makhno himself rejected such charges as “vicious rumors” spread by “political agents or charlatans.” The Road to Freedom, November 1927. See also Alexander Berkman, “Some Bolshevik Lies about the Russian Anarchists,” Freedom, April 1922.
21. Volin, The Unknown Revolution, pp. 698-700. See also Man!, September-October 1934.
