بەهرۆز جەعفەر: بەهەدەردانی گاز لە عێراق.
عێراق، لەگەڵ ئەو دەرفەتە گەورە ئابوریی و جیۆپۆڵەتیکییانەی بۆی هاتونەتە پێش، چوارەم وڵاتە لە سووتاندن و بەهەدەردانی گازدا، بەرەو ئەوە دەچێ ببێتە دووەم پیسترین وڵات لە ڕووی ژینگەییەوە. عێراق؛ ساڵانە 18 ملیار مەتر سێجا گاز دەسووتێنێ، بۆچی!؟ ئەمریکاو چین دەیسوتێنن، چوونکە وڵاتی پیشەسازیی گەورەن، عێراق چەندین دەیەیە هەروا دەیسوتێنێ و بۆ ئەوەی بەفیڕۆی بدات و هەوا پیس بکات. بەشێکی گرینگی ئەمەش بەهۆی دەرهێنانی نەوتەوەیە کە لەگەڵیدا “گاز”یش دەسووتێ و ماددەی ژەهراویش دەچێتە بەرگە هەواوە. بە پێی بەدواداچوونەکانی ئێمە لە پەیمانگەی مێدیتریانە بۆ توێژینەوەی هەرێمایەتی بەهەدەردانی 47.5%ی بەرهەمهێنانی غازی عێراق بەهۆی کارەکانی بەرهەمهێنانی نەوتەوەیە، ساڵانە یەک لەسەر سێی پێویستی غازی ناوخۆیی هاوردە دەکرێت. ئەم هاوردەکردنە ساڵانە یەک ملیار و 100 ملیۆن دۆلارە، کە دەکاتە زیانی پاکی شەش ملیار دۆلار لە وەرگیراوەکانی نەوت کە لە دەرەوە هاوردە دەکرێن.
ژینگە زەمینەیەکی هاوبەشە، پیسبوونی ژینگەی عێراق بەهۆی کاربۆناتەکان و دەردانی دوانۆکسیدی کاربۆن، کاریگەریی لەسەر ژینگەی تەواوی ناوچەکە دەبێ. عێراق هەشتەمینە لە ئاستی وڵاتانی عەرەبی بۆ بەکاربردنی گاز، لەگەڵ ئەوەشدا عێراق خاوەنی یەدەگی نەوتی گەورەیە کە دەگاتە 144.5 ملیار مەتر سێجا نەوت و زیاتر لە 133 ترلیۆن پێ سێجا ستانداردی غاز. بە گشتی ئەم بابەتە کێشەی جۆراوجۆریشی بۆ عێراق دروست کردووە وەک کارەساتی ژینگەیی، پیسبوونی هەوا، کێشەی سیاسی و جیۆپۆلەتیکی، هەروەها کێشەی دارایی وەک ساڵانە نزیکەی ٥ ملیار دۆلار بۆ کڕینی غاز دەڕوات! ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق وای دەبینێ بەهەدەردان و سووتانی گاز ساڵانە (12) ملیار دۆلار لەسەر عێراق دەکەوێ!
پرۆژەیەکی ستراتیجیی گرنگمان داوەتە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، کە لەماوەی (180) ڕۆژدا لە ڕووی زانستییەوە، کار لەسەر نەخشە ڕێگایەک دەکات بۆ ئەوەی سنورێک بۆ ئەم سووتان و بەفیڕۆ دانەی گاز دابنرێ. بەئاشکرا وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا لە واشنتۆن بە سەرۆکوەزیران “محەمەد سودانی” گوت: هەوڵدەن بۆ خۆتان کارەبا بەرهەم بهێنن. واتە چیتر گاز لە ئێرانەوە بە سێ قات گرانتر لەنرخی بازاڕ هاوردە مەکەن و، لەو ڕێگەیەوە دۆلار نەگاتە دەستی ئێران.
وزەی پاک سەرچاوەی ژیانێکی بێ کێشەو نیشتیمانێکی ئارامە. بەم زوانە سەبارەت بە گازی بەفیڕۆ دراو لە عێراق و قەیرانەکانی پیشەسازیی هایدرۆکاربۆن لە وڵاتەکە ڕاپۆرتێکی پۆڵەسی-Policy Paper ئامادە دەکەم بە زمانەکانی کوردیی، ئینگلیزیی و عەرەبی بەردەست دەبێ. پیشەسازیی نەوتیی لە عێراق لە قەیراندایە، لە بەر چوار خاڵی سەرەکی، یەکێك لەوانە ئەوەیە تا ئێستا عێراق هەر نەوت هەناردە دەکات، هیچ پێکهاتەیەکی دیکەی نەوتیی وەکو بەنزین، نەوتی سپی، زەیتی چەورکەر، مۆمی پارافین، دیزڵ، قیر، پترۆکیمیایی، غازی نەوتی شل، و ڕۆنی سووتەمەنی و..تادوایی لەناوخۆدا بەرهەم ناهێنێت (جگە لە نەوتی سپی) هەمووی لەدەرەوە هاوردە دەکات؛ ساڵانە عێراق بە ملیارەها دۆلار لە چین و ڕووسیاو هیندەوە ئەو پێکهاتانە هاوردە دەکات!
